1. Insulin gormoni nima? Insulin gormonining tarkibi va strukturasi

MAVZU:GORMONOIDLAR PRASTOGLANDINLAR VA ULARNING BIOLOGIK AHAMIYATI.INSULIN GORMONI.
REJA:
1.Insulin gormoni nima?
2.Insulin gormonining tarkibi va strukturasi.
3.Insulin gormoni yetishmasligidan kelib chiqadigan kasalliklar.
4.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Insulin (lot. insula — orolcha) — hayvon va odamning oqsil tabiatli gormoni. Meʼda osti bezining Langergans orolchalarida ishlab chiqariladi. Kanadalik olimlardan F. Banting bilan Ch. Best birinchi boʻlib ajratib olishgan (1921—22). Insulin moleku-lasi disulfid bogʻlari bilan birikkan ikkita polipeptid zanjirdan tuzilgan boʻlib, 51 aminokislota qoldigʻidan tashkil topgan. Insulinda aminokislo-talar qoldigʻining ketma-ket joylashuvini ingliz biokimyogari F. Sanger aniqladi (1945—56). Bu insulinni kimyoviy yoʻl bilan sintez qilishta imkon berdi. Insulin kimyoviy va gen injenerligi yoʻli bilan sintez qilingan. Insulin aminokislotalar tartibi birinchi boʻlib aniqlangan oqsil moddadir.
Insulin glikogenning parchalanishi va jigarda glyukoza sintezlanishini toʻxtatib, qondagi qand miqsorini kamaytiradi. Ayni vaqtda, hujayra mem-branalarining glyukoza oʻtkazuvchanligini oshiradi, natijada, toʻqimalarga glyukoza oʻtishiga imkon tugʻiladi. Organizmda Insulin yetishmasligi qandli di-abetga sabab boʻladi. Uni davolashda qoʻllaniladigan Insulin preparatlari (soʻyilgan qoramolning meʼda osti bezidan tayyorlanadi): amorf rux-insulin suspenziyasi, protamin-rux-insulin eritmasi, protamin-insulin suspenziyasi va boshqa insulinga qaraganda ancha uzok, taʼsir etadi. Darmonsizlik, ishtaqa yoʻqolishi va baʼzi kasalliklarda oz-ozdan Insulin inʼyeksiya qilish buyuriladi. Intoksikatsiyalar shizofreniya va jigar kasalliklarini davolashda ham buyuriladi. Insulin ovqat yeyishdan 30— 60 min. ilgari teri osti yoki muskul orasiga yuboriladi. U oqsil boʻlganidan hazm shiralari taʼsirida yemirilib ketadi, shuning uchun uni ichish naf bermaydi.Insulin oqsil gormoni bo'lib, uning sintezi oshqozon osti bezi hisoblanadi.Insulinning asosiy roli qondagi shakar miqdorini o'z vaqtida kamaytirish, uni normal qiymatlarga etkazishdir. Ammo bu hammasi emas. Bundan tashqari, insulin gormoni glyukozani qayta ishlash va uni tananing hujayralariga yetkazib berish orqali energiya bilan to'yintirishga yordam beradi. Va bu zaxiralar juda ko'payib ketganda, ortiqcha glyukoza ham yog'ga aylana boshlaydi, bu esa tanaga yog 'to'planishi shaklida to'planadi.
Organizm uchun eng xavfli narsa tez va oddiy uglevodlar bo'lib, ular qisqa vaqt ichida hujayralarni glyukoza bilan to'yintiradi va uning yog'ga aylanishiga olib keladi. Bunday uglevodlar barcha shirin va unli ovqatlar, sodali suv va oddiy shakar tarkibida mavjud. Ular qondagi glyukoza darajasini juda tez oshirib, insulin ishlab chiqarishni ko'payishiga olib keladi, bu esa yog'larning shakllanishini tezlashtirishga yordam beradi.Oshqozon osti bezi gormoni insulin murakkab molekulyar tuzilishga ega. Ammo bu bizning olimlarimizga qadimdan ma'lum bo'lib, ular yordamida uni sintetik usulda olishni o'rganib, kattalar va bolalarda diabet kasalligini davolash uchun tobora ko'proq yangi dori-darmonlarni yaratishgan.
Insulinning kimyoviy tarkibi.
Uning tarkibida aminokislotalar bor va ularning shakllanishi aminokislotalar qoldiqlarini o'z ichiga oladigan ikkita peptid zanjiriga ega bo'lgan peptid gormonidir (ularning taxminan 51 tasi bor). Peptid zanjirlari an'anaviy ravishda "A" va "B" deb nomlangan disulfid ko'priklari bilan o'zaro bog'langan. Birinchi ko'prik 21 ta aminokislotaning qoldiqlarini, ikkinchisi - 30 ni o'z ichiga oladi.Shuni ta'kidlash kerakki, inson gormonining tuzilishi hayvonlarning insulinidan, masalan, maymun gormonidan sezilarli darajada farq qiladi, bu boshqa odamlarga qaraganda odamga ancha yaqinroq. Inson insuliniga eng o'xshash narsa cho'chqa gormoni. Ularning orasidagi farqlar faqat "B" zanjirida bitta aminokislota qoldig'i bo'lmaganda.
