1. Amaliy mashgulot. Tog’ jinslarini hosil qiluvchi minerallarni o’rganish. Reja: Minerallar haqida umumiy ma'lumotlar

Minerallarning ulanish tekisligi va sinish yuzalari.
Mineral kristallarining ular sindirilganda ma'lum yo’nalish bo’yicha ajralib
hosil bo’lgan tekis yaltiroq yuzalariga ulanish tekisligi, deb aytiladi. Bu xususiyat 
faqat kristallik minerallar uchun xos bo’lib, uning faqat ichki tuzilishi bilan 
bog’liq. Bunday xususiyat faqat shu mineralning o’zigagina xos bo’lganligi uchun 
muxim diagnostik belgi bo’lib xizmat qiladi. Masalan ortoklaz singanda to’g’ri 
burchakli tekislik hosil qiladi.
Ulanish tekisligining qay darajada namoyon bo’lishini ko’rsatish uchun 5 
darajali shkala qabul qilingan . 
1. 
Ulanish tekisligi o’ta mukammal (slyuda, xlorid, gips). Kristallar yupqa
varaqachalarga ajralish qobiliyatiga ega. Ulanish tekisligidan boshqa yo’nalish 
bo’yicha sindirish juda qiyin.
2. 
Ulanish tekisligi mukammal (kal'sit, galenit, galit). Bunday minerallar
singdirilganda, ular ulanish tekisligi bo’yicha ajralib, ko’rinishi birlamchi kristalni
eslatuvchi bo’laklar hosil qiladi. Masalan: galenit singdirilganda mayda to’g’ri 
kubchalar, kal'sitni maydalaganda to’g’ri rombaedrlar hosil bo’ladi.
3. 
Ulanish tekisligi o’rtacha minerallar (dala shpatlari magnitli - kalsiyli
silikatlar). Mineral bo’laklarida ulanish tekisligi ham tasodifiy yo’nalishlar 
bo’yicha notekis yuzalar ham aniq ko’rinib turadi. 
4. 
Ulanish tekisligi nomukammal (apatit, kassiterit, sof tugma oltingugurt, 
olivin) bo’lgan minerallar. Ulanish tekisligi yaqqol ko’rinib turmaydi, uni mineral 
parchasining yuzasidan qidirib topishga to’g’ri keladi. Singan yuzalari odatda 
notekis bo’ladi. 
5. 
Ulanish darajasi o’ta mukammal bo’lmagan yoki ulanish tekisligi yuk 
minerallar (kvars). 
Ko’pincha bitta mineralning o’zida bir necha yo’nalishlar bo’yicha o’tgan 
ulanish tekisliklari mukammallik darajasiga ko’ra har xil bo’ladi. Ulanish yuzalari 
bir yo’nalishli (slyuda), ikki yo’nalishli (ortoklaz), uch yo’nalishli (kal'sit, galenit, 
galit), to’rt yo’nalishli (flyuorit), olti yo’nalishli (sfelerit) bo’ladi. 
Ulanish tekisligini mikroskopik yo’l bilan aniqlash imkoniyati bo’lmagan 
xollarda sinish yuzalarining tuzilishi o’rganiladi. Singan yuzalar tuzilishi 

---

6 
chig’anoqsimon (kremen, oltingugurt), tolasimon, zinasimon, g’adur-budir 
(notekis), uzun ustunsimon ko’rinishlarda bo’lishi mumkin.