1. Iqtisodiyot / Metrologiya. Asillik darajasi ishlari]



[OKOZ:

1.02.00.00.00 Davlat boshqaruvi asoslari / 02.08.00.00 Iqtisodiyot, ijtimoiy-madaniy qurilish sohasidagi davlat boshqaruvining umumiy masalalari / 02.08.05.00 Mahsulot sifati. Standartlashtirish. Sertifikatlashtirish. Metrologiya. Tovarlar markirovkasi. Aksizlar (shuningdek, 09.07.00.00ga qarang)]

[TSZ:

1.Iqtisodiyot / Metrologiya. Asillik darajasi ishlari]

O‘zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligi tomonidan
1998-yil 10-dekabr, 04-02-05/809-son
“TASDIQLANGAN”
O‘zbekiston Respublikasi Davlat
soliq qo‘mitasi tomonidan
1998-yil 10-dekabr, 98-156-son
“TASDIQLANGAN”
O‘zbekiston Respublikasi Davlat
bojxona qo‘mitasi tomonidan
1998-yil 6-dekabr, 02/8-42-son
“TASDIQLANGAN”
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA TAMAKI MAHSULOTLARI VA ALKOGOLLI IChIMLIKLARIGA AKSIZ MARKALARINI QO‘LLASh TARTIBI TO‘G‘RISIDA
Yo‘riqnoma
[O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 1999-yil 7-yanvarda 589-son bilan davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan]
I. UMUMIY QOIDALAR
1. Ushbu Yo‘riqnoma O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasi hududida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarga aksiz markalarini joriy etish tartibi to‘g‘risida” 1996-yil 14-avgustdagi 285-son qaroriga muvofiq ishlab chiqilgan va aksiz markalarini berish, qayd etish, saqlash va qaytarish, shuningdek O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilayotgan va uning hududiga olib kelinayotgan, aksiz markalari bilan majburiy markalanishi lozim bo‘lgan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarning aksiz markalari bilan markalanishi ustidan nazorat o‘rnatish tartibini belgilaydi.
2. O‘zbekiston Respublikasida tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni ishlab chiqarish, import qilish, saqlash, tashish va sotish ustidan davlat nazoratini o‘rnatish, shuningdek aksiz solig‘ini to‘liq yig‘ib olish, mazkur tovarlarning yashirin tarzda ishlab chiqarilishining yoxud O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kelinishining oldini olish maqsadida Davlat soliq qo‘mitasi va Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organlari o‘z ishlarida mazkur Yo‘riqnomaga amal qilishlari va uning bajarilishini ta’minlashlari shart.
3. 1996-yilning 1-oktabridan boshlab O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilayotgan va uning hududiga olib kelinayotgan tamaki mahsulotlari va alkogolli ichimliklarni, pivodan tashqari (keyingi o‘rinlarda aksiz tovarlar deb yuritiladi), belgilangan namunadagi aksiz markalari bilan majburiy markalash joriy etildi va ularni O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish, aksiz markalarini yopishtirmagan holda tashish (xalqaro tranzitdan tashqari), saqlash va sotish taqiqlab qo‘yildi.
O‘zbekiston Respublikasi hududida eksport uchun ishlab chiqarilgan yoki xalqaro tranzit maqsadida olib kelingan, aksiz markalari bilan markalanmagan aksiz tovarlarni O‘zbekiston Respublikasi hududida sotish taqiqlanadi.
Aksiz markalarini qalbakilashtirganlik uchun, shuningdek qalbaki aksiz markalarini sotganlik uchun O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonuniga muvofiq jinoiy javobgarlik choralari qo‘llaniladi.
