1. Axborot tizimlarining tashkilotdagi o'rni va vazifalari. Axborot tizimlarining asosiy tarkibiy qismlari. Axborot tizimlarining tasnifi

1.2.-jadval Axborot tizimlaridan foydalanishga yondashuvni o'zgartirish

Vaqt oralig`i	Ma`lumotdan foydalanish konsepsiyasi	Ma`lumotlar tizimlari turlari	Foydalanish maqsadi
1955-1970 yillar	Hisob hujjatlarining qog`oz ko`rinishi	Elektromexanik buxgalteriya mashinalarida hujjatlarni qayta hisoblashning ma`lumot tizimlari	Hujjatlarni qayta ishlash tezligining oshishi hamda hisobvaraqlarni qayta ishlash tartibtaomillari va oylik maosh hisoblanishini qisqartirish
1970-1980 yillar	Hisobotlarni tayyorlashning asosiy ko`maklashuvi	Ishlab chiqarish sohasida ma`lumotlarni boshqarish tizimlari	Hisobotlarni tayyorlash jarayonining tezlanishi
1980-2000 yillar	Realizatsiyaning boshqaruv nazorati	Boshqaruvning yuqori darajasi uchun tizimlari va qarorlar qabul qilishni qo`llabquvvatlovchi tizimlari	Ratsional qarorlarni qayta ishlash
2000 yildan shu kunga qadar	Raqobatbardosh ustunikni ta`minlovchi strategic resurs	Strategik ma`lumotlar tizimilari va avtomatlashgan idoralar	Tashkilotning yashab qolishi va rivojlanishi

Birinchi axborot tizimlari 50-yillarda paydo bo'lgan. Ushbu yillarda ular hisob-fakturalarni qayta ishlash va ish haqini hisoblash uchun mo'ljallangan va buxgalteriya hisobi mashinalarida qo'llanilgan. Bu qog'oz hujjatlarni tayyorlash uchun xarajatlar va vaqtni biroz qisqartirishga olib keldi.
Axborot tizimlari nazariy va amaliy rivojlanishni 70-yillardan boshladi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari (ACS) XX asrda turli xil faoliyat sohalari uchun va birinchi navbatda ishlab chiqarish sektori uchun ishlab chiqilib hayotga tatbiq etila boshlagan. Ularning yordami bilan olingan ma'lumotlar davriy hisobot uchun ishlatila boshlandi. Texnik baza sifatida ushbu tizimlarda ko'plab funktsiyalarni bajarishga qodir bo'lgan katta va kichik kompyuterlar ishlatilgan.
80-yillardan boshlab qaror qabul qilish jarayonini qo'llab-quvvatlaydigan va tezlashtiradigan boshqaruvni amalga oshirish vositasi sifatida axborot tizimlari keng qo'llanila boshlandi.
2000-yil boshiga kelib. axborot tizimlaridan foydalanish tushunchasi yana o'zgarmoqda. Ular strategik ma'lumot manbai bo'lib, har qanday profil tashkilotining barcha darajalarida qo'llaniladi. Ushbu davrdagi axborot tizimlari kerakli ma'lumotlarni o'z vaqtida taqdim etib, tashkilotga o'z faoliyatida muvaffaqiyatga erishishda, yangi tovar va xizmatlarni yaratishda, yangi savdo bozorlarini topishda, o'zi uchun munosib sheriklar bilan ta'minlashda, arzon narxda mahsulot chiqarishni tashkil etishda va boshqa faoliyatda ko'maklashadi. Har qanday maqsaddagi axborot tizimining ishlashini ta'minlaydigan jarayonlar shartli ravishda bloklardan tashkil topgan diagramma shaklida shakllanishi mumkin (1.1.- rasm.):

• 
  tashqi yoki ichki manbalardan ma'lumotlarni kiritish;
  
• 
  kirish ma'lumotlarini qayta ishlash va qulay shaklda taqdim etish;
  
• 
  iste'molchilarga taqdim etish yoki boshqa tizimga o'tkazish uchun ma'lumotni chiqarish;
  
• 
  geribildirim - bu kirish ma'lumotlarini to'g'rilash uchun ma'lum bir tashkilot odamlari tomonidan qayta ishlangan ma'lumot.
  

Axborot tizimi quyidagi xususiyatlar bilan belgilanadi:

• 
  har qanday axborot tizimini qurilish tizimlarining umumiy tamoyillari
  

asosida tahlil qilish, qurish va boshqarish mumkin;

• 
  axborot tizimi dinamik va rivojlanib bormoqda;
  
• 
  axborot tizimini qurishda sistematik yondashuvdan foydalanish zarur;
  
• 
  axborot tizimining chiqishi - bu qarorlar qabul qilinadigan ma'lumotlar;
  
• 
  axborot tizimi inson tomonidan kompyuterga ishlov berish tizimi sifatida qabul qilinishi kerak.