1. Kirish Shahar yo`llari Ko‘chalarida ko‘kalamzorlashtirish tasmasini kengligi Shahar ko`chalari

Mavzu: Shahar yo‘llari va ko‘chalarida ko‘kalamzorlashtirish tasmasini kengligini belgilash.
Reja:
1.Kirish
2.Shahar yo`llari
3. Ko‘chalarida ko‘kalamzorlashtirish tasmasini kengligi
4.Shahar ko`chalari
5.Xulosa
Foydalanigan adabiyotlar
Kirish
Xalqlarni bir - biri bilan bog‘lagan karvon yo‘llari bugungi kunda avtomagistral yo‘llarga aylandi. SHunday Mag‘ribu Mashriqni bog‘lagan yo‘llardan biri dunyoga mashhur Buyuk Ipak yo‘lidir. Bu yo‘nalishdagi yo‘l Yevropa qit’asini Osiyoning okean sarhadlari bilan bog‘laydigan va xalqaro miq’yosda oltin kamar vazifasini bajaruvchi muhim arteriya tomirlaridan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda bu yo‘l “Transkontinental yo‘l” deb nom olgan. Birinchi Prezidentimizning tashabbusi bilan “Buyuk Ipak yo‘li”ni qayta tiklash to‘g‘risidagi qonun, farmonlarning qabul qilinishi bu transport yo‘lagi bo‘yicha xalqaro anjumanlarda qatnashib, shartnomalar, bitimlar tuzishga imkon yaratmoqda. Bu o‘z nabatida “Yevropa -Kavkaz- Osiyo” transport yo‘lagi (TRASEKA)ni rivojlantirish bo‘yicha ishlar olib borib, O‘zbekistonning rivojlanishiga hissa qo‘shmoqda. Prezidentimiz SH.M. Mirziyoyev Avtomobil yo‘llari va sun’iy inshootlarni loyihalashtirish, qurish va foydalanish jarayoniga kompleks yondashish asosida yo‘l xo‘jaligini boshqarishning samarali tizimini shakllantirish, ularni moliyalashtirish tizimini takomillashtirish . Avtomobil yo‘llari ko‘priklari, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlar qurish tizimini yanada takomillashtirish, transport infratuzilmasini rivojlantirish, shuningdek, ulardan foydalanish samaradorligini oshirish maqsadida: 1. “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyatining “Ko‘prikqurilish” tresti” Unitar korxonasi (keyingi o‘rinlarda — “Ko‘prikqurilish” tresti” UK deb yuritiladi) avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar (yondoshish yo‘llari bilan birga 500 pogon metrdan ko‘proq uzunlikda) va boshqa sun’iy inshootlarni ekspluatatsiya qilish bo‘yicha vakolatli tashkilot etib belgilansin. 2. “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyatining “Ko‘prikqurilish” tresti” UK tarkibida: ikkita ixtisoslashtirilgan filial — avtomobil yo‘llari ko‘priklari, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlar qurish va rekonstruksiya qilish bo‘yicha 1- va 2-ko‘prik qurilishi otryadlarini; avtomobil yo‘llari, ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni ekspluatatsiya qilish bo‘yicha mintaqalarda tarkibiy bo‘linmalari bo‘lgan unitar korxona; Oldingi tahrirga qarang. “Ko`prikqurilishloyiha” — “Avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni loyihalash instituti” unitar korxonasi; (2-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 29-martdagi PQ-3632- sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 29.03.2018-y., 07/20/3632/0883-son) Oldingi tahrirga qarang. “Ko`prikqurilishta`mirlash Direksiyasi” — “Avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni qurish va rekonstruksiya qilish direksiyasi” unitar korxonasi; (2-bandning beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 29-martdagi PQ-3632- sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 29.03.2018-y., 07/20/3632/0883-son) “Qurilish sifati bo‘yicha laboratoriya” unitar korxonasi; “Ko‘prikqurilish” tresti” UKning 13-ko‘prik qurilish otryadi ishlab chiqarish negizida “Temir-beton buyumlar va boshqa konstruksiyalar tayyorlash zavodi” unitar korxonasi; “Mexmost” AJni qayta tashkil etish yo‘li bilan “Maxsus temir-beton buyumlar va konstruksiyalar ishlab chiqarish zavodi” unitar korxonasini tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. 