II. AKSIZ MARKALARINI BUYuRTIRISh VA ULARNI BERISh TARTIBI
4. Markalanadigan aksiz to‘lanadigan mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar “Davlat belgisi” DIChBning Toshkent bosma fabrikasiga mazkur Yo‘riqnomaga 1-ilovaga muvofiq shaklda aksiz markalarining turlari bo‘yicha zarur miqdorini xarid qilishga (alkogolli mahsulot bo‘yicha iste’mol idishiga quyiladigan mahsulotning hajmini litrda ko‘rsatgan holda) buyurtmanoma bilan, fabrikaning tegishli bank hisobvarag‘iga alkogolli mahsulot uchun buyurtirilayotgan aksiz markalari miqdori nominal qiymatining 50%i va tamaki mahsulotlari uchun aksiz markalarining to‘liq nominal qiymatini o‘tkazgandan keyin, murojaat etadilar.
6. O‘zbekiston Respublikasiga markalanadigan aksizli tovarlarni olib kiruvchi importchilar Davlat bojxona qo‘mitasining Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri hududiy organlariga turlari bo‘yicha (alkogolli ichimlik bo‘yicha — iste’mol idishiga quyiladigan mahsulotning hajmini litrlarda ko‘rsatgan holda) aksiz markalarining zarur miqdorini xarid qilishga mazkur Yo‘riqnomaga 1a-ilovaga binoan shaklda buyurtmanoma topshiradilar. Davlat bojxona qo‘mitasining Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri hududiy organlari taqdim etilgan buyurtmanomalar asosida aksizli tovarlar uchun aksiz markalariga yig‘ma buyurtmanoma tuzadilar va yozma shaklda, rahbariyatning imzosi bilan Davlat bojxona qo‘mitasiga taqdim etadilar. “Davlat belgisi” DIChBning Toshkent bosma fabrikasida buyurtmani joylashtirish O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi tomonidan amalga oshiriladi.
7. Markalanadigan aksizli mahsulot ishlab chiqaruvchi va import qiluvchi korxonalarga aksiz markalarini berish “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalari tomonidan buyurtmanoma asosida amalga oshiriladi.
8. Aksiz markalarini “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalari buyurtmanomada ishlab chiqaruvchi korxonalar bo‘yicha “Davlat belgisi” DIChBning Toshkent bosma fabrikasining va importchilar bo‘yicha Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organlarining belgilari mavjud bo‘lganida beradilar:
alkogolli ichimliklarni mahalliy ishlab chiqaruvchilarga — aksiz markalarining buyurtirilayotgan miqdori nominal qiymatining 50 foizi to‘langanligi to‘g‘risida;
tamaki mahsulotlarini mahalliy ishlab chiqaruvchilarga — aksiz markalari buyurtirilayotgan miqdorining to‘liq nominal qiymati to‘langanligi to‘g‘risida;
alkogolli ichimliklar va tamaki mahsulotlarini import qiluvchilarga — aksiz markalari buyurtirilayotgan miqdorining to‘liq nominal qiymati va aksiz solig‘ining butun summasi to‘langanligi to‘g‘risida.
Aksiz solig‘i to‘lanayotganida aksiz markalarining qiymati hisobga kiritilmaydi.
Aksiz markalarining nominal qiymatini O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi “Davlat belgisi” DIChBning hisob-kitoblari bo‘yicha tasdiqlaydi.
9. Aksiz markalarini olish uchun:
aksiz to‘lanadigan mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar “Davlat belgisi” DIChBning Toshkent bosma fabrikasiga 3 nusxada buyurtmanoma taqdim etadilar. Buyurtmanomaning “Aksiz markalari uchun haq to‘langan” degan shtampi bosilgan va “Davlat belgisi” DIChBning mas’ul shaxsi imzosi bilan tasdiqlangan birinchi va ikkinchi nusxalari xaridorga qaytariladi;
aksiz to‘lanadigan mahsulot importchilari Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organlariga 3 nusxada buyurtmanoma taqdim etadilar. Buyurtmanomaning Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining “Aksiz markalari uchun haq to‘langan” degan shtampi bosilgan va Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining mas’ul xodimi imzosi bilan tasdiqlangan birinchi va ikkinchi nusxalari xaridorga qaytariladi.
Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining xodimi markalarni xarid qilishga buyurtmanoma qabul qilganda xaridorni mazkur Yo‘riqnomaga 2-ilovaga ko‘ra shaklda importchining kodini ko‘rsatgan holda maxsus jurnalda ro‘yxatdan o‘tkazadi.
