1. Kitapxananıń málimleme basqarıwı haqqında Kitapxananıń málimleme iskerligin ilimiy basqarıw tiykarları

2.Kitapxananıń málimleme iskerligin ilimiy basqarıw tiykarları.

Basqarıwǵa bolǵan qızıǵıwshılıqtı kúsheytiwine birinshi retinde Evropa mámleketlerindegi jedel ózgerisler, atap aytqanda Angliyada sanaat revolyuciyasınıń júz beriwi sebep bolǵan. Biraq, shólkemdiń tabıslı bolıwın nátiyjeli basqarıw uyımlastırıwı múmkinligi haqqındaǵı sistemalasqan pikirler Amerika Qo’shma Shtatlarında júzege keldi, buǵan bir neshe sebepler bar, bular :

-AQSh daǵi sol dáwirdegi ırqıy, ekonomikalıq erkinlik, hám de adamlardıń materiallıq, kelip shıǵıwı hám klasslıq klasslardıń áhmiyetsizligi;
-X1 X ásirdiń aqırında Amerika juwmaqlanǵan transkontinental temir jollardıń toqnasıw jayı ornı bolǵanlıǵı;
-Mámlekettiń qáwipsizlik siyasatı ;
-Hár túrlı milliy, ekonomikalıq tiykardan kelip shıqqan adamlar ózáwmetlerin sınap kóriw maqsetinde Amerikaǵa jol alıp, bul dáwirde ekonomikanı rawajlanıwı hám isbilermen adamlardı kóbeyiwi basqarıwdı pán retinde qáliplesiwine alıp keldi. Buǵan iri isbilermenlerdiń mútájligi hám iri biznesti rásmiylesken basqarıw qurallarına mútájlikti kúshliligi;
-Sanaat revolyutsiyasi nátiyjesinde texnika abzallıqların qollanıwdıń zárúrligi;
-Jumıstı nátiyjeli shólkemlestiriw hám óz maqsetlerine erisiw jolların izlep atırǵan bir qatar ızleniwshi- izertlewshilerdińni júzege keliwi hám ózgelerdi tarqatıw qılıw ushın olarǵa qol keletuǵın shárt- sharayattı jaratıp berdi.
Basqarıw ideyalarınıń rawajlanıwınıń birinshi basqıshı teylorizm dáwiri dep atalip, bul dáwirdiń ózine tán ideyası ilimiy tiykarda basqarıw múmkin ekenligin en jaydırıw bolıp tabıladı. Bul dáwirde injinerlik ( injenerlik) pánleri ideyalarini eń tómen islep shıǵarıw bo’g’iniga sińiriliwi tán bo’lib, keyinirek naǵız ózinde teylorizm sheklengenligi kórinetuǵın boladı.
Ekinshi basqısh - klassik yamasa ma‟muriy basqısh, ya‟ni A. Fayoln tárepinen onıń ataqlı basqarıw principlerin keń tarqalıwı menen bog’liq. Bul dáwir izertlewleri formal shólkemlestirilgen hám sistemalardı shólkemlestiriwge, qáliplestiriwge qaratılǵan. Anri Fayoln birinshi bo’lib pútkil bir nátiyjeli basqarıw strukturasın qáliplestiriw, onıń joqarıdan tómengeshe barlıq bo’g’inlari iskerligin xarakteristikalaw, olardıń birgeliktegi iskerligi tabıslı bolıwın ta‟minlovchi principlerıni islep shıqtı.
1930 - jıllardan basqarıw tariyxında taǵı bir o’ziga tán basqısh ko’zga taslandı. Bul basqısh ko’pincha “neoklassik davr” dep ataladı hám áhmiyeti jixatidan birinshi hám ekinshisine qaptal baspaydı. Bul dáwir “insaniy munasábetlar” dep atalǵan mekteptiń júzege keliwi menen xarakterli. 1940 -60 jıllar dawamında bul jónelis shólkemlerdi “social sistema” retinde qaraw kerek degen pikirler menen dawam etdi. 30 - jıllardan so’ng, ásirese bul jańa ideyalar yapon menedjerlari tárepinen tereń o’rganilib, ámelde qullanib kelindi. Xarakterine ko’ra bul dáwirdi ideyalari psixologiya, socilogiya, ulıwma, insan turpayı boyınsha pánlerdiń erisken jetiskenliklerin basqarıwǵa qollap qurıwdan ibarat edi.
1950-60 jıllarda basqarıw ideyalarida qararlardı muǵdarlıq usılları tárepinen tiykarlash rawajlandi. Bul jılısıw basqarıwda matematikanı hám de kompyuterlerdi qo’llashning nátiyjesinde ro’y berdi. Áyne, muǵdarlıq mektep dep atalǵan mektep tárepinen kibernetikaniń sistemalar teoriyası, yaǵnıy quramalı hádiyse integraciyalastırıwshı, sintezlovchi pán jónelislarini tiykarǵı ideyalarini, juwmaqların basqarıwǵa tartinishi bul dáwirdi o’ziga tán jixati bolıp tabıladı.
70- jıllarda “Shólkem -bul ashıq sistema”, ol turaqlı tárzde o’zini ishki hám sırtqı ortalıqǵa maslawıp jasaydı, qandayda - bir qıyınshılıqlardı negizin tekǵana shólkemdiń ishki ortalıqınan, bálki shólkemdiń sırtqı faktorları sheńberinden da izlew kerek”degan ideya keń tarqaldı. Bul ámeldegi “universalizmdan”, ya‟ni hár bir zatda rásmiy forma, usıl, qural izlew halatinan “jaǵdaylı jantasıwga” o’tishni ańlatadı.
80- jıllarda bolsa ko’pchilik amerikalıqlar ushın qápelimdede yaponlar tárepinen nátiyjeli qo’llanib kelingen “shólkem mádeniyati” túsinigin, onı basqarıwda kúshli ta‟sir quralı ekenligin tán alıw dáwiri bo’ldi. Házirgi kúnde ko’pchilik amerikalıqlar mádeniyattı, ta‟sir kúshi jixatidan, basqarıw instrumenti bo’lgan shólkemlestiriw menen bir qatarǵa qo’yishadi. Sol sebepli de ko’pchilik basqarıwshılar shólkemdiń tiykarǵı potentsialı, progressiv o’zgarishlar dáregi - insan jáne onıń sanasın, mádeniyatı ekenligin tán aladılar.
90 - jıllar basqıshın bolsa qısqasha ush tendentsiyanı belgilew menen ta‟riflash múmkin. Birinshiden, bul ma‟lum tárepten artqa qaytıw, ya‟ni materiallıq - texnologiyalıq bazanı áhmiyetine tusinip jetiw. Ekinshiden, tekǵana shólkemlestirilgen mádeniyatqa e‟tiborni kúsheytiw, bálki basqarıwdı demokratiyalashuvining túrli formalarına e‟tiborni kúsheytiw. Úshinshiden, menejmenttiń xalıq aralıq xarakterin kusheytiwi.

3.