1. Arxivlar haqidagi umumiy tushuncha Arxivlarning vujudga kelishi va rivojlanish tarixiga bir nazar

Tayanch iboralar
Xorazm podsholari
arxivi – 1948-1950 yillarda Tuproqqal’a xarobalaridan topilgan va Xorazm podsholari saroyiga tegishli 100 ga yaqin hujjatlar majmui
Mug’ qal’asidan topilgan
so’g’d arxivi – 1932-1933 yillarda Tojikiston Respublikasi Panjikent nohiyasidagi Mug’ tog’ida joylashgan qal’a xarobalaridan topilgan 80 ga yaqin hujjatlar majmui
Somoniylar kutubxona-arxivi – Somoniylar davrida saroyda mavjud bo’lgan ulkan kutubxona va hujjatgoh
Xiva xoni arxivi – so’nggi Xiva xonlari saroyiga tegishli bo’lgan hujjatlar majmui. Hozirgi kunda O’zbekiston Respublikasi Markaziy Davlat arxivi fondida saqlanmoqda
Qo’qon xoni arxivi – XIX asrda Qo’qon xoni saroyida yaratilgan hujjatlar majmui. Hozirda O’zbekiston Respublikasi Markaziy Davlat arxivi fondida saqlanmoqda
Buxoro amiri Qushbegisi arxivi – XIX asr oxiri va XX asr boshlarigi taalluqli bo’lgan va Buxoro amirligida yaratilgan hujjatlar majmui. Hozirgi kunda O’zR MDAning Buxoro amiri Qushbegisi fondida saqlanmoqda
Tarmoq arxivlari – ijtimoiy hayotning ayrim tarmoq (soha) lariga doir hujjatlarni saqlaydigan arxivlar (sanoat, harbiy, partiyaviy va h.). Ba’zan “idoraviy arxiv” degan iboraning sinonimi sifatida qo’llanadi
Hujjatli manbalar – (yoki hujjatli materiallar) arxivlarda saqlanadigan hujjat va materiallar
Arxivarius – arxivdagi hujjatlarni saqlovchi shaxs, arxiv xodimi
Ekzekutor – ish yurituvchi, ijrochi
Arxiv ishi – arxiv hujjatlarini qabul qilish, hisobga olish, saqlash va ulardan foydalanishni tashkil etishga oid faoliyat


Nazorat savollari
1. O’zbekiston hududida eng qadimgi arxiv qoldiqlari qachon va qayerdan topilgan?
2. Xorazm podsholari arxiviga mansub hujjatlar qanday guruhlarga bo’linadi?
3. Mug’ tog’idagi so’g’d arxivi hujjatlari qachon va qayerdan topilgan?
4. Somoniylar saroyidagi kutubxona va arxiv haqida qaysi manbada ma’lumotlar yozib qoldirilgan?
5. Xiva xoni arxivi qachon va qayerga olib ketilgan?
6. Qo’qon xoni arxivi taqdiri haqida so’zlab bering.
7. Buxoro amiri Qushbegisi arxivida qanday mazmundagi hujjatlar mavjud edi?
8. Hozirgi kunda Buxoro amiri Qushbegisi arxivi hujjatlari qayerda saqlanmoqda?
9. “Qadimgi zamonlarda O’rta Osiyoda tom ma’noda arxivlar bo’lmagan” degan fikrga o’z munosabatingizni bildiring.
10. Nima sababdan qadimgi arxivlar va ularda saqlangan hujjatlar bizga juda kam yetib kelgan?
11. Idoraviy arxivlar nima?
12. Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida Turkistonda arxiv ishi sohasida qanday o’zgarishlar sodir bo’ldi?
13. Rossiya hukmronligi davrida arxiv ishida qanday kamchiliklar mavjul edi?
14. Rossiya mustamlakachiligi davrida yagona davlat arxiv tizimi shakllanmaganligining sabablari nimalardan iborat, deb o’ylaysiz?
15. Mustamlaka Turkistonda arxiv ishlarini yaxshilashga o’ringan shaxs kim?