3. O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining birinchi o‘rinbosari — “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyati boshqaruvi raisi A.J. Ramatov belgilangan tartibda “Ko‘prikqurilish” tresti” UKning tashkiliy tuzilmasi hamda ijro etuvchi apparatining tuzilmasi, shuningdek, uning korxonalari va filiallarining tuzilmalari tasdiqlanishini ta’minlasin. 4. Quyidagilar: a) avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni qurish, rekonstruksiya qilish va mukammal ta’mirlash bo‘yicha: Oldingi tahrirga qarang. “Ko`prikqurilishta`mirlash Direksiyasi” — “Avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni qurish va rekonstruksiya qilish direksiyasi” UK — buyurtmachi etib; (4-bandning uchinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 29-martdagi PQ-3632- sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 29.03.2018-y., 07/20/3632/0883-son) Oldingi tahrirga qarang. “Ko`prikqurilishloyiha” — “Avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni loyihalash instituti” UK — bosh loyiha tashkiloti etib; (4-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 29-martdagi PQ-3632- sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 29.03.2018-y., 07/20/3632/0883-son) “Ko‘prikqurilish” tresti” UKning tarkibiy bo‘linmalari — bosh pudratchi tashkilotlar etib belgilansin; b) “Ko‘prikqurilish” tresti” UKga topshirilayotgan avtomobil yo‘llari ko‘priklari, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarni ekspluatatsiya qilish, loyihalash, mukammal ta’mirlash, rekonstruksiya qilish va qurishga: Oldingi tahrirga qarang. umumfoydalanadigan avtomobil yo‘llarida joylashgan inshootlar sarf-xarajatlarini moliyalashtirish manbalari etib — O‘zbekiston Respublikasi respublika budjeti mablag‘lari; (4-bandning “b” kichik bandi ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 30-apreldagi PF-6218-sonli Farmoni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 30.04.2021-y., 06/21/6218/0398-son) xo‘jalik avtomobil yo‘llarida, shaharlar hamda boshqa aholi punktlari ko‘chalarida joylashgan inshootlarning sarfxarajatlarini moliyalashtirish manbalari etib — Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahri mahalliy budjetlarining mablag‘lari, shuningdek, qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar belgilansin. 5. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ va O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil yo‘llari davlat qo‘mitasi O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasi, O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari bilan birgalikda: bir oy muddatda avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar (yondashish yo‘llari bilan birga 500 pogon metrdan ko‘proq uzunlikda) va boshqa inshootlarni xatlovdan o‘tkazish va ular ekspluatatsiyasini davom ettirish uchun “Ko‘prikqurilish” tresti” UKga bosqichma-bosqich topshirish jadvallari ishlab chiqilishi va tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritilishini; tasdiqlangan jadvallarga muvofiq xatlov o‘tkazish, yagona elektron bazani yaratgan holda qabul qilinayotgan avtomobil yo‘llari ko‘priklarining, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa sun’iy inshootlarning tavsifnomalarini hamda balans jihatdan mansubligini aniqlashtirsin, shuningdek, pasportlashtirishni ta’minlasin. 6. O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil yo‘llari davlat qo‘mitasi “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJning ustav kapitalida davlat ulushini ko‘paytirish hisobiga “Transyo‘lqurilish” DUKning ko‘prik qurilish texnikasini ilovaga* muvofiq ro‘yxat bo‘yicha xo‘jalik yuritish huquqi bilan “Ko‘prikqurilish” tresti” UKga topshirsin. 