1. Antonimlar haqida maʼlumot Antonimlardan nutqda foydalanish

Termiz davlat pedagogika instituti boshlangʻich taʼlim yoʻnalishi 22-11 guruh talabasi Mengliboyeva Dilafroʻzning ona tili oʻqitish savodxonligi metodikasi fanidan tayyorlagan taqdimoti
Mavzu: Antonimlar, paronimlarning asosiy turlari va nutqda qo’llanish xususiyatlari
Reja:
1.Antonimlar haqida maʼlumot
2.Antonimlardan nutqda foydalanish.
3. Paronimlar haqida maʼlumot
4. Paronimlarning qoʻllanish xususiyatlari.
Antonim yunoncha anti – zid va onyma – ism so‘zlaridan olingan bo‘lib, bir-
biriga qarama-qarshi bo‘lgan ma’noli so‘zlardir.
Masalan: arzon-qimmat, birlashmoq-tarqalmoq, dono-nodon, ixcham-qo‘pol,
ozmoq-semirmoq, mag‘lub-g‘olib kabi.
Antonim
Ot
Sifat
Ravish
Feʼl
1. Ot antonimlar. Yoz – qish, azob – rohat, ezgulik – yovuzlik, boy- kambag‘al, podsho – gado, shodlik – qayg‘u
2. Sifat antonimlar. Vafosiz – vafodor, dangasa – ishchan, zehnli – zehnsiz, majburiy – ixtiyoriy, ixcham – qo‘pol
3. Ravish antonimlar. Avvalgi – keyingi, tez – sekin, ko‘p – oz, doim – vaqtincha.
4. Fe’l so‘z turkumi. Yaxshilamoq – yomonlamoq, isimoq – ovumoq, kuchaytirmoq – susaytirmoq
Antonimlar nutqni jozibali, ta’sirchan bo‘lishida muhim ahamiyat kasb etadi.
Shu bois, ulardan xalq og‘zaki ijodida, jumladan, maqollar va matallarda unumli
foydalaniladi. Masalan, tilimizda “Yaxshi bilan yurdim yetdim murodga, yomon
bilan yurdim qoldim uyatga”, “Yaxshi topib gapiradi, yomon – qopib”,
“Yaxshidan ot qoladi, yomondan – dod” ko‘rinishidagi maqollar ko‘p uchraydi.
Paronimlar (talaffuzdosh so’zlar) - yunoncha para – “yonida”, onyma – “nom” so`zlaridan hosil qilingan bo`lib, aytilishi bir-biriga yaqin, ammo yozilishi va ma'nosi har xil bo’lgan so’zlardir. Paronimlar ko’pincha bir tovush bilan bir-biridan farq qiladi: asr - asir, shox - shoh, amr - amir.
Paronimlar ba'zan og’zaki nutqda, badiiy asarlarda uchraydi. Ular bir so’z turkumiga ham, turli so’z turkumlariga ham oid bo’lishi mumkin: zirak (ot) - ziyrak (sifat); asr (ot) - asir (ot). Paronimlarning quyidagi turlari mavjud:
Paronimlar
Leksik paronimlar
Frazeologik paronimlar
1. Lug’aviy (lеksik) paronimlar: shox-shoh, asl-asil, nufuz-nufus, dara-dala, dadil-dalil; 2. Frazеologik paronimlar: joni kirdi (rohatlanmoq) – jon kirdi (tеtiklashmoq), og’ziga qaramoq (tinglamoq) – og’ziga qaratmoq (mahliyo qilmoq)., nufuz-nufus, dara-dala, dadil-dalil; 2) frazеologik paronimlar: joni kirdi (rohatlanmoq) – jon kirdi (tеtiklashmoq), og’ziga qaramoq (tinglamoq) – og’ziga qaratmoq (mahliyo qilmoq).
Eʼtiboringiz uchun rahmat!!!