1. Kasb tanlashning mazmun va mohiyati

3-usul: Kasbga yo'naltiruvchi mutaxassisga murojaat etish. 
Bunday usul har bir ta'lim muassasalarida «kasbga yo'naltirish ishlari bo'yichmutasaddi»ning faoliyati yo'lga qo'yilganligini inobatga olib alohida usul sifatida ajratib ko'rsatilmoqda. 
Usulning yutug'i
Sizning qiziqishingiz, qobiliya-tingiz va imkoniyatlaringizga mos kasbni tanlash imkoniyati tug'iladi.
Usulning kamchiligi
Kasbga yo'naltiruvchi malakali muaxassislar bir qancha ta'lim muassasalarida yetishmaydi. Uzoq vaqt va katta sondagi o'quvchilarni bitta mutasaddi tomonidano'rganish ishlarini olib borish talab etiladi.

4.Kasbga ega bo’lish usullari

Kasbni to’g’ri tanlash — bu muvaffaqiyatli kasbiy martaba uchun zarur, ammo etarli bo’lmagan shart.  Keyingi shart — kasbga erishish yo’lini tanlash.Bu tanlov avvalo kasbning o’ziga xos xususiyatiga bog’liq. Ba’zi mutaxassislar kurslarda faqat bir necha oy o’qishadi — masalan, dizayner yoki veb-dizayner. Bugungi kunda aksariyat sotuvchilar ushbu kasbni ish joyida o’rganishmoqda. Bir necha yillik tayyorgarlikni talab qiladigan kasblar mavjud — shifokor, o’qituvchi, muhandis. G’alati, hali ham iqtisodchi, psixolog va shifokor kasbi oliy ma’lumot talab etilmasligiga amin bo’lgan yoshlar bor. Ehtimol, ko’pgina ta’lim muassasalarining va’dalari muhim rol o’ynaydi, bu kulgili qisqa vaqt ichida sizga universitet yoki akademiya diplomini va hatto xalqaro diplomni berishni va’da qiladi. Tezlashtirilgan dasturga ko’ra, sirtdan o’qigan va hatto pul evaziga imtihonlardan o’tgan jarrohning pichog’i ostiga tushmoqchi bo’lganlar qancha? O’qishni tark etgan me’mor tomonidan ishlab chiqilgan uyda yashashga nima deysiz?
Ta’lim bozori shuncha yuqori darajadagi o’quv yurtlarini taklif qiladiki, bitiruvchi o’zini intruziv savdogarlar qurshovida bo’lgan xaridor kabi his qiladi. To’g’ri «mahsulot» ni qanday tanlash kerak?

• 
  avval sizga umuman kerakmi yoki yo’qligini hal qiling. Bugungi kunda ko’pgina diplomlarning ish beruvchilar oldida ahamiyati past. Sizning mahoratingiz va qobiliyatingiz ular uchun muhimroq. Rossiya Federatsiyasi Mehnat va ijtimoiy rivojlanish vazirligining ma’lumotlariga ko’ra, universitet bitiruvchilarining yarmidan ko’pi o’z mutaxassisligi bo’yicha ish topa olmaydilar. Bu yillar behuda ketgan va agar o’qish to’langan bo’lsa, pul behuda sarflangan.
  
• 
  Sizni qiziqtirgan mutaxassislik bo’yicha o’qish uchun litsenziya so’rash. Hatto yirik davlat universitetlarining filiallari ham litsenziyaga ega bo’lishi kerak. Agar ushbu universitet filial yoki bo’lim bo’lsa, u holda litsenziya va ota-ona universitetining ro’yxatdan o’tganligi to’g’risidagi guvohnomada kafedra yoki filialning ish joyi majburiy ravishda ko’rsatilishi kerak.
  
• 
  Litsenziyani ko’rib chiqqandan so’ng, akkreditatsiya to’g’risidagi guvohnomani taqdim etishni so’rang. Agar universitet bunday sertifikatni taqdim eta olmasa, litsenziya olganlar bilan xushmuomalalik bilan xayrlashing, ammo uni tasdiqlay olmadingiz. Agar siz akkreditatsiyadan o’tmagan universitet bilan bog’lanish xavfi tug’ilsa, o’qish muddati tugagandan so’ng mamlakatda tan olingan davlat diplomini emas, balki sertifikat (sertifikat, har qanday jamoat tashkilotining diplomini) olishga tayyor bo’ling.
  
• 
  kerakli yo’nalish (mutaxassislik) bo’yicha sertifikat mavjudligiga ishonch hosil qilganingizdan so’ng, bitiruvchilarni ish bilan ta’minlash natijalari to’g’risida so’rang.
  

