1 iqtim-19” bajardi: sanjarbek sanoqulov tekshirdi: Mavzu: Iqtisodiyotning rivojlantirish yo'nalishlari Reja: Kirish
Ўзбекистонда асосий капиталга сафарбар этилан
Download 147,19 Kb. Pdf ko'rish
|
SANJARBEK SANOQULOV Mikroiqtisodiyot FANIDAN MUSTAQIL TA’LIM ISHI
Ўзбекистонда асосий капиталга сафарбар этилан
инвестицияларнинг молиялаш манбалари (жамига нисбатан фоизларда) Йилл ар Молиял аш-нинг жами манбала ри Шу жумладан давлат бюджет и мабла\л ари корхонала р ва аҲолинин г хусусий мабла\лар и банк креди тлари бюджетдан ташкари фондларнин г мабла\лари чет эл инвестицияла ри ва кредитлари 1992 100,0 59,3 40,7 - - - 1993 100,0 27,2 72,8 - - - 1994 100,0 15,1 84,1 - - 0,8 1995 100,0 27,2 58,4 13,1 0,1 1,2 1996 100,0 27,3 48,8 9,6 - 14,3 1997 100,0 26,2 49,2 7,5 - 17,1 1998 100,0 26,2 45,8 7,3 0,6 19,9 1999 100,0 24,2 48,7 6,1 0,7 20,3 20009 100,0 30,5 37,6 5,4 0,3 26,2 2001 100,0 30,3 39,1 7,55 1,4 21,7 | Жадвал Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлиги маълумотлари асосида тузилган. Бюджетдан ташкари давлат мабла\ларини Ҳам Хисобга олганда инвестициялашда давлатнинг устуворлиги кузатилади. Шу боис Ўзбекистонда инвестиция жараёнини кайта кўришнинг асосий йўналиши, бизнинг фикрича, инвестиция юкини бюджетдан молиялашдан иқтисодиёт куйи субъектлари зиммасига ўтказиш бўлади. Бу уз-узини молиялашдан иборат бозор тамойилига мос келади. Яна бошка бир муаммо – бу, иқтисоднинг давлат секторидаги инвсстицияларнинг тармоклараро таксимотини алохида назорат килган Ҳолда турли манбалардан келган инвестициялар нисбати самарали бўлишига эришишдир. Молиялаш манбаларини такомиллаштириш инвестициялар ва молиялашда индивидуал ва корпоратив мулклар ролини оширади, инвестиция рискларини субъектлар уртасида диверсификациялаб, уни минималлаштириш, ресурс эгалари масъулиятини, даромадларнинг жадал капиталлашуви самарасини ошириш масаласини Хал этишга ёрдам беради. Банк кредити ролининг ошиши фикримизча, молиялаш натижалари учун корхоналар масъулиятини кучайтиради, чунки кредитнинг аҳамиятли ошиши билан банк кредит рисклари мажмуининг даражаси Ҳам ошади. Шунинг учун давлат корхоналарига нисбатан, давлат бюджетидан инвестиция ажратишни белгиланган ва паст даражадаги имтиёзли фоиз ставкалари асосида давлат молия институтлари тизими томонидан бошкариладиган арзон кредитга айлантирилиб, уни танлов (тендер) асосида таксимлаш бозор талабига мос келади. Инвестицияларни молиялаш манбаларидаги хусусият давлат бюджети мабла\и солиштирма салмо\ининг юкорилиги, корхоналар мабла\и ва хусусий мабла\нинг солиштирма салмо\и пастлиги Хисобланади. Уларнинг солиштирма салмо\и кейинги йилларда деярли икки марта камайди ва чет эл кредитлари солиштирма салмо\и бир неча марта ошди, аммо бевосита чет эл инвестицияларининг улуши пасайди. Чет эл инвестициялари ва кредитларининг асосий кисми бугунги кунда давлат мулкчилиги шаклидаги корхналар асосий капиталини молиялаштиришга жалб килинмокца. Чет эл инвестициялари ва кредитлари таркибида кредитлар асосий уринни эгаллайди. Асосий капитани молиялаштириш манбаларида чет эл инвестициялари ва карзлари кейинги йилларда 20 ва ундан куд фоизни ташкил килган Ҳолда уз тузилмасига кўра, ўзгариб бормокда, чет эл инвестициялари камайган Ҳолда чет эл кредитлари Хиссаси ортиб бориши тенденцияси кузатилади ва уларнинг купрок кисми Хукумат кафолатлари билан жалб килинмокда. Инвестицияларни молиялашнинг хориж манбаларида Хукумат кафолати остида кредитларни пасайтириш Хисобига чет эл инвестициялари