7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ, O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil yo‘llari davlat qo‘mitasi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qo‘mitasi, Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari bilan birgalikda 2018-yilning 1-yanvariga qadar muddatda ushbu sohadagi jahon tajribasini o‘rganishni hisobga olgan holda avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va boshqa inshootlarni qurish, rekonstruksiya qilish va mukammal ta’mirlash bo‘yicha dasturni (keyingi o‘rinlarda — Dastur), shuningdek, “Ko‘prikqurilish” tresti” UKni modernizatsiya qilish hamda jihozlash tadbirlarini ishlab chiqsin va tasdiqlasin. 8. Quyidagilar belgilansin: Oldingi tahrirga qarang. 2018-yilning 1-yanvaridan boshlab “Mintaqaviy avtomobil yo‘llarini rivojlantirish” va “Mintaqaviy avtomobil yo‘llarini rivojlantirish, 2-faza” loyihalari bo‘yicha Osiyo taraqqiyot banki (keyingi o‘rinlarda — ATB) qarzining qolgan summasini to‘lash Respublikasining Davlat budjeti hisobidan amalga oshiriladi; (8-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 30-apreldagi PF-6218- sonli Farmoni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 30.04.2021-y., 06/21/6218/0398-son) “Transyo‘lqurilish” DUKning “Olti komplekt ixtisoslashtirilgan mobil asfalt-beton komplekslarini sotish olish” loyihasi doirasida ko‘rsatilgan xizmatlar uchun Respublika yo‘l jamg‘armasi oldidagi majburiyati, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil yo‘llari davlat qo‘mitasi korxonalarining “Transyo‘lqurilish” DUK oldidagi majburiyatlari to‘xtatiladi. Oldingi tahrirga qarang. (8-bandning to‘rtinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 8-apreldagi PF-101- sonli Farmoniga asosan 2023-yil 1-yanvardan chiqariladi — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 09.04.2022-y., 06/22/101/0288-son) Oldingi tahrirga qarang. (8-bandning beshinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 8-apreldagi PF-101- sonli Farmoniga asosan 2023-yil 1-yanvardan chiqariladi — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 09.04.2022-y., 06/22/101/0288-son) Oldingi tahrirga qarang. 9. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetining 2018-yilgi va keyingi yillardagi parametrlarini shakllantirishda ushbu qarorning 8- bandida ko‘rsatilgan loyihalar doirasida ATBning qarzlarini to‘lashga zarur mablag‘larni nazarda tutsin. (9-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 30-apreldagi PF-6218-sonli Farmoni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 30.04.2021-y., 06/21/6218/0398-son) 10. O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari bir oy muddatda “Ko‘prikqurilish” tresti” UKning buyurtmanomalari bo‘yicha: “Ko‘prikqurilish” tresti” UKning yangidan tashkil etilayotgan tarkibiy bo‘linmalarini joylashtirish uchun Toshkent shahrida zarur hududi va ishlab chiqarish infratuzilmasi bo‘lgan ikkita ma’muriy bino tekin foydalanish huquqi bilan berilishini; “Ko‘prikqurilish” tresti” UKning mintaqalardagi tarkibiy bo‘linmalarini joylashtirish uchun zarur hududi va ishlab chiqarish infratuzilmasi bo‘lgan binolar tekin foydalanish huquqi bilan taqdim etilishini ta’minlasin. 11. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Noruda foydali qazilmalari bo‘lgan yer qa’ri uchastkalaridan foydalanish huquqiga litsenziyalar berish komissiyasi (G‘.I. Ibragimov), O‘zbekiston Respublikasi Davlat geologiya va mineral resurslar qo‘mitasi (B.F. Islomov) “Ko‘prikqurilish” tresti” UK hamda O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil yo‘llari davlat qo‘mitasining buyurtmanomalari bo‘yicha ochiq savdolarni o‘tkazmasdan, to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralar asosida noruda va inert materiallar qazib chiqarish uchun litsenziyalar bilan ta’minlasin. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari “Ko‘prikqurilish” tresti” UK hamda O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil yo‘llari davlat qo‘mitasining buyurtmanomalari bo‘yicha noruda va inert materiallar qazib chiqarish uchun yer uchastkalari ajratilishini ta’minlasin. Oldingi tahrirga qarang. (12-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 9-yanvardagi PF-5296-sonli Farmoniga asosan o‘z kuchini yo‘qotgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 10.01.2018-y., 06/18/5296/0534-son) 13. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi, Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, boshqa vazirliklar va idoralar bilan birgalikda 2019-yilning 1-iyuliga qadar muddatda avtomobil yo‘llari ko‘priklarini, yo‘l o‘tkazgichlar va sun’iy inshootlarni loyihalash va qurish, shuningdek, xalqaro standartlarga mos keluvchi texnologiyalar asosida temir-beton buyumlar va konstruksiyalar ishlab chiqarish bo‘yicha qo‘shma korxonalar barpo etish uchun investitsiyalar, shu jumladan xorijiy investitsiyalarni jalb etish masalasini ishlab chiqsin. 14. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining birinchi o‘rinbosari — “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyati boshqaruvi raisi A.J. Ramatov zimmasiga yuklansin. Transport magistralini biron-bir to‘siq ustidan o‘tkazishni ta’minlaydigan inshoot ko‘prik deb ataladi. Ko‘prik o‘tuvi ko‘prikni va u bilan bog‘liq inshootlar – yaqinlashuv ko‘tarmalari, suv oqimini yo‘naltiradigan regulyasion inshootlar va qirg‘oqni mahkamlaydigan qurilmalarni o‘z ichiga oladi
Shahar yo‘llari va ko‘chalari fanining asosiy maqsadi va vazifalari – bu shaharlardagi transport muammolari: ko‘cha va yo‘l tarmoqlarini kuchli yuklanish bilan ishlashi, shahar yo‘llarida transportlarni o‘tkazish qobiliyatini pasayishi, aholini avtotransportlardan foydalanishida ko‘p vaqt sarflashi hamda shahar hududida yangi yo‘llarni qurish uchun xudud muammolarini o‘rganib, taxlil etish va shahar yo‘llari va ko‘chalari tarmog‘ini loyihalashda shahar transportining ta’siri, yo‘llardan suvni chetlatish tarmoqlarini loyihalash, shahar xududi sharoitlarini hisobga olgan xolda muhandislik yer osti tarmoqlarini loyihalash, yo‘llarda xavfsiz harakatni tashkil etishdan iboartdir. Bugun mustaqil O‘zbekiston uchun xalqaro va mahalliy yo‘llarni rivojlantirish dolzarb ahamiyat kasb etadi. Chunki davlatimizning jahon iqtisodiyotiga jadal integratsiyalashish jarayoni bevosita yo‘l tizimining samarali ishlashi bilan bog‘liqdir. BMT Taraqqiyot dasturi O‘zbekistondagi ekspertlarining fikricha, bugungi kunda yuk va yo‘lovchi tashishning asosiy qismi aynan avtomobil yo‘llariga to‘g‘ri kelmoqda. Xususan, avtomobil yo‘llari orqali yuklarning qariyb 85 foizi, yo‘lovchilarning 95 foizdan ortig‘i tashilmoqda. Bu shundan dalolat beradiki, avtoyo‘llar mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida muhim o‘rin tutadi. Shu bois O‘zbekistonda iste’molchilarni ishonchli, qulay, xavfsiz va rentabelli transport aloqasi bilan ta’minlaydigan transport-kommunikatsiya tarmog‘ini tashkil etish vazifasi muhim ahamiyat kasb etadi. Shaharlar – madaniy va ilmiy, mehnat va iqtisodiy resurslar markazidir. Lug‘atlarda shahar – bu aholi joylashgan markaz bo‘lib, aholisi qishloq xo‘jalik ishlari bilan shug‘ullanmaydigan, rahbariyat, savdo , ishlab chiqarish va madaniy markazdir. Trantsportlarni rivojlantirish nuqtai nazaridan shahar bu – temir yo‘l va avtomobil yo‘llari, havo va suv transportlari tugunlari joylashgan markazdir. Bu o‘z navbatida qishloq aholisi o‘sishini pasayishiga va shahar aholisini o‘sishiga olib keldi. Bunday jarayonlarni – urbanizatsiya deb ataladi (fransuzcha urbanization). 