10. Importchilar Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organlariga buyurtmanomadan tashqari “Davlat belgisi” DIChBning Toshkent bosma fabrikasi tegishli bank hisobvarag‘iga mablag‘lar o‘tkazilganligini tasdiqlovchi to‘lov hujjatini taqdim etadilar.
Aksiz markalarini sotib oluvchining to‘lov hujjatida “To‘lovning maqsadi” ustunida “Aksiz markalari uchun to‘landi” degan yozuv bo‘lishi kerak.
12. Ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar “Davlat belgisi” DIChBning Toshkent bosma fabrikasi yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining belgisi qo‘yilgan aksiz markalarini xarid qilish uchun buyurtmanoma bilan “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmasiga murojaat qiladilar. Bank xodimi ishlab chiqaruvchi korxonaga yoki importchiga buyurtmanomada ko‘rsatilgan miqdordagi aksiz markalarini beradi va bu haqda aksiz markalarini olish buyurtmanomasida qayd etadi. Buyurtmanomaning bir nusxasi bank xodimida qoladi, boshqasi esa ishlab chiqaruvchi korxonaga yoki importchiga qaytariladi.
13. Aksiz markalarini “Agrobank” ATBning tegishli mintaqaviy bo‘linmasigacha tashish va ularni saqlash bilan bog‘liq xarajatlar aksiz markalarining nominal qiymatiga kiritilmaydi va ishlab chiqaruvchi korxonalar hamda importchilar tomonidan ustama tarzida aksiz markalari qiymatidan yuqori qiymatda to‘lanadi, ustama miqdorini “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalari tuzilgan shartnomaga muvofiq mustaqil ravishda belgilaydilar. Ustama summasi ishlab chiqaruvchi korxonalar hamda importchilar tomonidan alohida to‘lanadi va aksiz markalarini olishda “Agrobank” ATBning bo‘limlari hisobvarag‘iga o‘tkaziladi. Ana shu tilga olingan xarajatlar, shuningdek aksiz markalarining nominal qiymati va aksiz tovarlarni markalash bilan bog‘liq xarajatlar ishlab chiqaruvchi korxonalar hamda importchilarning davr xarajatlariga kiritiladi.
14. Aksiz markalarini O‘zbekiston Respublikasidan tashqariga olib chiqish BYuDni to‘ldirgan holda amalga oshiriladi. Import qilinadigan aksiz tovarlarni bojxona rasmiylashtiruvi ishlari uchun olib kelish importchi tomonidan aksiz markalari sotib olingan va qayd etilgan hududdagina amalga oshiriladi.
15. Respublikaga keltirilayotgan, aksiz markalari bilan markalangan aksiz tovarlarni markalarni importchi sotib olmagan va qayd etmagan boshqa hudud orqali bojxona rasmiylashtiruvidan o‘tkazish taqiqlanadi. Buning uchun javobgarlik Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organlarining zimmasiga tushadi.
III. AKSIZ MARKALARI BILAN MARKALASh TARTIBI
16. Aksiz tovarlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar O‘zbekiston Respublikasi hududida sotish uchun mo‘ljallanayotgan tayyor mahsulotlarga aksiz markalarini ishlab chiqarish jarayonida yoki korxona hududining boshqa moslashtirilgan joyida markalash uchun belgilangan texnologiya asosida yopishtiradilar.
17. Import bo‘yicha keltirilayotgan aksiz tovarlarni aksiz markalari bilan markalash importchilar tomonidan amalga oshiriladi.
18. O‘zbekiston Respublikasining aksiz markalari bilan markalanmagan aksiz tovarlarni O‘zbekiston Respublikasi hududida sotib olish va sotish man etiladi.
19. Quyidagi aksiz tovarlarni markalash majburiy emas:
respublikadan tashqariga eksport qilinayotgan;
bojsiz savdo qiluvchi do‘konlar uchun respublika hududiga keltirilayotgan;
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ruxsatnomasi bo‘lgan taqdirda, ko‘rgazmalar o‘tkazish uchun keltirilayotgan;
xalqaro tranzit bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kelinayotgan va olib chiqishga mo‘ljallangan;
jismoniy shaxslar tomonidan O‘zbekiston Respublikasi hududiga O‘zbekiston Respublikasining qonunida belgilangan aksizsiz olib kirish me’yorlari doirasida keltirilayotgan.
