1-ameliy jumis Tema: Atmosfera hawasında zaharli zatlardın tarqalıwı ham taslanıp atırgan shıgındılardın mumkin bolgan shegaralıq mugdarın anıqlaw. Ameliy jumistin rejesi

S

max

≤RECHK o’r.sut. 

 

(3) 

 

---

 Soni  ayriqsha  atap  ótiw  kerek,  ortasha  sutkalıq  konsentrasiyalar  nátiyjelerdi  alıw  udayı 

tákirarlanatuǵınlıǵın  saqlanǵan  halda  alınǵan  bahalardıń  ortasha  arifmetnk  ma`nisi  menen 

anıqlanadı,  yamasa  24  saat  waqıt  dawamında  úzliksiz  alınǵan  sutkalıq  konsentrasiyalardan 

anıqlanadı.  Normativ  hújjetlerdiń  dárek  beriwishe,  jumıs  jaylarındaǵı  zıyanlı  statiyalardıń 

RECHKsi bır jola maksimal RECHK b. max ga teń bolıp, onıń ma`nisi zıyanlı statiyanıń insanǵa 

tásir etiw waqıtıǵa baylanıslı emes. Bunnan uglerod oksidi ayrıqshalıq, yaǵnıy eger jumısshınıń 

jumıs  iskerligi  1  saattan  15  minutǵa  qısqartirilsa,  ol  jaǵdayda  hawadaǵı  utlerod  oksidiniń 

RECHK  sin  uyqas  túrde  60mg/m3  den  200  mg/m3  ge  shekem  asırıw  múmkin.  Tómendegi  3-

kestede xalıq mákanlarında atmosfera hawası quramındaǵı pataslantıratuǵın statiyalardıń ruxsat 

etilgen shegaralıq konsentrasiyalari hám olardıń qáwiplilik dárejeleri keltirilgen. 

 

3-keste. 

№  Birikpeler 

RECHK b.max mg/ m

3

  RECHK b.sut mg/ m

3

  Qawiplilik darejesi 

1  Benz(a)piren 

S

2

ON

12 

0,0000002 

0,0000001 

1 

2  Xrom birikpeleri 

0,0015 

0,0015 

1 

3  Nikel birikpeleri 

0,002 

0,001 

1 

4  Qo’rg’asin birikeleri 0,002 

0,001 

1 

5  Simob birikpeleri 

0,0005 

0,0003 

1 

6  Mis birikpeleri 

0,003 

0,001 

2 

7  Xlor birikpeleri 

0,1 

0,03 

2 

8  Fenol birikpeleri 

0,01 

0,003 

2 

9  Mazut qurumlari 

0,006 

0,002 

2 

10  Sul`fat kislotasi 

0,3 

0,1 

2 

1

1 

Azot oksidi 

0,085 

0,04 

2 

12  Oltingugurt oksidi  0,5 

0,5 

3 

13  Geksan 

0,4 

0,085 

3 

14  Uksus 

0,2 

0,06 

3 

15  Oddiy qurum 

0,15 

0,05 

3 

16  Ammiak 

0,2 

0,04 

4 

17  Ammofos 

0,4 

0,2 

4 

 

 

 

DAVAN 12. 1007-88. “Zıyanlı statiyalardıń túrleri hám olarǵa salıstırǵanda qawipsizlik talapları 

”da barlıq uwlı zatlı esaplanǵan statiyalar 4 klasslarǵa bólinedi: 

1. Oǵada qáwipli uwlı zatlı statiyalar. Olardıń RECHKsi 0, 1 mg/m3 den kishi boladı. 

2. YUqori dárejede qáwipli uwlı zatlı statiyalar. Olardıń RECHKsi 0, 1 mg/m3 den 1, 0 g/ m3 

ge shekem boladı. 

3. Ortasha dárejede qáwipli zıyanlı statiyalar. Olardıń RECHKsi (1, 0-10 ) mg/ m3 átirapında 

boladı. 

4. Kem zıyanlı statiyalar. Olardıń RECHKsi 10 mg/ m3 den artıq boladı.  

 Injenerlik  ámeliyatında  zıyanlı  statiyalar  tásirin  birden  seziw  qıyın.  Mısalı,  azot  oksidi  iyissiz 

reńsiz  hám  mazasız  gaz  bolıp,  onıń  joqarı  konsentrasiyasi  júrek  láńiga  gırıptar  etiwi  múmkin. 

Yamasa  sınap  puwi  tásirin  bir  zamatdayoq  sezib  bolmaydı.  Lekin  ol  nápes  alıw  jollari  arqalı 

organizmge sińip barıp, bawır keselliklerin keltirip shıǵaradı. Sınap puwi menen záhárleniw eń 

salmaqli  kesellik  bolıp,  onıń  tásirinde  insan  organizmi  susayadi  hám  belgili  waqıt  ótkennen 

---

keyin  tásiri  sezila  baslaydı.  Maǵlıwmatlarǵa  qaraǵanda,  hár  bir  kúndizgi  lyuminessent  jarıqlıq 

lampasında  150  mg  sınap  puwi  boladı.  Bir  mine  sonday  sınıq  lampa  500  mıń  m2  hawanı 

RECHK dárejesinde pataslantıradı. Moskvadagi “ZIL” avtomobilsozlik zavodınan jılıǵa 200 mıń 

dana  lyuminessent  lampalar  shıǵarılıp  taslanadı.  Tap  mine  sol  jaǵday  “Buxoroteks”  XJ  de  da 

gúzetilip atır. 

Házirgi waqıtta atmosfera hawasınıń pataslantıratuǵın 750 den zıyatlaw zıyanlı statiyalar ushın 

olardıń  RECHK  lari  anıqlanǵan.  Uwlı  zatlı  statiyalardıń  qáwiplilik  dárejeleri  birpara  -bir 

haywanot  túrleri  (tıshqan,  qoyanlar  )  ga  ótkerilgen  tájiriybeler  tiykarında  anıqlanǵan  hám 

tómendegi formula menen esaplanadı: