1. Birikmasiz to’g’ri to’rtburchak shaklidagi qanday buyumlarni bilasizq

Asbob va uskunalarning tuzilishi bilan tanishtirish. 

---

O’quv ustaxonalarida durodgarlikga oid dastlabki mashg’ulotlar 

o’tkazilib, o’quvchilarning qo’li aralash va randalashga kelganidan 

keyin va kontrol o’lchov hamda rejalash asboblaridan to’g’ri 

foydalangan holda sodda bog’lash (birikma hosil qilish) usullarini 

o’rganib, ko’nikma va malakalar hosil qilganlaridan so’ng ularga 

mustaqil ravishda instruktsiyaviy yoki texnologik kartalar asosida 

buyumlar tayyorlash topshiriladi. 

Dastalarni o’rgatishda to’qmoqning dasta o’rni parmaning, teshilishi 

yoki uya ochilishi mumkin. Dastalar teshiklar orqali o’tkazilib o’rnatilsa, 

uning mustahkamligini ta’minlash uchun dasta elimlab o’rnatiladi va 

orqa tomondan ponalanadi. Dasta uyalarga kiritib o’rnatilsa, elimlanadi 

va qo’shimcha burama mix qoqib qotiriladi, shuningdek dastaning 

uchiga pona o’rnatilib birgalikda kiritiladi. 

Yog’och tsirkul’ yog’ochdan tayyorlanadigan maktab tsirkuli shumtol, 

eman, akatsiya, chinor kabi pishiq yog’ochlardan tayyorlanadi. 

Tsirkul’ quyidagicha tayyorlanadi. 

Tsirkulga mos yog’och tanlanadi va brusok tayyorlanadi. 

Tayyor brusokdan tsirkul’ 

oyoqlari

, tirnoq va quloqlar rejalanadi. 

Brusokni tilib, oyoqlarni bir-biridan ajratiladi va tirnoq 

chiqarilibquloq ochiladi. 

Oyoqlarni randalab, egovlab ma’lum shaklga keltiriladi. 

Oyoqlarga paynak (nayza) va bo’r tutkich o’rnatiladi. 

Oyoqlar alohida-alohida pardozlanadi. 

Tayyor oyoqlarni yig’ib, bolt va quloqli gayka yordamidaqotiriladi. 

 

Tsirkulga mos yog’och tanlash va undan brusok tayyorlash ishlari 1-

texnologik karta asosida olib boriladi. 

Tayyor brusokdan tsirkul’ oyoqlarini rejalashda yog’och uchlaridan 5 

sm dan qoldirib, go’niya yordamida reja chiziladi. Reja chiziqlari 

uchlaridan brusokning «beti» ga porsi go’niya bilan 45

0

 burchak hosil 

qilib reja chiziladi. Bu chiziqlarning oralig’ini brusok enini teng ikkiga 

bo’lib, xatkash bilan reja chizig’i chiziladi. 

«Bet» dagi reja chiziqlarini orqaga simetrik ravishda ko’chirib, 

brusokning ikkala uchidan radiusli yarim aylang chiziladi va markaz 

(vint o’rni) belgilab qo’yiladi. Bu bilan tsirkulning ikki oyog’i rejalab 

ajratiladi. So’ngi tirnoq va quloqlar rejalanadi. 

Brusokni tilib, oyoqlarni bir-biridan ajratish quyidagicha bo’ladi: 

- brusokning ikki chetidan 45

0 

li reja bo’yicha xatkash chizig’igacha 

arralanadi; 

---

- oyoqning birortasining uchidan arra polotnosi sig’adigan qilib xatkash 

chizig’igacha arralab, iskana bilan kiritiladi; 

Oyoqlarni randalab, kvadrat yoki muntazam olti yoqli shaklga 

keltiriladi, konuslanadi va uchlari paynak hamda bo’r tutkichga moslab 

o’lchanadi. 

Tirnoq quloq biriktirilib, oyoqlar juftlangandan keyin markaz bo’yicha 

6mm li parma bilan vint o’rni teshiladi. Teshik orqali vint o’tkazilib, 

quloqli gayka bilan homaki qotiriladi va tirnoq, quloqlar birgalikda 

egovlanib, reja bo’yicha yarim aylana shaklga keltiriladi. (Vint, shayba, 

quloqli gaykalarning tayyoridan foydalaniladi.) 

Oyoq uchlariga konus shaklida tunukadan paynak va bo’r tutqich 

tayyorlab o’rnatiladi. Tsirkul’ yig’ma holicha 

yoki qismlarga ajratilib

, 

jilvirlab silliqlanadi, yog’ochning turiga qarab alblanadi, loklanadi yoki 

bo’yaladi. 

Durodgarlik ish o’rnini asosini dastgoh (durodgorlik verstagi) tashkil 

etadi.