1. Issiqlik va elektr energiyasiga tarifllar. Yoqilg’i energetika resurslarini me’yorlash bo’yicha texnik-iqtisodiy korsatkichlar

Yoqilg’i energetika resurslarini me’yorlash bo’yicha texnik-iqtisodiy 
korsatkichlar  
Yoqilg‘i energetika resursi (YoER) iqtisodiy zaxirasini aniqlash energo iqtisodiy 
ko‘rsatkichlar tizimi yordamida amalga oshiriladi. Korxonalarda energiyadan 
foydalanishning asosiy majmuaviy ko‘rsatkichlari bo‘lib, yoqilg‘i, issiqlik va elektr 
energiyaning ishlab chiqarayotgan mahsulot birligiga solishtirma sarfni 
hisoblanadi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya sarflari bo‘yicha me‘yorlashning 
shartli yoqilg‘isi quyidagicha aniqlanadi:
Bu erda B – korxonaga tashqaridan iste`mol etilgan yoqilg‘i miqdori; K
e
, K
q 
– 
mos ravishda elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish va iste`mol joylariga 
uzatish uchun zarur bo‘lgan va shartli yoqilg‘i miqdorida o‘lchangan, yoqilg‘i 
ekvivalenti; E – korxonaning tashqaridan olgan elektr energiya miqdori mVt.s; Q – 
korxonaning tashqaridan olgan issiqlik energiyasining miqdori, Gkal.
Mahsulot, ish, xizmatlarning energiya sig‘imi (A
p 
m.sh.yo./dona (t, kg va h.k.)) 
to‘g‘ridan – to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya xarajatlarni (A
yoer
) mahsulot 
hajmiga nisbatini ko‘rsatadi va bu tahlil etilayotgan davr ichida bo‘lishi kerak:
Mahsulot energosig‘imliligi (E
p
, ming kVt.s/dona, (t, kg va x.k)) tahlil 
etilayotgan davrda hamma iste`mol etilgan elektr energiyani (E) mahsulot hajmiga 
nisbati bilan o‘lchanadi: Mahsulotning issiqlik sig‘imi (Q
p 
, Gkal/dona, (t, kg va 
h.k.)) tashkil etayotgan davrda barcha iste`mol etilayotgan issiqlik energiyasi (Q) ni 
mahsulot hajmi(P)ga nisbati bilan aniqlanadi:
Mehnatning energiya qurollanganligi (A
m
, ming sh.yo./dona (t, kg va x.k)) – 
taxmin etilayotgan davrda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya sarflar 
(A
yoer
) ni, sanoat ishlab chiqarish xodimlarining o‘rtacha ro‘yxatdagi soniga (O
n
) 
nisbati:
Mexnatning elektr qurollanganligi (E
p
, ming kVt.s/inson) – tahlil etilayotgan 
davrda korxonada hamma iste`mol etilayotgan elektr energiyani sanoat ishlab 
chiqarish xodimlarining o‘rtcha ro‘yxatidagi soni O
n 
ga nisbati:
Mehnatning quvvat bo‘yicha energiya qurollanganligi (E
tm
, ming kVt.s/inson) – 
bu korxonadagi barcha tok qabul qiluvchilarning o‘rnatilgan quvvati (E
m
) ni 
korxona ishlab – chiqarish xodimlarining o‘rtacha ro‘yxatdagi soni (O
n
) ga nisbati:
Elektrlashtirish koeffisienti (E
e
, ming kVt.s/t.sh.yo.) – rejalashtirilayotgan 
davrda korxonada barcha iste`mol etilgan elektr energiya (E) ni, to‘g‘ridan – to‘g‘ri 
umumlashtirilgan energiya sarflar (A
yoer
)ga nisbati hisoblanadi.
Nazorat savollar 
1.Issiqlik va elektr energiyasiga tarifllar deganda nimani tushunasiz
?
2. Yoqilg’i energetika resurslarini me’yorlash bo’yicha texnik-iqtisodiy 
korsatkichlar nimalar kiradi 
?

---