1-keste «baxit-qazayaqli» fermer xojalığınıń buxgalteriya balansı aktiv statyalarınıń analizi

«BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığınıń buxgalteriya balansınıń aktiv statyalarınıń analizi keltirilgen.
1-keste
«BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığınıń buxgalteriya balansı aktiv statyalarınıń analizi

Qarjılardıń quramı	2018 jıl			2019 jıl			Ơzgerisi (+;-)
	Summa, mıń swm	sal-mağı, %	Summa, mıń swm		salmağı, %	Summa, mıń swm		Salma ğı, %	2019 jıl 2018 jılğa salıstırmalı ơsimi
1	2	3	4		5	6=4-2		7=5-3	8=6/2*100
1.Uzaq mŭddetli aktivler	0		129684		35	129684		35	0
2.Ağımdağı aktivler	173053,4	100	237888,3		65	64834,9		-35	37
Sonıń ishinde:
a)tovar-material- lıq zapaslar	156179,2	90	193561,7		81	37382,5		-9	24
b) debitorlar	16873,8	10	32411,6		14	15537,8		+4	92
v) pul qarjıları	0,4		11915		5	11915		+5	2978750
Balans aktiviniń jámi	173053,4	100	367572,3		100	194518,9		212	112

Biz analiz qılğan 1-kesteni izertlegenimizde tơmendegishe maglıwmatlarğa iye boldıq. «BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığında 2019 jılğı mağlıwmatlarğa qarağanda ağımdağı dáwirde jámi aktivler summası 367572,3 mıń swmğa yamasa 212 % ke kơbeygenin kơremiz. Bul jámi aktivlerdiń kơbeyiwine qaysı faktorlar tásir etkenin kơrsek, tiykarınan ağımdağı aktivlardiń 237888,3 mıń swmğa artqanlığı esabınan bolğan. Usı mağlıwmatlarğa tiykarlanıp, ağımdağı aktivler quramın analizlep kơrsek, jıl aqırında ơtken jılğa salıstırğanda tovar – materiallıq rezervler 9% ke kemeygen, yağnıy bul 37382,5 mıń swmdı quraydı. «BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığında debitorlıq qarızları 2018-jılda 16873,8 mıń swm bolğan bolsa, 2019-jılda bolsa 32411,6 mıń swmdı qurağan hám jámi aktivler ŭlesi boyınsha 14 % ke kơbeygen. Demek bul degen ơtken jılğa qarağanda tovar materiallıq zapaslardıǹ 37382,5 mıń swmğa artqanlığın unamsız jağday, sebebi tovar materiallıq zapaslardıǹ waqtınsha bos turıp qalǵanlıǵın aytıp ơtiw kerek. «BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığında debitorlıq qarızları 15537,8 mıǹ swmǵa kơbeygenligin kơriw mŭmkin. Endi biz, tơmendegi 2-kestede fermer xojalığınıń buxgalteriya balansınıń passiv statyaların mağlıwmatlar tiykarında analizleymiz.

2-keste
«BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığında buxgalteriya balansı passiv statyaları analizi

Qarjılardıń quramı	2018 jıl		2019 jıl		Ơzgerisi (+;-)
	Summa, mıń swm	Sal-mağı, %	Summa, mıń swm	Sal-mağı, %	Summa, mıń swm	Sal-mağı, %	Summa, mıń swm
1	2	3	4	5	6=4-2	7=5-3	8=6/2*100
1.Ơz qarjılarınıń derekleri	125999,4	73	262998,1	72	136998,7	-1	1,08
2.Minnetlemeler	47054	27	104574,2	28	57520,2	+1	1,2
Sonıń ishinde
a) Uzaq mŭddetli minnetlemeler	0	0	24733,3	24	23733,3	+24	0
b)Ağımdağı minetlemeler	47054	100	79840,9	76	32786,9	-24	70
Balans passivi- niń jámi	173053,4	100	367572,3	100	194518,9	212	112

