1. Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi

Reja:

1. Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi

2. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi
3. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi - ro’yhatlar
4. Dinamik ma'lumotlar tuzilmalari tuzilishi. Afzalliklari va kamchiliklari
5. Xulosa
6. Foydalanilgan adabiyot

Ma'lumotlar tuzilmasi dasturlarda ajratish usuli bo'yicha statik va dinamikaga bo'lingan. Statik ma'lumotlar tuzilmasi - bu kompyuterning xotirasida joylashishi va elementlarning o'zaro aloqalari ular tomonidan amalga oshiriladigan sohada dasturni bajarish paytida o'zgarishsiz qoladigan ma'lumotlardir.Statik strukturaningma'lumotlariga dasturda e'lon qil ngan asosiy va mahalliy, ham global darajadagi o'zgaruvchilar kiradi. Dinamik ma'lumotlar tuzilmasi bu kompyuterning xotirasiga joylashtirilishi va New va Dispose kabi tizim proseduralari yordamida dasturni bajarishda xotiradan o'chirilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar.

Dinamik ma'lumotlar tuzilmalari ikki shaklda bo'ladi: bog'liq bo'lmagan dinamik ma'lumotlar; bog’liq dinamik ma'lumotlar. Bog’liq bo'lmagan dinamik ma'lumotlar tuzilmasi statik bilan bir xil. Bundan tashqari, bog'liq bo'lmagan dinamik ma'lumotlar avtomatik ravishda emas, balki dasturchi tomonidan xotirada saqlanadi. Bog’liq bo’lgan dinamik ma'lumotlarga ro'yxatlar, navbatlar va ustunlar kiradi; bu elementlar manzillar havolalari yordamida o'zaro bog'liq bo'lgan birlashtirilgan ma'lumotlar. Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi
Statik ma’lumotlar tuzilmasi vaqt o’tishi bilan o’z o’lchamini o’zgartirmaydi. Biz har doim dastur kodidagi statik ma’lumotlar tuzilmasiga qarab ularning o’lchamini bilishimiz mumkin. Bunday ma’lumotlarga teskari ravishda dinamik ma’lumotlar tuzilmasi mavjud bo’lib, bunda dastur bajarilishi davomida dinamik ma’lumotlar tuzilmasi o’lchamini o’zgartirishi mumkin. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi – bu qandaydir bir qonuniyatga asoslanib shakllangan, lekin elementlari soni, o’zaro joylashuvi va o’zaro aloqasi dastur bajarilishi davomida shu qonuniyat asosida dinamik o’zgaruvchan bo’lgan ma’lumotlar tuzilmasidir. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyalanadi. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi
Dasturlarda dinamik ma’lumotlar tuzilmasidan ko’pincha chiziqli ro’yhatlar, steklar, navbatlar va binar daraxtlar ishlatiladi. Bu tuzilmalar bir-biridan elementlarning bog’lanish usuli va ular ustida bajarilishi mumkin bo’lgan amallari bilan farqlanadi. Dinamik tuzilmalar massiv va yozuvdan farqli ravishda operativ xotirada ketma-ket sohalarda joylashmaydi.
Ixtiyoriy dinamik tuzilma elementi 2 ta maydondan tashkil topadi: tuzilma tashkil etilishiga sabab bo’layotgan informatsion maydon va elementlarning o’zaro aloqasini ta’minlovchi ko‘rsatkichli maydon. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi Ko'pincha jiddiy dasturlarda siz ish paytida hajmi va tuzilishi o'zgarishi kerak bo'lgan ma'lumotlardan foydalanishingiz kerak. Dinamik qatorlar bu erda yordam bermaydi, chunki qancha xotira ajratilishi kerakligini oldindan aytib bo'lmaydi - bu faqat ish paytida aniqlanadi. Masalan, biz matnni tahlil qilishingiz va unda qanday so'zlar va qancha miqdorda mavjudligini aniqlashimiz kerak va bu so'zlarni alifbo tartibida tartibga solish kerak. Hammasi bo'lib, dinamik ma'lumotlar tuzilishining 6 ta asosiy turi mavjud:
Stek, Navbat, Ro’yhat, Daraxt, Graf
Ro‘yxat. Ro'yxatning 3 turi mavjud:
Bir bog’lamli (chiziqli) , Ikki bog’lamli , Siklik
Bir bog'lamli ro'yxat navbatga o'xshaydi, lekin undan farqli o'laroq, ro'yxat bilan ishlaganda, siz istalgan joyga biron bir narsani qo'shishingiz va ro'yxatning yuqori qismida faqat bitta ko'rsatgichdan foydalanishingiz mumkin. Ikkala bog'langan ro'yxat. Bir bog'lamli ro'yxat bilan ishlashda ko'plab muammolar ulardagi oldingi elementga o'tishning iloji yo'qligidan kelib chiqadi. Ro’yhat tuzilishi. Navbat - bu elementlarning to'plamidir, unda yangi elementlarni qo'shishga ruxsat beriladi (u navbatning boshlanishi deb ataladi) va mavjud elementlarni faqat ikkinchi chetidan o'chirish, qaysi biri? chiziqning oxiri deb nomlangan. Stek - bu elementlarning to'plami bo'lib, unda yangi elementlarni qo'shish va mavjud elementlarni faqat bitta uchidan olish mumkin bo'ladi. Zamonaviy kompyuterlarda stek quyidagi maqsadlarda ishlatiladi:
mahalliy o'zgaruvchilarni aniqlash
protsedura yoki funktsiya parametrlarini joylashtirish
qaytish manzilini saqlash (protseduradan qaysi manzilga qaytishingiz kerak) vaqtincha ma'lumotlarni saqlash, ayniqsa Assembler-da dasturlash paytida
Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi - ro’yhatlar.
Chiziqli ro’yhatlarda har bir element o’zidan keyingisi yoki oldingisi bilan ham bog’langan bo’lishi mumkin. Birinchi holatda, ya’ni elementlar o’zidan keyingi element bilan bog’langan bo’lsa, bunday ro’yhatga bir bog‘lamli ro‘yhat deyiladi. Mazkur ko’rinishdagi ro’yhat elementi k’rsatkichining o’ziga xosligi shundan iboratki, u faqatgina ro’yhatning navbatdagi elementi adresini ko’rsatadi. Bir tomonlama yo’naltirilgan ro’yhatda eng so’nggi element ko’rsatkichi bo’sh, ya’ni NULL bo’ladi. Agar har bir element o’zidan oldingi va o’zidan keyingi element bilan bog’langan bo’lsa, u holda bunday ro’yhatlarga 2 bog‘lamli ro‘yhatlar deyiladi. Agar oxirgi element birinchi element ko’rsatkichi bilan bog’langan bo’lsa, bunday ro’yhatga halqasimon ro‘yhat deyiladi. Ro’yhatning har bir elementi shu elementni identifikatsiyalash uchun kalitga ega bo’ladi. Kalit odatda butun son yoki satr ko’rinishida ma’lumotlar maydonining bir qismi sifatida mavjud bo’ladi. Ro’yhatlar ustida quyidagi amallarni bajarish mumkin:
- ro’yhatni shakllantirish (birinchi elementini yaratish);
- ro’yhat oxiriga yangi element qo’shish;
- berilgan kalitga mos elementni o’qish;
- ro’yhatning ko’rsatilgan joyiga element qo’shish (berilgan kalitga mos elementdan oldin yoki keyin)
- berilgan kalitga mos elementni o’chirish;
- kalit bo’yicha ro’yhat elementlarini tartibga keltirish.
Ro’yhatlar bilan ishlashda dasturda boshlang’ich elementni ko’rsatuvchi ko’rsatkich talab etiladi. .Dinamik ma'lumotlar tuzilmalari tuzilishi. Afzalliklari va kamchiliklari Dinamik ma’lumotlar tuzilmasining har bir elementi ikki qismdan iborat:
1. Ma'lumotlar joylashtirilgan ma'lumotlar uchun maydonlar, ular uchun struktura yaratiladi. O'z navbatida, axborot maydonlarida ma'lumotlar tuzilmasi ham bo'lishi mumkin.
2. Elementlarni bir-biriga bog'laydigan bir yoki bir nechta havolalarni o'z ichiga olgan xizmat maydonlari.

