1. Jaxon iqtisodiyoti va xim faninig predmeti va mohiyati

1.Jaxon iqtisodiyoti va XIM faninig predmeti va mohiyati.
Javob.
Jahon iqtisodiyotiga keng va tor ma'nolarda ta'rif berish mumkin. Keng ma'noda jahon
iqtisodiyoti — bu milliy iqtisodiyotlar yig'indisi sifatidagi tizim hisoblansa, tor ma'noda — bu
milliy iqtisodiyotning tashqi dunyoga tovarlar, xizmatlar va iqtisodiy resurslar yetkazib beruvchi
qismlarinigina qamrab oluvchi tizimdir.Shu bilan birga sotiladigan mahsulotlar va omillarga
asoslangan xo'jalik aloqalari yuzlab milliy xo'jaliklarni «jahon iqtisodiyoti» deb ataladigan bir
tizimga birlash-tirishini e'tiborga olish lozim. Shu sababdan ham jahon iqtisodiyoti va xalqaro
iqtisodiy munosabatlar o'zaro bog'liqdir.
Jahon iqtisodiyotining subyektlari. Jahon xo'jaligi tizimini sodda holda uning tarkibiy qismlari
yoki asosiy qatnashchilari — subyektlaridan iborat mexanizm ko'-rinishida ifodalash mumkin.
Ushbu subyektlarning asosiylari milliy iqtisodiyotlar, transmilliy korporatsiyalar (TMK),
integratsion birlashmalar, xalqaro iqtisodiy tashkilotlar hisoblanadi.Milliy iqtisodiyotlar jahon
iqtisodiyotining asosiy subyekti sanaladi. Milliy iqti-sodiyotlarga xos asosiy xususiyat shundaki,
dunyoning aksariyat mamlakatlari iqtisodiy suverenitetni saqlab kelishmoqda. Globallashuv
jarayoni tufayli tashqi bosim-ning kuchayishiga qaramasdan mamlakatlarda eng muhim
iqtisodiy qarorlar tashqa-ridan emas, balki milliy hukumatlar tomonidan qabul qilinmoqda.
Shuning uchun ham jahon iqtisodiyotini tahlil etishda sanoat jihatdan taraqqiy etgan
mamlakatlarda mavjud iqtisodiy rivojlanish tendensiyalariga tayanish lozim.
2.Jaxon iqtisodiyoti va XIM fanining vazifalari.
Javob.
TMKlar faoliyati natijasida aksariyat mamlakatlar iqtisodiyoti o'zaro birla-shib, xalqaro hududiy
iqtisodiy birlashmalarni tashkil etmoqda. Ushbu birlashmalar jahon xo'jaligining muhim
mexanizmiga aylandi, ba'zilari, jumladan Yevropa Ittifoqi (Yel) tashqi dunyoda o'z a'zolari
nomidan faoliyat olib bormoqda. Ammo ko'pchilik mintaqaviy integratsion birlashmalar (Yel va
Shimoliy Amerika erkin savdo assotsiatsiyasidan (NAFTA) tashqari) o'z a'zolari milliy
iqtisodiyotiga kuchli ta'sir ko'rsatmaydi. Hozircha xalqaro iqtsodiy integratsiya jahonning
nisbatan rivojlangan hududlarida muvaffaqiyatli amalga oshmoqda, boshqa hududlarda esa
ushbu jarayon ularning rivojlanish darajasining ortishi bilan chuqurlashib boradi.
Xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning muhim vazifalaridan biri —jahon iqtisodiyotining rivojlanishi
to'g'risida statistik tahlillar, hisobotlar tayyorlashdan iborat. Amaliyotda Xalqaro valyuta fondi
(XVF) (World Economic Outlook), Umumjahon banki guruhi (World Development Report),
YuNKTAD (World Investment Report), Umumjahon savdo tashkiloti (UJST) (World Trade Report)
va boshqa tashkilotlarning nashrlari keng foydalaniladi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning mohiyati va shakllari. Jahon iqtisodiyotining tizim
sifatidagi faoliyati tovarlar, xizmatlar va ishlab chiqarish omillari-ning harakati bilan bog'liq.
Ushbu bog'liqlik asosida xalqaro iqtisodiy munosabatlar yuzaga keladi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar — bu rezidentlar va norezidentlar o'rtasidagi xo'jalik
munosabatlaridan iborat. 
3.Jaxon iqtisodiyetining mohiyati.
Javob.

