1-keys stadi

Muhokama savollari

1. Qanday turdagi boshqaruv – feedforward, concurrent yoki feedback – bu holat uchun foydali bo’lishi munkin deb o’ylaysiz? Tanlovizdi tushuntirib bering.

2. BP qayday yaxshiroq boshqarsa bo’lishini tushuntirib bering.

3. Nima sababdan kompaniya ishchilari qizil ogohlantirishni e’tibordan qoldirishdi? Qanday qilib bunday harakatlar kelajakda o’zgartirilishi munkin?

4. BPning hatolaridan boshqa organizatsiyalar nimani o’rganishlari munkin?

1-KEYS. LEHMAN AKA-UKALARDAN DARSLAR: QACHONDIR O`RGANAMIZMI?

2008-yilning 15-sentabrida moliyaviy xizmatlar firmasi Lehman Brothers Nyuyorkning Janubiy qismidagi joylashgan Bankrotlik Sudida bankrotga uchragani aytildi. Dunyodagi moliya bozorlarini sarosimaga solgan kuchli inqiroz va Buyuk Inqiroz davridan beri eng yomon inqirozlari keltirib chiqishiga erk berdi. Afsuski, bu Wall Street suratining tushishi birinchi marta emas, va buni Enron, WorldCom va boshqa hikoyalardan ham ko`rishingiz mumkin. Bankrot bayonotida sud tayinlagan ekspert Anton Valukas, Lehman rahbarlari va firmaning ouditori Ernst&Young lar firmaning qulashiga olib kelgan hatti-harakatlari uchun tanqid ostiga olindilar. U shunday dedi: “Lehman o`zining ichki risk chegaralaridan va boshqaruvidan takroriy ravishda o`tib ketti, va uning boshqaruvidagi yomon qarorlar bankni inqirozga olib keldi.” Keling bazi muammolarning ortidagi holatlarga bir nazar solaylik.

Lehmandagi asosiy muammolardan biri uning madaniyati va taqdirlash strukturasi edi. Ishchilar tomonidan yo`l qo`yilgan ortiqcha risk ochiqchasiga maqtov bilan aytilar va taqdirlanar edi. Shubhali kelishuvlar qurayotgan shaxslar “g`alaba qozongan qahramon” sifatida olqishlanilar va munosabat bildirilanilar edi.Boshqa tarafdan, qarorlarga nisbatan savol bildirganlarga nisbatan etibor qaratilmas yoki inkor etilar edi. Misol uchun, 9 yil mobaynida Lehmanda umumiy kengash dotsenti sifatida xizmat qilgan Olier Budde ijro etuvchi kompensatsiya uchun frimaning davlat ishlarini tayyorlash uchun masul edi. Uni g`azablantirgan narsa firmaning “qancha miqdordagi bosh boshqaruvchilarga maosh to`langanligining ataylab past qilib ko`rsatilganligi edi,” Budde o`z boshliqlari bilan yillar mobaynida bu haqida tortishib keldi, lekin bundan hech qanday foyda chiqmadi. O`sha paytda, u tibbiy sug`urta xarajatlarini kamaytirishni taklif qilgan boshqa bugalteriya firmasiga soliq masalasi bilan etiroz bildirdi va shunday dedi: “Mening ichki hissim aytyabdiki bu shunchaki balansdan xarajatni olib tashlash uchun bazi qog`ozlani o`zgartirib qo`yish xolos. Bu to`g`ri ishmas edi, va men ularga buni aytdim.” Biroq, Buddening boshliqlari unga norozichilik bildirishdi va kelishuvni yaxshi deb topdilar.

Lehmandagi yana boshqa bir muammo firmaning bosh lidershipligi edi. Valukasning bayonoti Lehmanning boshqaruvchilari ko`proq va yaxshiroq bajarishlari kerakligini tanqid qilgan edi. U, boshqaruvchilar o`zlarining boshqaruv ishlari bilan kompaniya’ning muammolarini yanada yomonlashtirganliklarini ko`rsatdi (jiddiy (biroq ayblashga arzirli bo`lmagan) biznes qarorlaridan tortib to sudlov ishini qo`zg`ashga asos bo`ladigan balans manipulatsiyasigacha). Valukas “sobiq bosh ijrochi Richard Fuld Lemhanning tushunarsiz davomiy bayonotlarini yaratgan sovuqqon (kamida)” bo`lganligini ta’kidlashda davom etdi. Bu bayonotlar “Repo 105” deb nomlangan bugalteriya mexanizmining bir qismi edi. Lehman bu mehanizmdan 50 milliard dollarlik nomaqbul kapitallarni ziyoniga sotish o`rniga undan 2008-yilning birinchi va ikkinchi choraklarining so`ngida bu kapitallarni o`zining balansidan chiqarib tashlash uchun foydalandi. Tekshiruvchining bayonoti “Lehmanning global moliyaviy boshqaruvidan bo`lan e-maillarni o`z ichiga oladi va Repo 105 operatsiyalari uchun yagona maqsad yoki sababni tasdiqlab balansdagi qisqarish bo`lgan va qo`shimchasiga operatsiyalar uchun mohiyat bo`lmagan.”Lehmanning auditori Repo 105 ning ishlatilishidan xabardor edi biroq, uni davit qilmadi yoki savol ostiga qo`ymadi. Yetarli dalil ko`rsatdiki, Fuld uning qo`llanilishini bilgan biroq, u har chorakdagi bayonotlarda bu haqida malumot bermadi. Fuldning advokati aytdiki, “Janob Fuld bu operatsiyalarni nima ekanligini bilmagan, tashkil yoki muzokara qilmagan, va bugalteriya yondashuvi haqida ogoh bo`lmagan.” Ernst&Young ning vakili aytdiki, “Lehmanning bankrotga uchrashi moliya bozorlaridagi misli ko`rilmagan salbiy hodisalar jamlanmalarining natijasi edi.”