1. Ish va quvvat. Kinetik energiya. Gravitasion maydon

Mavzu. Energiya -xarakat va o’zaro ta’sirlarning universal o’lchovi.
Reja:
1. Ish va quvvat.
2. Kinetik energiya.
3. Gravitasion maydon.
4. Mexanik energiyaning saqlanish qonuni.
5. Foydalanilgan adabiyotlar

1 Ish va quvvat.
Mexanik ish jismga ta’sir etuvchi kuch va shu kuch ta’sirida jismning ko’chish masofasiga boglik.

Bunda – kuch va ko’chish yunalishlari orasidagi burchak, esa F kuchning ko’chish yunalishiga proyeksiyasi. Bajarilgan ish burchakka boglik: 1) agar bulsa, buladi. ning yunalishi ko’chish yunalishi bilan mos tushadi va u jism tezligini oshiradi. Kuch musbat ish bajaradi:
2) agar bulsa, buladi. Bu xolda ning yunalishi ko’chish yunalishiga teskari. Shuning uchun kuch jism xarakatiga tormozlovchi ta’sir kursatadi, ya’ni uning tezligini kamaytiradi, ya’ni uning tezligini kamaytiradi. Masalan, ishkalanish kuchi ko’chish yunalishiga teskari va u manfiy ish bajaradi.
3) agar bulsa, buladi, ya’ni ning yunalishi ko’chish yunalishiga perpendikulyar. Shuning uchun kuch mexanik ish bajarmaydi va xech qanday energiya uzatilishi sodir bulmaydi.
Quyidagicha kurinishda xam mexanik ish kuch vektori va ko’chish vektorining skalyar kupaytmasiga teng. Uzgaruvchan kuch ta’sirida jism egri chiziqli trayektoriya buyicha karakatlanayotgan umumiy xolni kuraylik.
Elementar ko’chishda bajarilgan elementar ishni ifoda yordamida aniklay olamiz. Jismni egri chiziqli trayektoriya buyicha 1 nuktadan 2 nuktagacha ko’chishida F kuchning bajargan ishini topish uchun barcha elementar ko’chishlarda bajarilgan elementar ishlarning yigindisini, ya’ni
Amalda bajarilgan ishning kiymatigina emas, balki bu ish qanday muddatda bajarilganligi xam ataladigan kattalikdan foydalaniladi: quvvat - kuchning birlik vaktda bajaradigan ishi bilan xarakterlanadigan kattalik, ya’ni .
Quvvat ifodasini quyidagicha uzgartirib yozish mumkin. .
SI da ish birligi sifatida joul (J) kabul kilingan: 1 joul – 1 nyuton kuch ta’sirida jismni (ta’sir etuvchi kuch yunalishida) 1 metr masofaga kuchirishda bajarilgan ishning mikdoridir, ya’ni

Ishning ulchamligi – L²MT^-2.
Quvvat birligi sifatida esa vatt (Vt) kabul kilingan: 1 vatt – 1 sekund davomida 1 joul ish bajaradigan mashina (yoxud ish bajaruvchi)ning quvvatidir, ya’ni
Quvvatning ulchamligi - L²MT^-3.