Respublika hududida ishlab chiqarilayotgan va import qilinayotgan pivo O‘zbekiston Respublikasining aksiz markalari bilan markalanmaydi.
20. Ko‘rgazmalar o‘tkazish uchun respublikaga keltirilayotgan aksiz tovarlar, agar ular O‘zbekiston Respublikasi hududida sotiladigan bo‘lsa, ko‘rgazmalar tugaganidan so‘ng O‘zbekiston Respublikasining aksiz markalari bilan majburiy tarzda markalanadi va ular bo‘yicha umumiy belgilangan tartibda aksiz solig‘i to‘lanadi.
21. Tamaki mahsulotlarini markalash qoidalari.
Pachkani ochgan taqdirda aksiz markasi yirtilishi kerak.
Aksiz markasi quyidagi tarzda yopishtirilishi kerak:
a) yumshoq pachka. Yuqori tomonni yopuvchi aksiz markasidagi matn yoki rasm pachkaning old tomonidagi yo‘nalishda ko‘rinishi kerak va pachkaning o‘rtasida (o‘ng va chap chetidan, orqa va old tomonidan bir xil masofada) joylashtirilgan bo‘lishi kerak. Pachka sellofan bilan (agar shu narsa ko‘zda tutilgan bo‘lsa) pachkaga yopishtirilgan aksiz markasi ustidan o‘ralishi lozim;
b) qopqog‘i ochiladigan pachka. Marka orqa tomonida joylashtirilgan bo‘lishi, burchakni yopishi va pachkaning yon tomoniga ham o‘tgan bo‘lishi kerak. Pachka sellofan bilan (agar shu narsa ko‘zda tutilgan bo‘lsa) pachkaga yopishtirilgan aksiz markasi ustidan o‘ralishi lozim;
v) konvert shaklidagi (masalan, “Saraton”, “Astra”, “Prima”) pachka. Pachka ustidagi aksiz markasi ochiladigan qopqoqni birlashtirish markazi bo‘ylab orqa tomonida joylashtirilishi kerak, o‘ng va chap chetidan, orqa va old tomonidan bir xil masofada bo‘lishi lozim.
Yuqorida aytib o‘tilgan tartibni buzgan holda (masalan, sellofan plyonkani qirqib, uning ichiga aksiz markasi yopishtirilganda, marka sellofan ustidan yopishtirilganda, boshqa ishlab chiqaruvchilar yoki importchilarning markalari yopishtirilganda) aksiz markalari yopishtirilgan tamaki mahsulotlari markalanmagan hisoblanadi va ular belgilangan tartibda olib qo‘yiladi hamda yo‘q qilinadi.
22. Alkogolli ichimliklarni markalash qoidalari.
Aksiz markasi idishning zich qilib yopiladigan qopqoqchalari (yoki polietilen tiqinlari) ustidan ochiladigan tomonga bir me’yorda yopishgan holda va qopqoq ochilganda yirtiladigan qilib yopishtiriladi.
23. Aksiz markalarini yopishtirishda tovardan olinganda uning yirtilmasligiga imkon bermaydigan yelimdan foydalanish kerak. Aksiz markalarini yopishtirish uchun qo‘llaniladigan yelim qurib qolmasligi va tovardan ko‘chib ketmasligi uchun yuqori va past haroratlarga, turli namlik darajalariga chidamli bo‘lishi; markadan qayta foydalanish uchun idishni yoki pachkani ochishda shikastlangan markalarni butun markalarga yig‘ib bo‘lmaslik kafolatini ta’minlashi kerak.
