Детерминирланган моделлар модел ўзгарувчилари орасидаги қатъий функционал боѓланишлар борлигини назарда тутади. Стохастик моделлар тадқиқ қилинаётган кўрсаткичларга тасодифий таъсирларнинг борлигига йўл қўяди ҳамда уларни тасвирлаш учун еҳтимоллар назарияси ва математик статистиканинг воситаларидан фойдаланади. - Детерминирланган моделлар модел ўзгарувчилари орасидаги қатъий функционал боѓланишлар борлигини назарда тутади. Стохастик моделлар тадқиқ қилинаётган кўрсаткичларга тасодифий таъсирларнинг борлигига йўл қўяди ҳамда уларни тасвирлаш учун еҳтимоллар назарияси ва математик статистиканинг воситаларидан фойдаланади.
- Статик моделларда барча боѓланишлар вақтнинг тайинли пайти ёки даврига тегишлидир. Динамик моделлар иқтисодий жараёнларнинг вақт бўйича ўзгаришини тавсифлайди.
Чизиқли ва чизиқли бўлмаган моделлар орасидаги фарқлар нафақат математик нуқтаи назардан, балки назарий-иқтисодий жиҳатдан ҳам муҳимдир, чунки иқтисодиётдаги кўп боѓланишлар аниқ чизиқли бўлмаган табиатга ега: ишлаб чиқариш ўсганда ресурслардан фойдаланиш самарадорлиги, ишлаб чиқариш кўпайганда ёки даромадлар ўсганда аҳоли талаби ва истеъмолининг ўзгариши ва ҳ.к. - Чизиқли ва чизиқли бўлмаган моделлар орасидаги фарқлар нафақат математик нуқтаи назардан, балки назарий-иқтисодий жиҳатдан ҳам муҳимдир, чунки иқтисодиётдаги кўп боѓланишлар аниқ чизиқли бўлмаган табиатга ега: ишлаб чиқариш ўсганда ресурслардан фойдаланиш самарадорлиги, ишлаб чиқариш кўпайганда ёки даромадлар ўсганда аҳоли талаби ва истеъмолининг ўзгариши ва ҳ.к.
-
- Економетрика — иқтисодиётдаги миқдорий қонуниятлар ва ўзаро боѓлиқликларни математик статистика усуллари ёрдамида тадқиқ қилувчи фан. Бу усулларнинг асоси — корреляциявий-регрессиявий таҳлил. Економетрика емпирик маълумотларни ўрганиш асосида иқтисодий боѓлиқликлар ва моделларни статистик баҳолаш ва таҳлил қилиш билан шуѓулланади.
- Iqtisodiy muammoning qo’yilishi va uni sifat jihatdan tahlil qilish. Bu bosqich modellashtiriladigan ob’ektning eng muhim xususiyatlari va xossalarini ajratib, ularni ikkinchi darajalilaridan abstraktsiyalashni; ob’ektning tuzilmasi va uning elementlarini boѓlovchi asosiy boѓlanishlarni o’rganishni; ob’ektning holati va rivojlanishini tushuntiruvchi (hech bo’lmaganda dastlabki) gipotezalarni shakllantirishni o’z ichiga oladi.
- Matematik modelni qurish. Bu bosqich iqtisodiy muammoni formallashtirish, uni tayinli matematik boѓlanishlar va munosabatlar (funktsiyalar, tenglamalar, tengsizliklar va h.k.) ko’rinishida ifodalash bosqichidir. Odatda avval matematik modelning asosiy qurilmasi (turi) aniqlanadi, so’ngra bu qurilmaning tarkibiy qismlari (o’zgaruvchilar va parametrlarning konkret ro’yxati, boѓlanishlar shakli) aniqlashtiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
