1. Iqtisodiy tahlilning bozor munosabatlari sharoitidagi mazmuni. Fanning prеdmеti haqida tushuncha. Iqtisodiy tahlil fanining vazifalari

Mavzu №5 Mahsulot tannarxi tarkibi va tarkibiy tuzilishining tahlili
Reja:
1. Harajatlarning turlari
2.Asosiy faoliyatdan ko‘iiIgan foydaga ta’sir etuvchi omillar tahlili
Davr xarajatlari deyilganda - bevosita ishlab chiqarish jarayoni bi1an bogliq bo’lmagan xarajatlar va sarflar tushuniladi. Davr xarajatlari tarkibiga mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritilmaydigan xarajatlarkiritiladi.
Ularni yuzaga chiqish shakli va o‘rniga qarab quyidagilarga ajratish mumkin. sotish xarajatlari; mamuriy xarajatlar; umumxo‘jalik xarajatlari.
Sotish xarajatlari«Mahsulot (ish bajarish. xizmat ko'rsatish)lari ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarning shakllanish tartibi to‘g‘risida»gi Nizomga muvofiq to‘g‘ridan to'g'ri korxona faoliyati natijaviyligi bilan bog’lanishi tartiblangan.
Sotish xarajatlari mahsulotlarni xaridor va buyurtmachilarga jo'natish va sotish bilan bogliq bolgan xarajatlarni o‘z ichiga oladi
Sotish xarajatlarini ish haqi xarajatlari, ish haqidan ajratmalar,material xarajatlari, asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi, reklama xarajatlari, ish va xizmatlar hamda boshqa xarajat moddalaribo'yicha tarkiblash va tahlil etish mumkin.
Sotish xarajatlarining qoplanishi korxonaning dastlab hisob foydasidan amalga oshiriladi.
Ma’muriy xarajatlar qatoriga korxona boshqaruvi bilan bogliq bolgan xarajatlar kiritiladi va ularning korxona sarflari tarkibidagi salmog‘i sezilarli ulushini tashkil etadi. Bu bevosita raxbarlar va boshqaruv apparatining xizmat xarajatlaridir.
Boshqa umumxo’jalik xarajatlari qatoriga yuqoridagi tarkibga kiritilmagan xarajatlar - ishlab chiqarishni takomillashtirish, o‘zlashtirish va yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishni yolga qo‘yish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar kiritiladi.Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromad va xarajatlar tahlilida asosiy ishlab chiqarish faoliyatining mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan tashqari faoliyatlardan olingan daromad va yo'qotishlari tahlil etiladi. Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan olingan daromad va xarajatlar kopincha operatsion daromadlar va xarajatlar, deb ham aytiladi. Operatsion xarajatlar va daromadlar qatoriga boshqa sotishlardan olingan daromadlar yoki ular bo'yicha yo'qotishlar kiradi.