Organizmda insulin ishlab chiqaradigan yana bir hayvon mavjud bo'lib, u inson gormoniga o'xshash tuzilishga ega. Bu ho'kiz. Faqatgina u 3 ta aminokislotaning qoldig'iga ega. Qolgan hayvonlar sutemizuvchilar toifasiga "o'zlarining" insulinini chiqaradilar va tabiatan u odamdan juda farq qiladi.
Aynan shuning uchun ko'pincha dorilarni tayyorlash uchun buqa yoki cho'chqa materiallari ishlatiladi. Ta'kidlash joizki, bu tabiiy insulin bilan deyarli bir xil molekulyar tuzilishga ega bo'lgan sintetik dori-darmonlarga qaraganda, bemorlar tomonidan yaxshi qabul qilingan hayvonlarning insulinidir.
Insulin yordamida tanamizdagi eng muhim funktsiyalardan biri bajariladi - tartibga solish
Shakar neytrallanadi va glikogen molekulalariga aylanadi, ular barcha transformatsiya jarayonlaridan so'ng mushak, jigar va yog 'to'qimalariga yuboriladi
Insulin endokrin tizimining birida - oshqozon osti bezida ishlab chiqariladi. Bu tanadagi ikkinchi eng katta deb hisoblanadi
Insulin ishlab chiqarishni tartibga solish B hujayralarining glyukoza-sensor tizimiga bog'liq bo'lib, u qondagi glyukoza konsentratsiyasi va insulin sintezi o'rtasidagi mutanosiblikni ta'minlaydi. Agar odam uglevodlari ko'p bo'lgan ovqatni iste'mol qilsa, juda tez ishlaydigan ko'plab insulin ajralib chiqishi kerak. Asta-sekin, oshqozon osti bezi orollarida insulin sintez qilish qobiliyati zaiflashadi. Shu sababli, oshqozon osti bezining mahsuldorligi parallel ravishda pasayganda, qondagi shakar darajasi ham oshadi. 40 yoshdan oshgan odamlarda insulin ishlab chiqarish kamayishi asosan mantiqqa to'g'ri keladi.
Metabolik metabolizmning ko'plab turlariga ko'p qirrali ta'sir ko'rsatib, gormonal faol modda organlar va tizimlarning barqaror ishlashini ta'minlaydi. Har qanday odamning tanasida insulin juda zarurdir, chunki analoglar endi biron bir organda sintez qilinmaydi. Agar u ishlab chiqarishni to'xtatsa, unda glyukoza miqdori katastrofik ravishda ko'payadi va bu barcha hayotiy organlarning ishiga ta'sir qiladi. Bu, birinchi navbatda, yuqori shakar kontsentratsiyasi ta'siri ostida parchalanishni boshlaydigan jigarga tegishli. Keyin oshqozon osti bezining o'zi buziladi, chunki u va insulin bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir. Keyin buyraklar ham azoblanadi, metabolitlarning chiqarilishi buziladi, ayanchli doiralar yopiladi va hayot sifati keskin pasayadi.
Buning natijasi qandli diabetning paydo bo'lishi - davolanmasa, qisqa vaqt ichida odamning o'limiga olib keladigan jiddiy kasallik. Tabiiy insulin faolligini sun'iy bilan almashtirish mumkin, bu esa bunday bemorlarning hayotiy faoliyatini qo'llab-quvvatlashga yordam beradi. Ammo Langerhans orollarida ishlab chiqarilgan narsa qonga fiziologik jihatdan kiradi, bu esa eng yaxshi ta'sirni ta'minlaydi. Shakar kontsentratsiyasining bunday kuchli inhibisyon natijasiga sun'iy ravishda erishib bo'lmaydi, shuning uchun qandli diabetni to'liq davolash mumkin emas. Bemorda gormon insulin gormoni faolligi qanchalik past bo'lsa, tezroq qaytarib bo'lmaydigan o'zgarishlar yuz beradi va bu uning o'limiga olib keladi. Siz faqat shunga o'xshash molekulalarni o'z ichiga olgan dorilarni kiritish bilan tiklashingiz mumkin. Ammo giyohvand moddalarni butun hayotim davomida ishlatishga to'g'ri keladi, teri ostiga yoki tomir ichiga kiritishni to'xtatish bilan ular muqarrar o'limga olib keladi.