1-dars 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari darsning maqsadi

VII. Dars bayoni: Olinish usullari. Organik moddalarga nitrogruppani kiritish nitrolash deb aytiladi. Uni quyidagi usullar bilan amalga oshirish mumkin.

1. To‘yingan uglevodorodlarni nitrolash. Buning uchun to‘yingan uglevodorodlarga nitrat kislota ta’sir ettiriladi:

CH4 + HONO2-à CH3 NO2 + H2O

metan nitrometan

2. Benzolga konsentrlangan nitrat kislota, (konsentrlangan sulfat kislota ishtirokida) nitrobenzol olinadi.

Fizik xossalari. Nitrobirikmalarning quyi molekulyar gomologlari qo‘lansa hidli, rangsiz suyuqlik, efirda eriydi, spirt bilan yaxshi aralashadi. Nitrobirikmalarning bug‘lari zaharlidir.

Kimyoviy xossalari. Nitrobirikmalarning kimyoviy xossalari turlicha bo‘lib, asosan, ularning molekulasidagi nitrogruppaga bog‘liqdir.

1. Nitrobirikmalar qaytarilganda birlamchi aminlar hosil bo‘ladi.

CH3 NO2 + 3 H2 àCH3 NH2 + 2 H2O

nitrometan metilamin

2. Aromatik aminlar, mos ravishdagi aromatik nitrobirikmalarni qaytarish yo‘li bilan olinadi:

VIII. Mavzuga oid masala va mashqlar.

1. Quyidagi moddani xalqaro namenklatura bo‘yicha nomlang.

CH3 CH(NO2) CH(CH3) CH3

2. Quyida keltirilgan moddalarning struktur formulasini chizing va ular

tarkibidagi uglerov atomlarining oksidlanish darajalarini hisoblang:

1)1-nitropropan 2)3-metil-2-nitrobutan

3)1-nitrobenzol

3. n-butandan qaysi usul bo‘yicha 2-nitrobutan olish mumkun, so‘zlaringizni

asoslash uchun reaksiya tenglamasini yozing.

4. Uchlamchi butilaminning oksidlanish reaksiyasini yozing.

5. Nitroetan, nitrometan va 1-nitrobutanlarga vodorod bilan ta’sir etirilsa

qanday moddalar hosil bo‘lishini reaksiya tenglamasi bilan daftaringizga yozing.

6. 21,7 g metilamin olish uchun qancha hajmdagi litr (n.sh.) vodorod gazi

kerak bo‘ladi.

IX.Uyga vazifa

7. 45 g etilamin olish uchun qancha hajmdagi litr (n.sh.) vodorod gazi kerak

bo‘ladi.

8. Nitrobenlozga 4 g vodorod ta’sir etish natijasida hosil bo‘lan organik

moddaning massasini hisoblang.

9. Nitrobenlozga 11,2 litr (n.sh.) vodorod ta’sir etish natijasida hosil bo‘lan organik moddaning massasini (g) hisoblang.

51-DARS 33-§. AMINLAR VA AROMATIK AMINLAR.

V BOB. AZOTLI ORGANIK BIRIKMALAR