1-amaliy mashg’ulot yarimo'tkazgichli diodlarning parametrlarini hisoblash diodlarning asosiy parametrlari

1-AMALIY MASHG’ULOT YARIMO'TKAZGICHLI DIODLARNING PARAMETRLARINI HISOBLASH


Diodlarning asosiy parametrlari.
Yarim oʻtkazgichli diodlarning ishchi tavsifilarini aniqlash uchun quyidagi parametrlar hisoblab topiladi:
1. Oʻzgarmas tokda diodning toʻgʻri va teskari yoʻnalishlaridagi qarshiliklari quyidagilarga teng.
- toʻgʻri yoʻnalishdagi qarshilik.
- teskari yoʻnalishdagi qarshilik.
2. Oʻzgaruvchan tokda yarim oʻtkazgichli diodning ichki qarshiligi:


3. Toʻgʻrilagich diodlarning toʻgʻrilanish koeffitsienti (odatda ga teng boʻladi).

Toʻgʻrilagich diodlar past chastotali (odatda 50 kHz dan past) oʻzgaruvchan toklarni toʻgʻrilash uchun moʻljallangan. Toʻgʻrilagich sifatida yassi diodlar ishlatiladi.
4. Diodning differensial qarshiligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Bu yerda, yoki - toʻgʻri yoʻnalishdagi anod kuchlanishining oʻzgarishi V; yoki - toʻgʻri yoʻnalishdagi anod tokining oʻzgarishi. Berilgan parametrlar volt-amper tavsifi orqali aniqlanadi.
Yarim oʻtkazgichli diodning volt-amper tavsifi diod orqali oqayotgan tok kuchini unga qoʻyilgan kuchlanishning qiymati va qutbiga bogʻliqligini ifodalaydi (1-rasm). Birinchi kvadrantda joylashgan egri chiziqli grafik tok oqimi toʻgʻri (oqim) yoʻnalishiga mos keladi va uchinchi kvadrantdagi tok oqimi teskari yoʻnalishi toʻgʻri keladi.

1-rasm. Diodning volt-amper tavsifi
Tekis chiziq qanchalik vertikal oʻqga yaqinroq va tik boʻlsa va tekis chiziq gorizontal oʻqga yaqinroq boʻlsa, diodning toʻgʻrilash xususiyatlari shunchalik yaxshi boʻladi. Diodga yetarlicha katta teskari kuchlanish berilganda, u holda diod teshilishi (buzilishi) mumkin, ya’ni teskari tok keskin oshadi. Dioddan oqayotgan tok kuchining oʻzgarishi harorat oʻzgarishiga bogʻliq. Agar diod orqali oʻzgarmas tok oqayotgan boʻlsa, u holda harorat oʻzgarishi natijasida dioddagi kuchlanish tushuvi taxminan 2 mV/⁰C ga oʻzgaradi. Germaniy elementidan tayyorlangan diodlardagi harorat har 10 ⁰C ga oshganida, undan oqayotgan teskari tok 2 marta hamda kremniyli diodlarda esa 2,5 marta oshadi. Diodni ishdan chiqaradigan (teshilishi) kuchlanishi harorat oshganda kamayadi.
Misolni koʻrib chiqaylik, (2-rasm). GD107 markali dioddan toʻgʻri yoʻnalishda oqayotgan tok kuchi I_toʻgʻri=12 mA ga teng boʻlganda, diodning differensial qarshiligi R_dif va toʻgʻri yoʻnalishdagi qarshilik R_toʻgʻri ni hisoblang va solishtiring?

2-rasm. 70 GD107 markali diodning volt - amper tavsifi.
Differensial qarshilik qiyalik burchagi kotangensi kabi I_toʻgʻri= 12 mA nuqtasida VAT grafigidan topamiz.

Toʻgʻri qarshilik dioddagi oʻzgarmas kuchlanish U_toʻgʻri=0,6 V ning mos keladigan oʻzgarmas tok kuchi I_toʻgʻri= 12 mA ga nisbati kabi aniqlaymiz.

Koʻrib turganingizdek, bunda , bundan tashqari, ushbu parametrlarning qiymatlari belgilangan rejimga bogʻliqligini ta’kidlaymiz. Masalan, ushbu diod uchun I_toʻgʻri= 4 mA boʻlganda quyidagi paramatrlarni hisoblaymiz.


U_teskari=20 V boʻlganda GD107 markali diod uchun R_teskari ni hisoblang va hisoblangan R_toʻgri ning qiymati bilan taqqoslang. I_teskari=75 mkA va U_teskari=20 V boʻlganda, GD107 markali diodning teskari qarshiligini topamiz.

Koʻrib turibmizki, R_teskari>>R_toʻgʻri bu ifoda diodlarni bir tomonlama oʻtkazuvchanligini anglatadi. Diodni bir tomonlama oʻtkazuvchanlik xususiyatini VAT ni tahlilidan bevosita koʻrish mumkin: U_toʻgʻri<1 V boʻlganda, toʻgʻri tok I_toʻgʻri – mA da, bu vaqtda U_teskari - oʻnlab V boʻlganda I_teskari – oʻnlab mA da boʻladi, ya’ni toʻgʻri tok teskari tokka nisbatan yuzlab – minglab oshadi.