2-kestede keltirilgen mağlıwmatlardı analizley otırıp tơmendegishe nátiyjelerdi anıqladıq. Tiykarğı analiz qılıwdan maqsetimiz, xojalıq mŭlki hám qarjılarınıń kelip shığıw derekleri balanstıń passivinde kơrsetiledi. Bular ơz gezeginde ơzine qaraslı shetten tartılğan dereklerge ajıratıladı. Tartılğan dereklerge bank kreditleri hám kreditor qarızları kiredi. Biz analiz qılıp atırğan «BAXIT-QAZAYAQLI» fermer xojalığında ağımdağı jıldıń basına salıstırğanda jıl aqırında jámi passivler summası 367572,3 mıń swmğa yamasa 212 % ke artqan. Fermer xojalığında mal-mŭlkti qurawshı dereklerdiń bunday tártipte kơbeyiwin unamsız jağday sıpatında bahalaw lazım. Biraq, usı derekler qaysı derekler esabınan kơbeygenligine ơz-aldına áhmiyet qaratıw maqsetke muwapıq esaplanadı. Yağnıy, dereklerdiń kơbeyiwi, ơz qarjıları esabınanba yamasa qarız derekleri esabınan ekenligin anıqlaw lazım. Fermer xojalığınıń mağlıwmatlarınan kơrinedi, fermer xojalığında ağımdağı jıl aqırında ơz qarjıları derekleri tek ğana bơlistirilmegen zıyan esabınan 2018 jılğa qarağanda 262998,1 mıń swmğa kơbeygen menen jámi balans passivi ŭlesinde -1% ke kemeygen. Bunday nátiyjeni xojalıq ushın unamli bahalamaq lazım. Sebebi, ơz qarjıları derekleriniń bơlistirilmegen zıyan esabınan kơbeyiwi xojalıqtıń finanslıq ğáresizliginiń artıwına, tơlew qábilietiniń joqarılawına hámde xojalıqtıń sotsiallıq-ekonomikalıq rawajlanıwına unamlı tásirin alıp keledi.
Mağlıwmatlardan kơrinedi, xojalıqta ağımdağı jıl aqırına minnetlemeler summası 104574,2 mıń swmğa kơbeygeni unamsız bahalaw lazım. Sebebi, minnetlemelerdiń bunday tárizde kơbeyip barıwı xojalıqtıń finanslıq jağdayına unamsız tásir kơrsetedi. Qısqa mŭddetli minnetlemeler bolsa 2018-jıl jağdayına 47054 mıǹ swmdı quraǵan, 2019-jılğa kelip 79840,9 mıń swmdı qurağan yamasa qısqa mŭddetli minnetlemeleri 32786,9 mıń swmğa kơbeygen, bunday jağday bolsa xojalıqtıń qarız qarjı dereklerdiń kơbeyiwine alıp keldi.
Balans mag‘liwmatlarina qarap xojaliqtin’ aylanba qarjilari qanday derekler esabina shơlkemlestirilgenligi u’yreniledi. Bunday analizdin’ záru’rligi sonda, xojaliqtin’ finansliq g‘árezsizligi, turaqlilig‘i, kredit aliwg‘a qábilietliligin aniqlawda ơzinin’ derekleri menen támiyinlengenlik kơrsetkishi záru’rli áhmiyetke iye.
3-keste
«BAXIT QAZAYAQLI» xojalig‘inda tovar-materialliq rezervlerin qaplawg‘a tiyisli derekler menen támiyinlengenlik analizi

Kơrsetkishler	2018 jil	2019 jil	Ayirmashiliq (+, -)
1. Ơz qarjilarinin’ derekleri	125999,4	262998,1	+136998,7
2. Uzaq mu’ddetli aktivler	0	129684	+129684
3. Tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a tiyisli ơz qarjilarinin’ derekleri	125999,4	133314,1	+7314,7
4. Uzaq mu’ddetli kredit hám qariz	0	24733,3	+24733,3
5. Tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a tiyisli ơzlik hám uzaq mu’ddetli qariz derekleri	125999,4	158047,4	+32048
6.Qisqa mu’ddetli kredit hám qarizlar	47031,7	79709,9	+32678,2
7. Tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a tiyisli jámi derekler	173031,1	237757,3	+64726,2
8 Tovar-materialliq rezervlerdi jámi	156179,2	193561,7	+37382,5
9. Tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a ơz dereklerinin’ jeterliligi (+) yamasa jetispewshiligi (-)	+47031,7	-25240,8	+21790,9
10. Tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a ơz hám uzaq mu’ddetli qariz dereklerinin’ jeterliligi (+) yamasa jetispewshiligi (-)	+47031,7	-49974,1	-2942,4
11. Tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a jámi dereklerinin’ jeterliligi (+) yamasa jetispewshiligi (-)	+16852,7	+80195,6	+63342,9

3-kestedegi mag‘liwmatrg‘a tiykarlanip fermer xojalig‘inin’ rezerv hám qárejetlerdi qaplawg‘a ơzinin’ dereklerinin’ jeterliligin aniqlaw usili kelitirilip ơtilgen. 1.1.3-kestede «BAXIT QAZAYAQLI» fermer xojalig‘inda tovar-materialliq rezervlerdi qaplawg‘a tiyisli derekler menen támiyinlengenlik jag‘dayin analizlegenimizde tơmendegi nátiyjelelerdi kơremiz: bul jerde fermer xojalig‘inda esabat jili basina qarag‘anda jil aqirinda 262998,1 min’ swmg‘a ơz qarjilari derekleri kơbeygenin, uzaq mu’ddetli aktivler bolsa jil basina qarag‘anda 129684 min’ swmg‘a kơbeygen.
Usi sebeplerge baylanisli, fermer xojalig‘inda ag‘imdag‘i jil aqirina kelip tovar - materialliq rezervlerin qaplawg‘a tiyisli ơzinin’ qarjilari kơlemi 64726,2 min’ swmg‘a kơbeygen. Qisqa mu’ddetli minnetlemeler bolsa 2018-jil jag‘dayina 47031,7 min’ swm bolsa, 2019-jilg‘a kelip 79709,9 min’ swmdi qurag‘an yamasa qisqa mu’ddetli minnetlemeleri 32678,2 min’ swmg‘a kơbeygen, bunday jag‘day bolsa xojaliqtin’ tovar-materialliq rezervlerin qaplawg‘a tiyisli dereklerdin’ artiwina tásir etken.
4-keste mag‘liwmatlarinan kơrinedi, u’yrenilip atirg‘an dáwirde fermer xojali’qta jámi debitorliq qarizlari 32411,6 min’ swmdi qurag‘an bolsa, jámi kreditorliq qarizlar bolsa 79840,9 min’ swmdi qurag‘an. Yag‘niy debitorliq qarizlari kreditorliq qarizlarinan 47429,3 min’ swmg‘a az bolg‘an. Bul jag‘daydi unamsız jag‘day sipatinda bahalaw mu’mkin.
4-keste
«BAXIT QAZAYAQLI» xojalig‘inin’ 2019 jılğı debitorliq hám kreditorliq qarizlari balansinin’ analizi