Boshqa ishlab chiqaruvchilar yoki importchilarning yoxud alkogolli ichimliklar boshqa tovar guruhlarining aksiz markalari yopishtirilgan, idishning litrajiga muvofiq kelmaydigan, shuningdek mazkur bandda va ushbu Yo‘riqnomaning 22-bandida nazarda tutilgan tartibni buzgan holda aksiz markalari yopishtirilgan alkogolli ichimliklar markalanmagan deb hisoblanadi va belgilangan tartibda olib qo‘yilishi hamda yo‘q qilinishi kerak.
24. Aksiz tovarlarni markalash bo‘yicha talablar tegishli standartlarga muvofiq belgilanadi.
25. Ishlab chiqaruvchilar yoki importchilar sotib olgan aksiz markalarini qayta sotish, o‘zga shaxslarga boshqacha shakllarda berish yoki sotish mumkin emas, soliq organi yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining qaytarib berishi bundan mustasno.
IV. AKSIZ SOLIG‘INI TO‘LASh VA BUDJET BILAN HISOB-KITOB QILISh TARTIBI
26. Aksizli tovarlar ishlab chiqaruvchi korxonalar aksiz solig‘i bo‘yicha budjet bilan hisob-kitoblarni qonunchilikka muvofiq amalga oshiradilar.
Importchilar aksiz solig‘ini import qilinayotgan tovarning kontrakt qiymatidan va belgilangan stavkalardan kelib chiqib hisoblaydilar va to‘laydilar. Tovar O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilayotganda aksiz solig‘ini qayta hisoblash aksiz markalarini sotib olishda ilgari to‘langan aksiz solig‘ini kiritgan holda olib kelinayotgan tovarning bojxona qiymatidan kelib chiqib amalga oshiriladi. To‘langan aksiz solig‘i faqat kontrakt bekor qilinganda, foydalanilmagan (shu jumladan shikastlangan) aksiz markalarini topshirish sharti bilan qaytariladi.
Aksiz markalari aksiz solig‘i to‘langanligiga dalil bo‘ladi.
27. Davlat soliq organlari va Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organlari aksiz solig‘ini hisoblash uchun ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar tomonidan hisob-kitoblar o‘z vaqtida topshirilishini nazorat qiladilar, hisobga oladilar va aksiz solig‘i summalarining tushumiga doir hisobotlarni tuzadilar.
V. AKSIZ MARKALARINI QAYD ETISh, HISOB-KITOB VA NAZORAT QILISh TARTIBI
28. Qat’iy hisobotdagi blankalar uchun bo‘lgani singari aksiz markalari uchun ham buxgalterlik hisob-kitobi qoidalari qo‘llaniladi. Aksiz markalariga ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilarning kodlari yoziladi.
Alkogolli ichimliklar va tamaki mahsulotlari ishlab chiqaruvchi korxonalar uchun kodlar shunday mahsulot ishlab chiqarish huquqi uchun qonunda belgilangan tartibda beriladigan litsenziyalar bo‘lgandagina beriladi.
O‘zbekiston Respublikasi hududiga mayda turkumdagi (10 ming pachka, donadan kam miqdorda) aksiz tovarlarni olib kelayotgan importchilar uchun yagona kod raqamlari — tamaki mahsulotlari uchun IM 9898 va alkogolli ichimliklar uchun IM 98098 raqamlari beriladi.
29. Aksiz markalarining saqlanishi va ulardan maqsad bo‘yicha foydalanilishi uchun mas’uliyat aksiz tovarlar ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar zimmasiga yuklanadi.
30. Aksiz markalari xizmatlar va tashish xarajatlari uchun bank ustamasini hisobga olmagan holda nominal qiymat bo‘yicha ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar tomonidan hisobga olinadi.
31. Davlat soliq boshqarmasi (soliq inspeksiyasi) va Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organi boshlig‘ining buyruqlari bilan aksiz markalarini hisobga olish va nazorat qilish uchun javobgar shaxs tayinlanadi. Aksiz markalarini hisobga olish va nazorat qilish ularning soni va qiymati bo‘yicha yuritiladi.
32. Aksiz tovarlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar har chorakda, hisobot choragidan keyingi oyning 5 sanasidan kechiktirmay 4-ilovaga muvofiq aksiz markalarining harakati to‘g‘risidagi hisobotni Davlat soliq inspeksiyasiga yoki Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organiga taqdim etadilar.
