1. Ish haqining mohiyati. Nominal va real ish haqi Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari

mahsulot ishlab chiqarish hajmi bevosita xodimlar mehnatiga bog‘liq bo‘lmagan, ya'ni texnologik jarayonlarning borishi bilan belgilanadigan sohalarda. Masalan, konveyrli va avtomat liniyali ishlab chiqarishda;

lavozimdagi yoki aniq xizmat vazifasini bajaruvchilar uchun. Masalan, muhandis-texnik xodimlar, turli darajadagi boshqaruvchilar, xizmatchilar va boshqa shu kabilarga ish haqi to‘lashda.

Oddiy ish bay

Ishbay ish haqi tizimi:

Oddiy ish bay

Bunda ish haqi mahsulot birligi uchun belgilangan yagona rasenka bo‘yicha to‘lab boriladi.

Ishbay mukofotli

Bunda ishlab chiqarishning natijalari va boshqa ko‘rsatkichlar uchun mukofot berish nazarda tutiladi.

Ishbay progressiv

Bunda ishlab chiqarishning me'yorlashtirilgan hajmi uchun belgilangan va undan ortiqchasiga oshirilgan ratsenka bo‘yicha ish haqi to‘lanadi.

Turli toifadagi xodimlar bo‘yicha ish haqi darajasini tabaqalashtirish tarif tizimi orqali amalga oshiriladi.

• 
  Turli toifadagi xodimlar bo‘yicha ish haqi darajasini tabaqalashtirish tarif tizimi orqali amalga oshiriladi.
  
• 
  Tarif tizimi tarif-malaka spravochniklarini va ish haqiga har xil koeffitsientlarini o‘z ichiga oladi.
  
• 
  Tarif — malaka ma'lumotnomalari. Unda ayrim kasb va ish turlarining ta'rifi, aniq bir ishni bajaruvchilarning malaka va ko‘nikmalariga qo‘yiladigan talablar hamda ularning razryadlari ko‘rsatiladi.
  
• 
  Tarif — setkasi. Unda birinchi va undan keyingi razryadli xodimlar mehnatiga haq to‘lashning o‘zaro nisbatini aks ettiruvchi tarif koeffisientlari ko‘rsatiladi.
  
• 
  Ish haqiga turli koeffisientlar. Unda mehnat qilish sharoiti og‘ir bo‘lgan hududlar va zararli ishlarda ishlovchilar tarif stavkasiga qo‘shimcha koeffisientlar belgilanadi.
  

Tarif tizimi

Razryadlar bo‘yicha tarif koeffitsientlari nimani anglatadi

• 
  Razryadlar bo‘yicha tarif koeffitsientlari nimani anglatadi
  
• 
  O'zbekistonning yagona tarif setkasi 22 razryaddan iborat.
  
• 
  Xodimning ish haqi qancha yuqori bo'lsa, uning tarif koeffitsienti va shunga muvofiq ish haqi ancha yuqori bo'ladi. Har bir tashkilotda razryadlarni aniqlash uchun o'z mezonlari ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi.
  
• 
  Misol uchun, 1 razryadning tarif koeffitsienti bir yoki eng kam ish haqiga teng (EKIH).
  
• 
  Har bir keyingi razryadning koeffitsienti ushbu razryaddagi xodimning lavozim maoshining 1-darajali xodimning ish haqiga nisbatan o'sish darajasini aks ettiradi. 22 razryaddagi xodimning ish haqi 3,597 × EКIHga teng bo'ladi.