1-ameliy jumis Tema: Atmosfera hawasında zaharli zatlardın tarqalıwı ham taslanıp atırgan shıgındılardın mumkin bolgan shegaralıq mugdarın anıqlaw. Ameliy jumistin rejesi

Atmosfera hawasınıń pataslanıw dárejeleri 

Pataslanıw  degende,  usı  ortalıqta  aldın  uchramagan  statiyalardıń  payda  bolıwı,  sapa  tárepinen 

ortalıqdıń  aldınǵı  tabiiy  jaǵdayına  teń  bolmaǵan  awhali  túsiniledi.  Atmosfera  hawasınıń 

pataslaiwshi  hár  bir  uwlı  zatlı  statiyanıń  ruxsat  etilgen  shegaralıq  konsentrasiya  (RECHK)  si 

menen  belgilenedi.  Uwlı  zatlı  statiyalar  dep,  miynet  iskerligi  processinde  insan  sog'ligiga 

unamsız  tásir  etip  jumıs  qábiletin  pasaytiradigan,  júrek,  qan,  ókpe  hám  nerv  strukturalarını 

buzatuǵın dárejede záhárleniwin vujudga keltiretuǵın statiyalarǵa aytıladı. Olar gazsimon, suyıq 

---

hám  qattı  jaǵdaylarda  bolıwı  múmkin.  Jumıs  jayında  zıyanlı  statiyalardıń  RECHK  si  dep,  8 

saatlıq yamasa odan kóbirek waqıt dawamında, biraq háptesine 40 saattan aspaǵan miynet etiw 

processinde,  pútkil  :jumıs  iskerligi  dawamında  insan  hám  odan  qaladıǵan  áwladtıń  sog'ligiga 

unamsız  tásir  etpeytuǵın,  yaǵnıy  tınımsız  tásiriden  kelip  shıǵıs  keselliklerdi  shıǵarmaytuǵın 

zıyansiz muǵdarına aytıladı hám mg/m2 birlikde olshenedi. 

Atmosfera  hawasınıń  pataslanıw  dárejesi  dúnya  den  sawlıqtı  saqlaw  shólkemi  tárepinen  4 

gruppalarǵa bolınǵen : 

1. Atmosfera hawasınıń zıyansiz quramı. 

2. Kesellik ko'zg'atuvchi dárejesi. 

3. Tınımsız keselliklerdi keltirip shıǵarıwshı dárejesi. 

4. Ótkir keselliklerdi ketirib shıǵarıwshı dárejesi. 

Atmosfera hawası quramındaǵa zıyanlı statiyalardıń RECHKsi 2 ólshemde beriledi: 

1. Bır jola (birden )maksimal RECHK. 

2. Ortasha sutkalıq RECHK 

Bır  jola  maksimal  RECHK  zıyanlı  statiyalardıń  insan  ushın  qáwipliligin  ańlatiwshı  tiykarǵı 

kórsetkish  bolıp,  qısqa  waqıt  dawamında  atmosferadaǵı  pataslanıwshı  statiyalar  tásiriden  iyisti 

seziw,  nurlardı  seziw  hám  bas  miydiń  biologiyalıq  iskerligin  ózgeriwiden  eskertedi.  Soni 

ayriqsha  atap ótiw kerek, bır jola maksimal RECHK texnologiyalıq processlerdiń izden shıǵıwı 

yamasa zaqım aliwi waqtıda atmosfera hawasıǵa ko'shiladigan tashlamalar muǵdarın ańlatadı. 

Ortasha sutkalıq RECHK bolsa, bir sutka waqıt dawamında atmosfera hawasıda ámeldegi bolǵan 

zıyanlı  statiyalardıń  eń  kishi  konsentrasiyalarini  ańlatadı.  Ortasha  sutkalıq  RECHK  insan 

organizmine  tásir  jetetuǵın  uwlı  zatlı  statiyalardan,  yaǵnıy  mutagen,  kanserogen  hám  ulıwma 

záhárleniw ayrıqshalıqına iye bolǵan statiyalardan eskertedi. 

Er júzesinde 20 min. waqıt dawamında zıyanlı statiyalardıń eń joqarı 

  konsentrasiyalari 

S

max

 olarning bir jola  maksimal RECHK sinan kishi boliwi kerek, yagniy