1900 yilda – dunyo shaharlarida 224.4 mln. odam, bu yer sharining 13.6 % aholisini tashkil etadi, 1990 yilda 2261 mln odam – 41 %, hozirda shahar aholisi – 3.5 mlrd.ni tashkil etadi. Shahar aholisi, ayniqsa, 1973-1986-yillarda tez koʻpaygan. Bunga 1972-yilda Oʻzbekistonda aholi yashaydigan joylarga shahar maqomini berish uchun zarur boʻlgan demografik meʼyorning oʻzgarishi, yaʼni aholi sonining 10 mingdan 7 ming kishiga tushirilishi sabab boʻldi. Natijada biryilda oʻnga yaqin qishloqlar shahar toifasiga oʻtkazil di. Mas., 1970-yilda respublikada 42 ta shahar boʻlgan boʻlsa, ular qatoriga 1973-yilda 13 ta, 1974-yilda 9 ta, 1975-yilda 5 ta, 1976-yilda 6 ta, 1977- yilda 5 ta „yangi shahar“ qoʻshildi. Biroq, shaharlar sonining bunday tez surʻatlarda koʻpayishi haqiqiy urbanizatsiya emas, koʻproq „soxta“ urbanizatsiyaga olib keldi. Shaharlar sonining koʻpayishi 20-asrning 90-yillarida keskin qisqardi va eng soʻnggi-yillarda yangi shaharlar deyarli tashkil topmadi. hoz. Toshkent viloyatida 34 ta, Qoraqalpogʻistonda 29 ta, Samarqand viloyatida 23 ta shahar va shaharchalar mavjud. Ularning eng kam soni Sirdaryo viloyatida 11 ta va Xorazm viloyatida 10 ta, Buxoro viloyatida 14 ta va Navoiy, Surxondaryo va Jizzax viloyatlarida 15 tadan, Andijon va Qashqadaryoda 16 tadan, Namangan viloyatida 20 ta va Fargʻonada 19 ta shahar va shaharchalar bor (2005). Urbanizatsiya faqatgina shahar va shaharchalarning umumiy soni bilan emas, balki koʻproq shaharlar aglomeratsiya sining rivojlanganligi bilan belgilanadi. Oʻzbekistonda 2005-yil maʼlumotiga koʻra 17 ta yirik shahar bor. Ular orasida Toshkent sh. keskin ajralib turadi. Aholisining soni 2128 mingdan ortiq boʻlgan poytaxt shaharning respublikadagi urbanizatsiya jarayoniga boʻlgan taʼsiri benihoya katta. Shu tarzda Oʻzbekistonda urbanizatsiya jarayoni Toshkent sh., katta va oʻrta shaharlarga bogʻliq holda amalga oshmoqda. Yirik shaharlar negizida shaharlarning murakkab hududiy tizimi shahar aglomeratsiyalari vujudga kelgan boʻlib, ular urbanizatsiya rivojlanishining muhim koʻrsatkichi sifatida xizmat qiladi. Mas., Toshkent aglomeratsiyasi 30 ga yaqin shahar va shaharchalarni birlashtiradi. `Shuningdek, FargʻonaMargʻilon, Samarqand, Namangan, buxoro, Andijon, va b. aglomeratsiyalar ham rivojlanib bormoqda.
Yo‘llar va yordamchi inshootlar qurish va yo‘l chetida yashil o‘simliklar o‘tqazish uchun joylarda ajratiladigan yer ajratilgan yer deb ataladi. Bu polosa yo‘l tashkilotlari ixtiyoriga beriladi va yo‘l qurilmasdan oldin shu yerdan foydalanib kelganlar tasarrufidan chiqariladi. Qishloq va o‘rmon xo‘jaliklari foydalanishi uchun yaroqli bo‘lgan yerning katta xalq xo‘jalik axamiyatiga egaligi munosabati bilan, avtomobil yo‘llari uchun yer ajratish me’yorlariga ko‘ra,yerning ajratiladigan polosasining eni xar ikki tomonga 1 m dan oshirilgan yo‘l poyi chegaralari bilan cheklanadi. Sugoriladigan yoki zaxi qochirilgan yerlarda, shuningdek, uzumzorlar va mevali daraxtlar bilan yoki shudgor bilan band joylarda yon rezervlar va kavalerlar qilishga yo‘l quyilmaydi. Yo‘ldan chetda ko‘tarmaga to‘kish uchun qazib olingan gruntlarni joylash iloji bo‘lmagan xollarda, istisno tariqasida, vaktincha foydalanish uchun uncha chuqur bo‘lmagan rezervlar qazishga polosa ajratiladi, shunda yo‘l qo‘rilishida xosildor gumusli qatlam saqlab qolinadi. Ko‘tarmaga grunt to‘kish tugallanganidan keyin rezerv tekislanishi,o‘simlik o‘sadigan tuproq bilan qoplanishi va qishloq xo‘jaligidagi foydalanish uchun yaroqli xolga keltirilishi kerak Yo'lning xarakterli bo'laklarini ko'kalamzorlashtirish Ko’kalamzorlashtirish