33. Davlat soliq boshqarmalari (soliq inspeksiyalari) va Davlat bojxona qo‘mitasining Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi hududiy organlari aksiz markalaridan to‘g‘ri foydalanilishi va ularning ro‘yxatdan chiqarib tashlanishi ustidan doimiy nazoratni amalga oshirishlari kerak.
34. Davlat soliq inspeksiyalari va Davlat bojxona qo‘mitasining Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi hududiy organlari o‘tgan oydan keyingi oyning har birinchi kunida “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalarida ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar tomonidan berilgan (sotilgan) aksiz markalarining miqdorini solishtiradilar.
35. Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar Davlat soliq boshqarmalari har chorakda, o‘tgan chorakdan keyingi oyning har 10-kunida joriy chorakning birinchi kunidagi holatiga ko‘ra aksiz markalarining aksiz tovarlar ishlab chiqaruvchi korxonalar bo‘ylab harakati to‘g‘risidagi hisobotni Davlat soliq qo‘mitasiga taqdim etadilar. Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organlari ham xuddi shu tartibda importchilar bo‘yicha Davlat bojxona qo‘mitasiga hisobot taqdim etadilar. Mazkur hisobotlar 4-ilovadagi shakl bo‘yicha topshiriladi.
36. Aksiz markalarining tushumi va ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilarga berilishini hisobga olish tartibi “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalarida “Agrobank” ATB tomonidan belgilanadi.
Qopqog‘i ochilmagan idishlardagi yoki pachkadagi aksiz markalarining soni ishlab chiqaruvchilarda yoki importchilarda shubha uyg‘otsa, ularni tekshirish “Davlat belgisi” DIB va “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalari vakillarining majburiy hozirligida amalga oshiriladi. “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalari ishlab chiqaruvchilarga yoki importchilarga topshirilgunga qadar, shuningdek “Davlat belgisi” DIB aksiz markalarini banklarga topshirgunga qadar ularning yirtilmasdan saqlanishini ta’minlashlari shart.
VI. IShLAB ChIQARUVChI KORXONALAR VA IMPORTChILARNING AKSIZ MARKALARINI HISOBGA OLIShLARI VA SAQLAShLARI
37. Aksiz tovarlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar yoki importchilar aksiz markalarining to‘g‘ri hisobga olinishini, ulardan foydalanilishini (miqdori va qiymati bo‘yicha), yirtilgan markalarni belgilangan tartibda ro‘yxatdan chiqarib tashlashga qadar saqlanishini ta’minlashlari, ularning nazoratdan chiqib ketishiga yo‘l qo‘ymasliklari kerak.
Sotib olingan aksiz markalari nominal qiymati bo‘yicha “Qat’iy hisobot blankalari” 006-balans hisobvarag‘iga kirim qilinadi. Markalarning sarflanishi va kirim qilinishi qat’iy hisobot blankalari uchun bo‘lganidek tartibda olib boriladi.
Aksiz tovarlarni bir vaqtning o‘zida ishlab chiqaruvchi va import qiluvchi ishlab chiqarish korxonalari ishlab chiqarilayotgan va import qilinayotgan mahsulotlar bo‘yicha aksiz markalarining harakatini alohida qayd etib borishlari kerak.
Shu maqsadda ishlab chiqarish korxonalari maxsus buyruq chiqaradilar va unda moddiy javobgar shaxs hamda aksiz markalarini saqlash va sarflash qoidalari belgilab beriladi.
VII. AKSIZ MARKALARINI HISOBDAN ChIQARISh VA QAYTARISh TARTIBI
38. Aksiz tovarlarni markalayotganda aksiz markalari yirtilib ketgan taqdirda tayyorlovchi korxonalar (importchilar) barcha yirtilib ketgan markalarni Davlat soliq boshqarmasiga (bu haqda soliq inspeksiyasiga xabar qilib) yoki Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organlariga topshirishlari, bunda yirtilgan aksiz markalarini yo‘q qilib yuborish uchun qabul qilishni so‘rab ariza berishlari kerak.