Ushbu tuzilmalarni amaliy topshiriqlarda ishlatishda, faqat ma'lumot maydonlari oxirgi foydalanuvchiga ko'rinadigan qilib qo'yiladi va xizmat ko'rsatish maydonlaridan faqat dasturchi foydalanadi. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasining afzalliklari:

- Strukturaning o'lchami faqat mavjud RAM miqdori bilan cheklangan,
- Ma'lumotlarning tartibini o'zgartirganda ma'lumotlarni ko'chirish emas, balki faqat havolalarni to'g'rilash talab qilinadi;
- Strukturaning ajoyib moslashuvchanligi.
Kamchiliklari:
- O'zboshimchalik elementiga kirish vaqtini oldindan aniqlashning imkoni yo'q,
- Havolalarni saqlash uchun qo'shimcha xotira talab qilinadi.

Adabiyotlar

1. Информатика: учебник – 3-е переработанное издание/ под ред. Н.В. Макаровой.- М: Финансы и статистика, 2004. – 768 с.
2. Страуструп Б. Язык программирования C++. Специальное издание. Пер. с англ. – М.: ООО «Бином-Пресс», 2006 г. – 1104 с.: ил.
3. Xudoyberdiyev M.X., Akbaraliyev B.B. “Ma‟lumotlat tuzilmasi va algoritmlar” fanidan amaliy mashg’ulotlar uchun topshiriqlar (uslubiy ko’rsatmalari bilan). Toshklent, 2013 y.