1. Ingliz uyg‘onish davri adabiyotining xususiyatlari va yеtakchi namoyondalari

Marlo va Shekspir haqida
Kristofer Marlo Shekspir o‘z asarlaridan birida to‘g‘ridan-to‘g‘ri keltirgan yagona zamondoshidir. Londonda Marlo va Shekspirni yomon ta'mga ega bo‘lganligi uchun qoralagan risola nashr etilganda , ikkala shoir ham ayblovlarni klassik, ovidiy uslubda engil erotik she’rlar bilan qarshi oldilar (Marloning qahramoni va Leander va Shekspirning «Venera va Adonis») . Gamlet tomonidan sahnalashtirilgan «Gonzago qotilligi» spektaklida Shekspir Marlo monologlari uslubiga parodiya qilgan, degan fikr bor.
Marlo ingliz dramaturgiyasiga katta o‘zgarishlar kiritdi. Uning oldida qonli voqealar va qo‘pol masxarabozlik epizodlari bu erda tartibsiz ravishda to‘plangan edi. U birinchi bo‘lib dramaga ichki uyg‘unlik va psixologik birlikni berishga harakat qildi. Marlo dramaning she'riy to‘qimasini o‘zgartirib , o‘zidan oldin faqat go‘daklik davrida mavjud bo‘lgan oq she'rni kiritdi. U urg‘uli bo‘g‘inlar bilan o‘zidan oldingilariga qaraganda erkinroq muomala qila boshladi: troche , daktil , tribrax va sponde o‘zidan oldingi bo‘g‘inlar hukmron bo‘lgan iambik o‘rnini egallaydi . Shunday qilib, u fojiani o‘sha paytda ingliz universitetlarida mashhur bo‘lgan Seneka tipidagi klassik dramaga yaqinlashtirdi. Marloning Elizabeth davri uchun yangi va g‘ayrioddiy bo‘lib tuyulgan misralarining kuchli, alliterativ takroriy takrorlanishi zamondoshlarini hayratda qoldirdi . Maykl Drayton o‘zining ilhomini shunday cho‘qqilarga erishish uchun « shoirga haqli va ega bo‘lishi kerak bo‘lgan go‘zal jinnilik « deb atagan.⁵
Marlo asarlarining bosh qahramonlari - buyuk ambitsiya va ulkan hayotiylikka ega jangchilar. Ular Marlo Elizabet davri drama texnikasi arsenaliga kiritgan pafosga to‘la uzun monologlarda o‘z ruhlarini to‘kadilar. Shoir fojianing asl kelib chiqishini personajlar taqdirini belgilovchi tashqi sharoitda emas, balki oddiy va umumiy me’yorlardan ko‘tarilgan ulkan shaxsni parchalab tashlaydigan ichki ma’naviy qarama-qarshiliklarda ko‘rdi:

• 
  Tamerlan o‘zi zabt etgan shohlarning arqonlari bilan sudralib ketayotgan zafarli aravada sahnaga chiqadi.
  
• 
  Barabas (Barabas) ismli « maltalik yahudiy « o‘zining qul bo‘lgan xalqini ozod qilish uchun butun xristian olami bilan kurashadi va bu dunyoni o‘zida mavjud bo‘lgan yagona qurol - oltin bilan mag‘lub qiladi.
  
• 
  Faust bilimga tashnalik va dunyoga egalik qilish istagi tufayli o‘z ruhini sotadi. Faustning orzulari va istaklari Britaniyada ijtimoiy kareralarini boshlagan ochko‘z sarguzashtchilar qo‘li bilan amalga oshirilgan butun kengayish dasturidir. Marloning qahramonlari noaniq, ular tomoshabinlarda bir vaqtning o‘zida dahshat va hayrat uyg‘otdi. U insonning tabiat kuchlari oldida o‘rta asrlardagi kamtarligiga, hayot sharoitlarini kamtarona qabul qilishga qarshi isyon ko‘taradi. Marloning pyesalari o‘z zamondoshlarini kutilmagan teatr effektlari bilan hayratda qoldirish uchun yaratilgan. Masalan, “Maltalik yahudiy”ning finalida sahnada bosh qahramon tiriklayin qaynatilgan ulkan qozon paydo bo‘ladi. «Eduard II» - geteroseksual jamiyatdagi gomoseksual fojiasi, Ovid ruhidagi ko‘plab noaniq parchalar - qirolning anusga tiqilib qolgan qizg‘ish pokerdan o‘lishi bilan yakunlanadi.