39. Yirtilgan aksiz markalari quyidagi qoidalarga rioya qilgan holda alohida varaqlarga 10 tadan yopishtirilishi kerak:
aksiz markalarini yopishtirish burmalarsiz va g‘adir-budirliklarsiz amalga oshirilishi lozim;
markalar shunday yopishtirilishi kerakki, markaning markaziy qismi va raqamli rekvizitlar aniq ko‘rinib turishi lozim;
markalar yirtilganda uning ayrim qismlari birlashtirilishi kerak;
qaytarib yuborilayotgan har bir yirtilgan markaning umumiy qismi uning dastlabki o‘lchovining kamida 2/3 qismini tashkil etishi kerak.
40. Ishlab chiqaruvchi korxonalarga (import qiluvchilarga) yirtilgan aksiz markalari bo‘yicha ularning nominal qiymati qaytarilmaydi, yirtilganlari o‘rniga yangi markalar berilmaydi. Zararlar korxona (import qiluvchi) faoliyatining natijalariga kiritiladi.
41. Davlat soliq boshqarmasining (shuningdek, soliq inspeksiyasining) yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining aksiz markalari bilan ishlash vazifasi yuklatilgan mansabdor shaxsi ishlab chiqaruvchi korxona yoki importchining aksiz markalari uchun moddiy javobgar shaxsi ishtirokida yirtilgan markalarni ro‘yxatdan chiqarish (yo‘q qilish) uchun 2 nusxada dalolatnoma tuzadi, unga o‘zi imzo chekadi va Davlat soliq boshqarmasining yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining rahbariyatiga yo‘q qilish to‘g‘risida qaror qabul qilish uchun taqdim etadi. Yo‘q qilish to‘g‘risida qaror qabul qilinganidan keyin dalolatnomaning bir nusxasi ishlab chiqaruvchi korxonaga yoki importchiga topshiriladi, so‘ng esa hisobot bo‘yicha ro‘yxatdan chiqariladi.
42. Ro‘yxatdan chiqarilgan aksiz markalarini yo‘q qilish soliq boshqarmasining yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organining Davlat soliq boshqarmasi yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organi boshlig‘ining buyrug‘i bilan tayinlanadigan, kamida uch kishidan iborat komissiyasi (komissiya tarkibiga soliq inspeksiyasining xodimi ham kiritiladi) tomonidan maxsus mashinalarda yoqib yuborish yoki maydalab tashlash bilan amalga oshiriladi va bu haqda dalolatnomaga tegishli yozuv yoziladi va u komissiya a’zolari tomonidan imzolanadi.
43. Foydalanilmagan aksiz markalarini qaytarish aksiz tovarlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan yuridik shaxs sifatida faoliyat to‘xtatilganda, bankrot bo‘lganda, litsenziyaning amal qilishi to‘xtatib turilgan yoki tugatilgan yoxud ishlab chiqaruvchi korxonaning tegishli mahsulotni ishlab chiqarishga litsenziyasining amal qilishi bekor qilinganda yoki importchi tomonidan kontrakt bekor qilinganda va aksiz markalari davlat standartlari talablariga nomuvofiq kelganda amalga oshirilishi mumkin. Bunda aksiz markalarini tayyorlash bo‘yicha davlat standartlari talablari buzilgan taqdirda javobgarlik “Davlat belgisi” DIB zimmasiga yuklatiladi va qaytarilgan aksiz markalarining nominal qiymati uning xo‘jalik faoliyati natijalariga kiritiladi.
Foydalanilmagan aksiz markalarini qaytarish uchun ishlab chiqaruvchi korxona yoki importchi Davlat soliq inspeksiyasi yoki Davlat bojxona qo‘mitasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar hududiy organining boshlig‘i nomiga ariza beradi va unda qaytarish sabablarini, shuningdek aksiz markalarining soni va turlarini ko‘rsatadi.