Bunday tushuncha mavjud — «gorizontal martaba». Bu martaba o’sishini (ish o’sishi) emas, balki kasbiy (kasbiy o’sishni) anglatadi. Bu bosqichlar shaklida ifodalanishi mumkin: qadam qanchalik baland bo’lsa, professional daraja shunchalik yuqori bo’ladi. Butun dunyoda butun «mahorat zinapoyasidan» o’tgan — pastdan tepaga qadar bo’lgan mutaxassislar eng yuqori baholanadi. Masalan, tibbiyot. Qaysi mutaxassis ko’proq qadrlanadi — maktabdan keyin institutga kirganmi yoki institut oldidan tibbiyot maktabida o’qiganmi? Albatta, ikkinchisi. Birinchidan, u kengroq profilning mutaxassisi, u oddiy shifokor qila olmaydigan narsani qila oladi. Ikkinchidan, uning shifokor bo’lish istagi yanada ongli va etuk. Hech kimga sir emaski, oliy o’quv yurtlari bitiruvchilarining yarmidan ko’pi o’z mutaxassisligi bo’yicha ishlamaydi. Ko’pincha bu tanlangan kasb aslida uzoqdan tuyulganidan butunlay boshqacha ko’rinishga ega bo’lishi bilan bog’liq. Shuning uchun, oliy o’quv yurtlariga hujum qilishdan oldin, boshqa ta’lim shakllari haqida o’ylang — boshlang’ich yoki o’rta kasb-hunar ta’limi.
O’rta maxsus ma’lumotni nafaqat kollej va texnik maktablarda, balki «ommaviy kasblar» — buxgalter, haydovchi, tikuvchi, ofitsiant, kompyuter foydalanuvchisi va boshqalarni o’qitadigan kurslarda, qo’shimcha ma’lumotlarda ham olish mumkin. Ish joyida o’qitish ham kasb va ish bilan ta’minlanishi mumkin. Tayyorgarlik usuli qo’shimcha ta’limdan — namoyish qilish, o’qitish, takror ishlab chiqarishdan unchalik katta farq qilmaydi, ammo talablar qat’iyroq, mashg’ulotning davomiyligi va intensivligi yuqori.
Maktablarda ishchi kasblar bo’yicha mutaxassislar tayyorlanadi. Biroq, malaka, chuqur umumiy va maxsus bilimlarga ega bo’lish uchun allaqachon boshqa darajadagi professional fikrlash talab etiladi. Bunday o’quv yurtlarining o’quv dasturlari o’nlab ikkita fanni, o’quv ishlari, test sinovlari va imtihonlarni o’z ichiga oladi. Ularning tayyorgarligi darajasi yangi ish turlarini o’zlashtirishga, kasbiy jihatdan o’sishga, yangi texnologiyalarga rioya qilishga imkon beradi. Murakkab ishlar uchun mutaxassislar, shu jumladan mehnat jamoalarini boshqarish texnik mashg’ulotlar tomonidan tayyorlanadi, bu erda o’qitish darajasi, mustaqil ish hajmi va intensivligi yuqori. Bunday holda, o’qish muddati ko’payadi va qabul kirish imtihonlari natijalariga ko’ra amalga oshiriladi. Sinf o’qitish tizimidan tashqari ma’ruzalar, seminarlar, laboratoriya ishlari ham bo’lishi mumkin. Ish joyida texnik maktab bitiruvchilari qaror qabul qilishda mustaqil bo’lishlari va mehnat jamoasini boshqarish qobiliyatiga ega bo’lishlari kutilmoqda.
Ayni paytda matbaa sanoati, maishiy xizmat ko’rsatish, qurilish, tovar va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish, asbobsozlik jadal rivojlanmoqda. Mexanizm operatorlari, frezalashgichlar va yuqori sifatli burilish mashinalari mehnat bozorida talabga ega.
An’anaviy kunduzgi va sirtqi ta’lim shakllaridan tashqari, masofaviy shakl va tashqi o’qitish ham mavjud. Masofaviy ta’lim Internet texnologiyalaridan foydalanish tufayli amalga oshdi. Bu masofadan turib bilimlarni uzatish uchun mo’ljallangan dasturiy va pedagogik tarkibiy qismlarning butun majmuasidir. Ta’lim asenkron yoki sinxron bo’lishi mumkin. Asinxron usul bilan talabaning o’zi olingan ma’lumotlarning tezligini aniqlaydi. Bir vaqtning o’zida o’rganish real vaqtda o’rganishni o’z ichiga oladi. Bunga quyidagilar kiradi:

• 
  institutlarning kompyuter laboratoriyalarida yoki uyda ma’lumotlar bazalari yoki o’quv kompakt-disklari bilan ishlash;
  
• 
  o’qituvchi bilan elektron aloqa vositalari orqali aloqa qilish,
  
• 
  topshiriqlarning to’g’riligini real vaqt rejimida kuzatish.
  

Masofaviy o’qitish tabiatshunoslik fanlari uchun dasturiy ta’minotni ishlab chiqish va ulardan foydalanish bilan bog’liq bo’lgan inson faoliyati sohalarida samarali bo’ladi.
Masofaviy o’qitish texnologiyasidan foydalangan holda o’rta va oliy kasb-hunar ta’limi dasturlarini amalga oshirish uchun talaba qonunda nazarda tutilgan ta’lim shakllaridan biriga: kunduzgi, kechki, sirtqi yoki sirtqi o’qishga kirishi shart.
Eksternat — bu dasturga muvofiq fanlarni mustaqil o’rganadigan shaxslarning davlat attestatsiyasi. Joriy va yakuniy davlat attestatsiyasidan muvaffaqiyatli o’tgan tashqi talaba tegishli malaka va mutaxassislik ko’rsatkichi bilan tegishli ta’lim muassasasini tugatganligi to’g’risida davlat diplomini oladi.