Milliy iqtisodiyotning baynalminallashuvida xalqaro savdo tarixiy ahamiyat kasb etadi. Savdo

aloqalari quldorlik tuzumida ham olib borilgan. Misol tariqasida Rim imperiyasi davridayoq
yuridik jihatdan rasmiylashtirilgan xalqaro savdo-sotiqlarning o'tkazilganligini keltirish mumkin.
Bu turdagi savdo-sotiqlar feodalizm tuzumida ham mavjud bo'lgan. Biroq mazkur ijtimoiy-
iqtisodiy tizimlardagi natural xo'jalik yuritishga xos xususiyatlar tufayli xalqaro ayirboshlashga
ishlab chiqarilgan tovarlar-ning juda oz qismi (qimmatbaho gazlamalar, javohirlar, ziravorlar,
mineral xomashyo-larning ba'zi bir turlari, shirinliklar va h. k.) kelib tushgan. Natural xo'jalik
yuritish-dan tovar ishlab chiqarishga o'tish asosida kapitalistik munosabatlarning yuzaga kelishi
xalqaro savdo va jahon xo'jalik aloqalarining rivojlanishiga katta turtki bo'ldi.
Jahon xo'jaligining rivojlanishidagi ikkinchi bosqich XVII asrning birinchi yarmi— XIX asrni
qamrab oladi. Ushbu bosqich jahon kapitalistik bozorining shakllanishi, xalqaro mehnat
taqsimotining rivojlanishi (sanoat to'ntarishi, burjuaziya inqilobi, manufakturadan fabrikali
ishlab chiqarish tizimiga o'tish), jahon savdosining xalqaro iqtisodiy munosabatlar shakli sifatida
rivojlanishi, milliy tovarlar eksportining ko'payishi bilan tavsiflanadi. Mamlakatlar o'rtasidagi
savdo integratsiyasining zaiflashuvi xo'jalik hayotining baynalminallashuvi bilan bog'liq quyidagi
tamoyillar hisobiga rivojlangan:
4.Jaxon iqtisodiyotining vujudga kelishi va rivojlanish bosqichlari.
Javob.
Jahon xo'jaligining rivojlanishidagi ikkinchi bosqich XVII asrning birinchi yarmi— XIX asrni
qamrab oladi. Ushbu bosqich jahon kapitalistik bozorining shakllanishi, xalqaro mehnat
taqsimotining rivojlanishi (sanoat to'ntarishi, burjuaziya inqilobi, manufakturadan fabrikali
ishlab chiqarish tizimiga o'tish), jahon savdosining xalqaro iqtisodiy munosabatlar shakli sifatida
rivojlanishi, milliy tovarlar eksportining ko'payishi bilan tavsiflanadi. Mamlakatlar o'rtasidagi
savdo integratsiyasining zaiflashuvi xo'jalik hayotining baynalminallashuvi bilan bog'liq quyidagi
tamoyillar hisobiga rivojlangan:
Jahon xo'jaligining rivojlanishidagi uchinchi bosqich I va II jahon urushlari davrini o'z ichiga
oladi. Ushbu davr jahon mamlakatlari iqtisodiyotining 1920-yil-dan keyingi jadal rivojlanishiga
qaramay xalqaro moliya tizimining yuqori daraja-da beqarorligi, industrial mamlakatlardan uzoq
muddatli kapitallarning chiqib keti-shi bilan ajralib turadi.
Jahon iqtisodiyotining rivojlanishidagi to'rtinchi bosqich II jahon urushining oxirlaridan
boshlanib, 90-yillarning birinchi yarmiga qadar davom etdi. Ushbu davr xalqaro iqtisodiy
munosabatlarni qaytadan yo'lga qo'yish yoki yangi xalqaro iqtisodiy tartibni shakllantirish davri
sifatida tavsiflanadi.
Jahon xo'jaligining beshinchi — zamonaviy rivojlanish bosqichi 90-yillarning boshlaridan
boshlandi. O'zaro iqtisodiy yordam kengashi (O'lYoK) va sobiq Sovet Ittifoqining parchalanishi,
Sharqiy va Markaziy Yevropa mamlakatlarining bozor iqtisodiyotiga o'tishi, xalqaro integratsiya
jarayonlarining kuchayishi va xalqaro korpora-tsiyalarning jahon xo'jaligi subyekti sifatidagi
rolining ortib borishi jahon iqtisodiyotining zamonaviy rivojlanish bosqichidagi asosiy omillar
hisoblanadi.
Jahon xo'jaligining amal qilish jarayoni XX asr oxiri va XXI asr boshlariga kelib zamonaviy jahon
iqtisodiyotiga xos qator rivojlanish tamoyillari va qonuniyatlarini ajratib ko'rsatish imkonini
beradi.
Dunyo mamlakatlari xo'jalik hayotining baynalminallashish jarayonining chuqurlashuvi.