Aksiz markalarini qaytarish Davlat soliq inspeksiyasi yoki Davlat bojxona qo‘mitasi hududiy organi tomonidan yozib beriladigan qaytarish to‘g‘risidagi kvitansiyaga muvofiq (5-ilova) ular ilgari sotib olingan “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘limida amalga oshiriladi. Qaytarish to‘g‘risidagi kvitansiya 3 nusxada yoziladi, bir nusxasi Davlat soliq inspeksiyasida yoki Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organida qoldiriladi, ikkinchi nusxasi aksiz markalari bilan birga bankka topshiriladi va uchinchi nusxa ishlab chiqaruvchi korxonada, importchida saqlanadi. Ishlab chiqaruvchi korxona, importchi aksiz markalarini bank qabul qilganidan so‘ng bu haqda Davlat soliq inspeksiyasiga yoki Davlat bojxona qo‘mitasining hududiy organiga qayd etish uchun xabar qilishi lozim.
Yuridik shaxs sifatida o‘z faoliyatini to‘xtatgan yoki kontraktni bekor qilgan bankrot bo‘lgan ishlab chiqaruvchi korxonaga yoki importchiga, shuningdek tegishli mahsulotni ishlab chiqarishga litsenziyasining amal qilishi to‘xtatib turilgan yoki tugatilgan yoxud litsenziyasi bekor qilingan ishlab chiqaruvchi korxonaga topshirilgan aksiz markalarining nominal qiymati qaytarilmaydi.
Nostandart aksiz markalarini sotib olgan va ularni “Agrobank” ATBning bo‘linmalariga qaytargan ishlab chiqaruvchi korxonalarga yoki importchilarga tegishli miqdorda yangi aksiz markalari beriladi.
“Agrobank” ATB nostandart, shuningdek buyurtirilgan miqdordan ortiqcha olingan aksiz markalarini yo‘q qilib tashlash uchun “Davlat belgisi” DIBga qaytaradi va bu haqda Davlat soliq qo‘mitasiga va Davlat bojxona qo‘mitasiga xabar qiladi. “Davlat belgisi” DIB yangi markalarni berish orqali topshirilgan nostandart aksiz markalarini “Agrobank” ATBga beradi. Bunda ishlab chiqaruvchi korxonalarga yoki importchilarga qoplangan aksiz markalari tekinga, “Davlat belgisi” DIB hisobidan beriladi.
44. “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalari xaridorlar topshirgan aksiz markalari miqdorini ularning turlariga ko‘ra kirim qilishlari va ularni yo‘q qilib yuborishga tayyorlashlari shart.
Kirim qilingan aksiz markalari “Agrobank” ATBning mintaqaviy bo‘linmalarida ushbu Yo‘riqnomaning 41, 42-bandlarida ko‘zda tutilgan tartibda yo‘q qilinadi. Komissiya tarkibiga bank vakili ham kiritiladi.
VIII. AKSIZ TOVARLARNI AKSIZ MARKALARI BILAN MARKALASh UChUN JAVOBGARLIK
45. O‘zbekiston Respublikasining aksiz markalari bilan markalanishi lozim bo‘lgan ishlab chiqarilayotgan va import qilinayotgan aksiz tovarlarni markalash uchun javobgarlik ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar zimmasiga tushadi.
46. Ishlab chiqaruvchi korxonalar va importchilar O‘zbekiston Respublikasi hududida sotilayotgan va uning hududiga olib kelinayotgan aksiz tovarlarni majburiy markalashni ta’minlashlari shart.
47. O‘zbekiston Respublikasi hududida markalanishi lozim bo‘lgan aksiz tovarlarning ularga aksiz markalarini yopishtirmay oborotga kiritilishi taqiqlangan.
48. Ushbu Yo‘riqnomaning talablari buzilishiga yo‘l qo‘ygan xo‘jalik yurituvchi subyektlar O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonuniga muvofiq javobgar bo‘ladilar.
IX. AKSIZ MARKALARINING TURLARI VA BELGILARI
49. Aksiz markalari ishlab chiqarilayotgan va import qilinayotgan aksizli tovarlarning turlariga qarab quyidagi turlarga bo‘linadilar: