1. Fanga qo’yiladigan asosiy talablar. Ergonomika va dizayn asoslari fanining maqsad va vazifasi. Fanga qo’yiladigan asosiy talablar

---

1. Fanga qo’yiladigan asosiy talablar. 
2. Ergonomika va dizayn asoslari fanining maqsad va vazifasi. 
1. Fanga qo’yiladigan asosiy talablar. 
O'zbekistonda ishlab chiqarilayotgan avtomobil va traktorlarning 
raqobatbardoshligini oshirish uchun ularning nafaqat quvvati, yuk tortishi, yonilg'i- 
iqtisodiy 
ko'rsatkichlari 
va 
resursini, 
balki 
shinamlik, 
ekologik 
xavfsizlik 
ko'rsatkichlarini ham oshirish kerak. Avtomobil va traktorlarning tuzilishini 
takomillashtirish darajasi va raqobatbardoshligi ularni boshqarish va xizmat 
ko'rsatishning qulayligi bilan bog'langan. Bu masalalarga yaqin vaqtlargacha ishlab 
chiqarishda ham, o'quv dasturlarida ham yetarlicha e'tibor berilmagan. Bunday 
holatning kelib chiqish sabablari qatorida tayyorlash tannarxini pasaytirish; 
iste'molchilarning va bozor talablarining sustligi va nihoyat chuqur ilmiy tekshirishlar 
va o'quv adabiyotining yo'qligini ko'rsatish mumkin. Mutaxassislar tayyorlash 
tajribasining ko'rsatishicha, avtomobil, traktor va boshqa yerusti transport tizimlari 
bo'yicha oliy o’q yurtini tamomlagan mutaxassislar mashina agregatlarini va ularning 
mexanik qismining umumiy tuzilishini malakali tarzda ishlab chiqmoqdalar. Ammo 
mashinani butunlay yaratishga to'g'ri kelgan paytda ularning umumiy saviyasi 
yetishmaydi. 
Mutaxassis 
ishlab 
chiqilayotgan obyektning umumiy tuzilishi, 
odamlarning bu mashina bilan ishlashida qulaylik va xavfsizlikni ta'minlash 
masalasiga bosh konstruktor nuqtayi nazaridan qarashiga imkon beradigan o'quv fanini 
yaratishga ehtiyoj tug'ilgan. 
Amaldagi 
Davlat 
ta'lim 
standartida 
yerusti 
transport 
vositalarini 
loyihalashtirishning eng zamonaviy usullari ko'zda tutilgan. 
Fan o'zining foydali ekanini ko'rsatdi, uni o'qitishda ma'lum tajriba to'plandi. 
Hozirda bu fan bo'yicha yagona darslik yaratishga katta ehtiyoj bor. Darslik fanni 
I-MAVZU: KIRISH. AVTOMOBIL VA TRKTORLAR 
ERGANOMOKASI DIZAYNI MAQSAD VA VAZIFALARI. 

---

o'qitishda yetakchi, andoza bo'lishi, talabalarga o'quv dasturining har bir bo'limi bo'yicha 
kerakli axborotni berishi, ayniqsa, ishlab chiqarishda va turmushda insonlar duch keladigan 
har qanday mashina, mexanizm, asbob va boshqa obyektlarni yaratishda, ularni estetik 
yondashishga o'rgatishi kerak. 
2. Ergonomika va dizayn asoslari fanining maqsad va vazifasi. 
 
Mashinalar odamlar uchun yaratiladi. Bu oddiy jumla aslida yerusti transport 
vositalariga nisbatan ergonomika va dizaynning vazifalarini aniqlab beradi. 
Ergonomika (grekchadan «ergon» - ish, «nomos» - qonun) - mehnat qurollari va 
sharoitlarining insonga moslashishi haqidagi fan. U insonning alohida xususiyatlari va 
funksional imkonlarini yuqori unumdorlik va puxtalik uchun mehnat jarayonida optimal 
sharoitlar yaratish maqsadida o'rganadi. 
Antropometriya 
inson tanasining va uni tashkil etuvchi qismlarining 
o'lchamlari hamda shaklini o'rganish bilan shug'ullanadi, tana qismlarining yo'nalishi va 
harakat chegaralarini hamda mushaklarning kuchlarini tadqiq etadi. U inson haqidagi 
umumiy fan - antropologiyaning asosiy bo'lagi hisoblanadi. Antropometrik tavsiflarni 
bilmasdan turib transport vositasining boshqarish organlarini to'g'ri joylashtirish mumkin 
emas. 
Dizayner 
- bu shunchaki mahsulotning badiiy ko'rinishini ishlab chiqayotgan kishi 
emas, balki badiiy loyihalashni bajaruvchi yetakchi mutaxassisdir. 
Mahsulot tuzilishini ishlab chiqishda ishtirok etuvchi mutaxassislar faoliyatini 
ikki toifaga bo'lish mumkin - 
texnik konstruksiyalash 
va 
evristik faoliyat
. 
Texnikaviy 
konstruksiyalash 
ostida 
odatda 
ma'lum 
algoritm, 
programmalashtirilgan sxema, standartlar, me'yor va qoidalarga asoslangan (hisobiy, 
komponovkalash, grafik tuzish, chizmakashlik va shular kabi) ishni tushunadilar. 
Bunday ishlarning natijasi bizning holda transport vositasining ergonomik sifatlarida 
ko'rinadi. 

---

Evristik faoliyat 
ko'p darajada texnikaviy eruditsiya asosida tuzilgan, u 
mantiqiy va uslubiy qoidalar tizimida quriladi. Ixtirochining ishini evristik deb 
atash mumkin. Dizaynerning ishi bu ikki ijodiy faoliyat turlari orasidagi oraliq 
vaziyatni egallaydi. Texnikaviy estetika dizaynning g'oyaviy asosi bo'ladi.