Tashqi iqtisodiy aloqalarning erkinlashuvi

Hududiy iqtisodiy integratsiyaning kuchayishi
Ishlab chiqarish va kapitalning transmilliylashishi
Jahon xo'jalik aloqalarini davlatlararo tartibga solish tizimining shakllanishi va iqtisodiy
qoidalarning birxillashuvi
Jahon xo'jaligining globallashuvi
5.Jahon iqtisodiyoti va XIMning asosiy xususiyatlari.
Javob.
Jahon xo'jaligining amal qilish jarayoni XX asr oxiri va XXI asr boshlariga kelib zamonaviy jahon
iqtisodiyotiga xos qator rivojlanish tamoyillari va qonuniyatlarini ajratib ko'rsatish imkonini
beradi.
Dunyo mamlakatlari xo'jalik hayotining baynalminallashish jarayonining chuqurlashuvi.
Tashqi iqtisodiy aloqalarning erkinlashuvi
Hududiy iqtisodiy integratsiyaning kuchayishi
Ishlab chiqarish va kapitalning transmilliylashishi
Jahon xo'jalik aloqalarini davlatlararo tartibga solish tizimining shakllanishi va iqtisodiy
qoidalarning birxillashuvi
Jahon xo'jaligining globallashuvi
6.Jaxon xo’jaligining rivojlanishi to’g’risidagi ilmiy konsepsiyalar.
Javob.
To'lig'icha jahon iqtisodiyotining rivojlanishiga bag'ishlangan ilmiy nazariyalar mavjud emas.
Ammo jahon iqtisodiyotining rivojlanishiga alohida e'tibor qaratil-gan ko'psonli iqtisodiy,
sotsiologik va ijtimoiy-madaniy nazariyalar mavjud. Ushbu nazariyalarga quyidagi rivojlanish
nazariyalarini kiritish mumkin:
Iqtisodiy rivojlanish bosqichlari nazariyalari.
Yagona industrial va yangi industrial jamiyat nazariyasi.
Postindustrial jamiyat nazariyalari.
Yagona sivilizatsiya nazariyasi.
Sivilizatsiyalar to'qnashuvi nazariyasi.
Iqtisodiy rivojlanish bosqichlari nazariyalari. Amerikalik iqtisodchi, sotsio-log va tarixchi
Uilyam Rostou 1960-yilda «Iqtisodiy o'sish bosqichlari: nokommu-nistik manifesto deb
nomlangan kitobida iqtisodiy o'sish bosqichlari nazariyasini yaratdi.
Yagona industrial va yangi industrial jamiyat nazariyalari. Yagona industrial jamiyat nazariyasi
fransuz sotsiologi R. Aron nomi bilan bog'liq bo'-lib, turli mamlakatlarda industriallashish
jarayoni ular uchun yagona industrial jamiyatning shakllanishiga olib keladi, degan fikrga
asoslanadi. Ushbu naza-riyaga muvofiq texnik taraqqiyot nafaqat iqtisodiy qonunlarning amalda
qo'l-lanilishini, balki qonunlarning mohiyatini ham modifikatsiyalaydi: 
7.Iqtisodiy rivojlanish bosqichlari nazariyalari.
Javob.
Yagona industrial va yangi industrial jamiyat nazariyalari. Yagona industrial jamiyat nazariyasi
fransuz sotsiologi R. Aron nomi bilan bog'liq bo'-lib, turli mamlakatlarda industriallashish

jarayoni ular uchun yagona industrial jamiyatning shakllanishiga olib keladi, degan fikrga

asoslanadi. Ushbu naza-riyaga muvofiq texnik taraqqiyot nafaqat iqtisodiy qonunlarning amalda
qo'l-lanilishini, balki qonunlarning mohiyatini ham modifikatsiyalaydi: mulkchi-likning
yetakchilik roli bekor qilinadi, iqtisodiy hokimiyat yirik korporatsiya-lar qo'liga o'tadi, davlatning
yordami bilan boylik va kambag'allik o'rtasidagi farq yo'qotiladi.
Postindustrial jamiyat nazariyasi Amerikalik sotsiolog Daniyel Bell fikriga ko'ra, postindustrial
jamiyat quyidagi beshta belgi orqali tavsiflanadi:
tovarlar ishlab chiqarish tarmoqlaridan xizmatlar ko'rsatishga o'tish;
bandlar tarkibida malakali mutaxassislar ulushining ortib borishi;
nazariy bilimlarning yetakchiligi;
texnik-iqtisodiy muhitning texnologiyalar ustidan nazorat o'rnatishga yo'nal-tirilishi;
yangi «intellektual texnologiyalar» bilan bog'liq qarorlar qabul qilish jarayonining ta'minlanishi.
8.Yagona industrial va yangi industrial jamiyat nazariyalari.
Javob.
Yagona industrial va yangi industrial jamiyat nazariyalari. Yagona industrial jamiyat nazariyasi
fransuz sotsiologi R. Aron nomi bilan bog'liq bo'-lib, turli mamlakatlarda industriallashish
jarayoni ular uchun yagona industrial jamiyatning shakllanishiga olib keladi, degan fikrga
asoslanadi. Ushbu naza-riyaga muvofiq texnik taraqqiyot nafaqat iqtisodiy qonunlarning amalda
qo'l-lanilishini, balki qonunlarning mohiyatini ham modifikatsiyalaydi: mulkchi-likning
yetakchilik roli bekor qilinadi, iqtisodiy hokimiyat yirik korporatsiya-lar qo'liga o'tadi, davlatning
yordami bilan boylik va kambag'allik o'rtasidagi farq yo'qotiladi.
Postindustrial jamiyat nazariyasi Amerikalik sotsiolog Daniyel Bell fikriga ko'ra, postindustrial
jamiyat quyidagi beshta belgi orqali tavsiflanadi:
tovarlar ishlab chiqarish tarmoqlaridan xizmatlar ko'rsatishga o'tish;
bandlar tarkibida malakali mutaxassislar ulushining ortib borishi;
nazariy bilimlarning yetakchiligi;
texnik-iqtisodiy muhitning texnologiyalar ustidan nazorat o'rnatishga yo'nal-tirilishi;
yangi «intellektual texnologiyalar» bilan bog'liq qarorlar qabul qilish jarayonining ta'minlanishi.
9.Postindustrial jamiyat nazariyasi.
Javob.
Postindustrial jamiyat nazariyasi Amerikalik sotsiolog Daniyel Bell fikriga ko'ra, postindustrial
jamiyat quyidagi beshta belgi orqali tavsiflanadi:
tovarlar ishlab chiqarish tarmoqlaridan xizmatlar ko'rsatishga o'tish;
bandlar tarkibida malakali mutaxassislar ulushining ortib borishi;
nazariy bilimlarning yetakchiligi;
texnik-iqtisodiy muhitning texnologiyalar ustidan nazorat o'rnatishga yo'nal-tirilishi;
yangi «intellektual texnologiyalar» bilan bog'liq qarorlar qabul qilish jarayonining ta'minlanishi.
10.Yagona sivilizasiya nazariyasi.
Javob.

Yagona sivilizatsiya nazariyasi. Yagona sivilizatsiya nazariyasi jahon mam-lakatlarini yagona

jamiyatga birlashtiruvchi, ular o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni kuchaytirib, chegaralarni
yo'qotuvchi, tobora kuchayib borayotgan kuchga e'tibor qaratadi.
Sivilizatsiyalar to'qnashuvi nazariyasi amerikalik professor S. Xattington-ga tegishli bo'lib, unga
muvofiq siyosiy va madaniy dunyo qiyofasi «sovuq urush-dan» keyin yanada ko'p qutbli bo'ladi
va quyidagi sakkiz sivilizatsiyalardan tashkil topadi: G'arb, Islom, Induizm, Xitoy, Yapon,
Pravoslav, Afrika va Lotin ame-rikasi.
11.Sivilizasiyalar to’qnashuvi nazariyasi.
Javob.
Sivilizatsiyalar to'qnashuvi nazariyasi amerikalik professor S. Xattington-ga tegishli bo'lib, unga
muvofiq siyosiy va madaniy dunyo qiyofasi «sovuq urush-dan» keyin yanada ko'p qutbli bo'ladi
va quyidagi sakkiz sivilizatsiyalardan tashkil topadi: G'arb, Islom, Induizm, Xitoy, Yapon,
Pravoslav, Afrika va Lotin ame-rikasi.
12. Jaxon xo’jaligining globallashuvi.
Javob.
Globallashuv jarayoni zamonaviy jahon iqtisodiyotining muhim tendensiyalaridan hisoblanadi.
Chunki ushbu jarayon jahon iqtisodiyotida ro'y berayotgan boshqa ten-densiyalar kuchsiz
namoyon bo'layotgan mamlakatlar iqtisodiyotida ham kuzatil-moqda. Rivojlanayotgan
mamlakatlarning aksariyat qismi transmilliylashish, integ-ratsiyalashish va industriallashish
jarayonlariga kam jalb etilgan. Shu bilan bir vaqt-da ushbu mamlakatlar jahon tovarlar,
xizmatlar, kapital (asosan iqtisodiy yordam ko'rinishida), ishchi kuchi (eksportyorlar sifatida) va
texnologiyalar bozorining faol ishtirokchilari sanaladi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
13.Globallashuv jarayonining zamonaviy ko’rinishlari.
Javob.
Globallashuv jarayoni zamonaviy jahon iqtisodiyotining muhim tendensiyalaridan hisoblanadi.
Chunki ushbu jarayon jahon iqtisodiyotida ro'y berayotgan boshqa ten-densiyalar kuchsiz
namoyon bo'layotgan mamlakatlar iqtisodiyotida ham kuzatil-moqda. Rivojlanayotgan
mamlakatlarning aksariyat qismi transmilliylashish, integ-ratsiyalashish va industriallashish
jarayonlariga kam jalb etilgan. Shu bilan bir vaqt-da ushbu mamlakatlar jahon tovarlar,
xizmatlar, kapital (asosan iqtisodiy yordam ko'rinishida), ishchi kuchi (eksportyorlar sifatida) va
texnologiyalar bozorining faol ishtirokchilari sanaladi.
14.Jaxon iqtisodiyotining globallashuv jarayenining xususiyatlari.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):

tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;

ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
15. Jaxon iqtisodiyotining globallashuv bosqichlari.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
16. Jaxon xo’jaligi globallashuvining yo’nalishlari.

Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):

tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
17.Jaxon iqtisodiyoti tizim sifatida nimani ifoda etadi.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
18.Jahon iqtisodiyotining tor va keng ma’nolaridagi tavsifi nima bilan farqlanadi.
Javob.

Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,

ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
19.Jahon iqtisodiyoti tizim sifatida nimani ifoda etadi.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „

Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash

mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
20.Jahon iqtisodiyotining subyektlariga nimalar kiradi.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;

bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;

xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
21.Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning qanday shakllari mavjud.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;

xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy

etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
22.Jahon iqtisodiyotining zamonaviy rivojlanish bosqichi qanday xususiyatlarga ega.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy

kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning

manfaatlari to'qnash keladi.
23.Jahon iqtisodiyotining rivojlanish darajasi qaysi ko‘rsatkichlar orqali aniqlanadi
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
24.Jahon xo‘jaligining rivojlanishi to‘g‘risidagi qaysi ilmiy konsepsiyalar mavjud.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.

Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):

tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
25.Jahon iqtisodiyotining globallashuvi nima va uning qanday belgilari mavjud.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;

kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;

yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi
iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;
ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
26.Jahon iqtisodiyotining globallashuvi qanday bosqichlarga bo‘linadi.
Javob.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi — bu jahon iqtisodiyotining tovarlar, xizmatlar, kapital,
ishchi kuchi va texnologiyalarning yagona bozoriga aylanish jarayo-nidir. Ushbu jarayon jahon
iqtisodiyoti shakllana boshlagan davrdan boshlangan.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi yo'nalishlar bo'yicha rivojlana-di (1.4.1-rasm):
tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk obyektlari xalqaro savdosi;
ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati;
xalqaro moliyaviy operatsiyalar. „
Jahon iqtisodiyotining globallashuv darajasini quyidagi ko'rsatkichlar yorda-mida ifodalash
mumkin:
xalqaro tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi, uning o'sish sur'atlari;
to'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalar hajmi va dinamikasi;
kapitalning xalqaro markazlashuv hajmi va dinamikasi;
yirik, murakkab kompleks xalqaro investitsiya loyihalarining shu turdagi loyiha-larning umumiy
miqyosiga nisbatan hajmi va dinamikasining o'zgarishi;
patentlar, litsenziyalar, nou-xau bilan bog'liq xalqaro operatsiyalar miqyosi;
bank va boshqa kredit muassasalari xalqaro operatsiyalarining hajmi, dinamikasi;
xalqaro fond bozorlari hajmi va dinamikasi;
valyuta bozorlari hajmi va dinamikasi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayoni quyidagi omillar ta'sirida rivojla-nadi

iqtisodiy — xalqaro ishlab chiqarish va jahon savdosining globallashuvi;

ijtimoiy — dunyo mamlakatlarida odatlarning birxillashishi, milliy an'analar-ning kuchsizlanishi;
siyosiy — davlat chegaralarining «shaffofligi», bir qutbli dunyoning shakllanishi;
texnologik — transport va axborot uzatish vositalarining rivojlanishi;
xalqaro — xalqaro iqtisodiy tashkilotlar rolining kuchayishi, xalqaro standart-larning joriy
etilishi.
Globallashuv jarayoni iqtisodiy faoliyatning liberallashuvini — xalqaro savdo, xorijiy
investitsiyalar, xalqaro moliya operatsiyalariga qo'yiladigan cheklovlar-ni qisqartirish yoki
bartaraf etishni taqozo etadi. Shu bilan bog'liq holda globallashuv va liberallashuv bitta
jarayonning ikki tomoni hisoblanadi, ular o'rtasidagi qarama-qarshilik ushbu jarayon ichidagi
qarama-qarshilikni aks ettiradi. Globallashuv jarayoni ichida turli iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
kuchlar, turli xo'jalik sohalari, sanoat va moliya guruhlari, tarmoqlar va mamlakatlarning
manfaatlari to'qnash keladi.
27.Xalqaro mehnat taqismotining mohiyati.
Javob.
Xalqaro mehnat taqsimotining mohiyati, mamlakatlarning XMT da qatnashishlariga ta'sir
qiluvchi omillar va uning rivojlanish ko'rsatkichlari
Ishlab chiqarishning xalqaro ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvi. XMT ning zamonaviy G'arb
nazariyalari
.
Xalqaro mehnat taqsimotining mohiyati, mamlakatlarning XMT da qatnashishlariga ta'sir
qiluvchi omillar va uning rivojlanish ko'rsatkichlari.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning mohiyatini ochib beruvchi muhim tushunchalardan biri
xalqaro mehnat taqsimoti (XMT) hisoblanadi. Dunyo mamlakatlari u yoki bu darajada XMT ga
jalb etilgan bo'lib, XMT ning chuqurlashuvi fan-texnika taraqqiyoti ta'sirida rivojlanayotgan
ishlab chiqarish kuchlariga bevosita bog'liq. XMT da qatnashish mamlakatlarga qo'shimcha
iqtisodiy samara beradi va o'z ehtiyojlarini kam xarajatlar bilan to'liqroq qondirish imkonini
yaratadi.
28.Mamlakatlarning Xalqaro Mexnat Taqsimotida qatnashishlariga ta’sir ko’rsatuvchi
omillar va uning rivojlanish ko’rsatkichlari.
Javob.
Xalqaro mehnat taqsimotining mohiyati, mamlakatlarning XMT da qatnashishlariga ta'sir
qiluvchi omillar va uning rivojlanish ko'rsatkichlari.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning mohiyatini ochib beruvchi muhim tushunchalardan biri
xalqaro mehnat taqsimoti (XMT) hisoblanadi. Dunyo mamlakatlari u yoki bu darajada XMT ga
jalb etilgan bo'lib, XMT ning chuqurlashuvi fan-texnika taraqqiyoti ta'sirida rivojlanayotgan
ishlab chiqarish kuchlariga bevosita bog'liq. XMT da qatnashish mamlakatlarga qo'shimcha

iqtisodiy samara beradi va o'z ehtiyojlarini kam xarajatlar bilan to'liqroq qondirish imkonini

yaratadi.
Xalqaro mehnat taqsimoti mohiyati ishlab chiqarish jarayonining mehnat faoliyati turli
shakllarining ixtisoslashuvi va ularning kooperatsiyalashuvida, o'zaro hamkorligida namoyon
bo'ladi. Mehnat taqsimotini ajratish jarayoni sifatida emas, balki jahon miqyosida mehnatni
birlashtirish yo'li sifatida ham ko'rish mumkin.
Xalqaro mehnat taqsimoti davlatlar o'rtasida mehnatning ij'timoiy-hududiy taqsimotining
darajasi hisoblanadi. U alohida bir davlatlar ishlab chiqarishlarining ixtisoslashuviga asoslanadi.
29.Ishlab chiqarishning xalqaro ixtisoslashuvi va koopersiyalashuvi.
Javob.
Xalqaro mehnat taqsimoti mohiyati ishlab chiqarish jarayonining mehnat faoliyati turli
shakllarining ixtisoslashuvi va ularning kooperatsiyalashuvida, o'zaro hamkorligida namoyon
bo'ladi. Mehnat taqsimotini ajratish jarayoni sifatida emas, balki jahon miqyosida mehnatni
birlashtirish yo'li sifatida ham ko'rish mumkin.
30.Xalqaro Mehnat Taqsimotining zamonaviy g’arb nazariyalari.
Javob.
XMT nazariyasi burjuaziya siyosiy iqtisodi klassiklari A. Smit va D. Rikardolar asarlarida asoslandi
va rivojlantirildi. A. Smit XMT ni tahlil qilar ekan, «Xalqlar boyligining tabiati va sabablari»
kitobida (1776-y.) savdo va tadbirkorlik erkinligining zarurligini isbotlaydi. Uning fikricha, savdo
erkinligini turli yo'llar bilan cheklash alohida mintaqalar va davlatlar o'rtasida mehnat
taqsimotining chuqurlashuviga xalaqit beradi.
Klassiklarning xalqaro mehnat taqsimoti to'g'risidagi ilmiy qarashlaridagi aso- siy yutuqlari, deb
ishlab chiqarishning nisbiy xarajatlari nazariyasi tan olingan. Ushbu nazariya xalqaro savdo
haqidagi iqtisodiy ta'limotning «klassik» asosi hisob- lanadi.