улушини ошириш лозим. Тахлилар шуни кўрсатадики, инвестицияларни молиялаш манбаларида карз аҳамиятлининг ошиши асосан чет эл ва миллий марказлаштирилган кредитлар Хисобига юз бермокда. Хукумат кафолати остида олинган чет эл кредитлари улушининг ошиши валютадаги кредитларнинг кайтарилмаслиги рискларини Хисобга олишни такозо этмокда. Бу, уз навбатида, инвестиция қарорларини кабўл килишда, инвестиция лойиХаларини экспертизадан ўтказишда ва халқаро карз мабла\ларидан фойдаланишда банкларнинг масъулиятини жиддий равишда оширишини талаб килади. Нобанк кредит муассасаларига ривожи ракобат оркали молиявий воситачиликни кенгайтириш ва инвестиция фаолияти учун тупланаётган мабла\лардан самарали фойдаланишга имкон беради. Банкларнинг инвестиция фаолиятини кенгайтириш ва рискларини диверсификациялаш учун бир нечта банк ёки кредит муассасалари томонидан синдициялашган кредитлар берилишини йулга куйиш максадга мувофикдир. Бу эса, иқтисоднинг реал секторида Хаётчан лойиХаларни лойиХавий молиялаштириш методологияси асосида таъминланиши мумкин. Кредит уюшмалар уз аъзоларига тезда окланадиган лойиХа асосида арзон ссудалар бериши иқтисод куйи субъектларининг. инвестиция ташаббусига йул очади. Бунга эришиш учун фоиз ставкалари кредит уюшманинг операцион харажатларини коплашни таъминлайдиган даражада белгиланиши максадга мувофикдир. Бўлар оркали кичик ишлаб чикаришии, майда савдони креднтлашни ташкил этиш мумкин бўлади. Иқтисоднинг кичик субъектлари учун асосий масала молиялаш манбаларини топиш Хисобланади. Бу масалани Хал этиш учун тижорат банкларидан ташкари молия институтлари тузилиши лозим. Бу институтларнинг ссуда капитали махсус фондлар, куйи субъектларининг уз жам\армалари, шунингдек, корпоратив облигациялар чикариш ва жойлаштириш' Хисобидан шакллантирилиши мумкин. Давлат молия институтлари алохида рискли, лекин устувор тармокларда Ҳамда етарлича кредитга кобил бўлмаган ва карз мабла\ларини талаб килувчи корхоналарнинг асосий ва айланма капиталини кенгайтириш учун имтиёзли, узок муддатли кредитлар бериши керак. Кичик ва урта бизнес ва хусусий тадбиркорларнинг инвестиция лойиХаларини молиялашдаги кредитнинг аҳамиятлини кучайтириш учун куйидагиларни амалга ошириш зарур: ракобатбардош махсулотлар ишлаб чикаришни кузда тутувчи инвестиция лойиХаларига устуворлик бериш; давлатнинг тадбиркорликни куллаб- кувватловчи мабла\ларини ягона фондга бирлаштириш, хусусий корхоналарнинг уз жам\армаларини инвестицияларга тортиш учун кушимча имтиёз бериш; халқаро маркетинг марказини барпо килиш ва унинг негизида экспортёрларни, махсулот сотиладиган бозорлар буйича маркетинг-ахборот тизимини куллаб кувватловчи минтакавий марказлар тармо\ини бунёд этиш, лизинг 1 , кафолат фондлари, ихтисослашган баикларнинг узаро кредитлаш жамияти, минитехника ва ускуналар лизингини, кичик мабла\ларни жамлаш учун кредит уюшма (кооператив) 2 лари тармо\ини шакллантириш кичик ва урта корхоналар лойиХаларини куллаб-кувватлаш учун Ўзбекистон тикланиш ва ривожлантириш банкини 3 тузиш; чет эл кредитлари ва инвестицияларини боскичма-боскич жалб этиш дастурини ишлаб чикиш. Кичик ва Урта корхоналар инветиция лойиХаларини экспертизадан Ўтказиш чо\ида уларга хом ашё етказиб берувчи аник бозорнинг мавжудлиги, махсулот сотиладиган бозорлар маркетинг тадкикоти натижалари; айланма капитлани Уз мабла\лари Хисобидан таъминлаш имкониятларини баҲолаш; мехнат ресурслари сарфини баҲолаш кабилар талаб килинади. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling