1. Kompyuterge processor tańlawda nelerge itibar beriw kerek

18. Operacion sistemada yad menen islew
Tiykarınan, ccNUMA arxitekturası bólingen SMP sisteması bolıp, yad bólimleri SMP sistemasına qaraǵanda kemrek jergilikli bolıp tabıladı. Kúshli baylanıspaǵan hám tábiy sektorlarǵa bólinetuǵın qosımshalar ushın bul arxitektura eń sáykes keledi. Joqarı dárejedegi ccNUMA sistemaları 128 processorlı 64 túyinge shekem o'lchaydi. Biraq, SMP sistemaları qátelerge shıdamlı emes. Eger bir processor islemey qalsa, operacion sistema hám paydalanıwshı qosımshaları ortasındaǵı kesh muwapıqlıǵı kepilliklanmaydi. Úlken itimal menen, sistema ózgeriwshileri hám paydalanıwshı qosımshaları ózgeriwshilerine siltemeler hal etilmegen bolıp qaladı. Itimal, birpara kórsetpeler logikalıq emes. Saw túyinlerden birewiniń ámeldegi bolmaǵan maǵlıwmatlarǵa kiriwi pútkil sistemanıń isten shıǵıwına alıp keliwi múmkin. Yad yasheykasına (p, o) múrájáát qılıwdı sorap, processor hár bir process ushın kem ushraytuǵın kestege múrájáát etdi (birinshi jandasıwda 2^20 32-bit nomerleri qatarı dep esaplanıwı múmkin) bet indeksine kóre p bul kestede procestiń virtual mánzil maydanınıń barlıq betleri ushın fizikalıq yad betleri indeksleri (20 -bit nomeri) hám ayrım xızmet maǵlıwmatları (12-bit nomeri: fizikalıq yaddaǵı bet bar ekenligi bayraǵina (ámeldegi bayraq). Eger bet fizikalıq yadta tabılǵan bolsa, processor kerekli yasheykanıń fizikalıq adresin esaplap, bettiń basına salıstırǵanda ofset aldı. Eger kerekli bet fizikalıq yaddaǵı betke uyqas kelmese, processor operacion sistema tárepinen uslanǵan page fault esaptan tısqarısın tasladı. Álbette, hár bir process ushın 4 mb resursların joytıw bolıp tabıladı, sol sebepli qatar ornına ekinshi dárejeli terek isletilgen. 2^20 elementlerdiń qatarı shártli túrde 2^10 blokǵa bólingen. Eger blok tolıq fizikalıq yaddan joǵalǵan betlerden ibarat bolsa, onı óz ishine alǵan bet joq bolar edi. 2^10 blokları dizimi arnawlı bette bar
19. Operacion sistema túsinigi
Málim bolǵanınday, informatsiya texnologiyalarınıń insan iskerligi barlıq salalarga kirip barıw protsessi barǵan sayın rawajlanıp tereńlesip barmaqta. Uluwma sanı, kóp júz millionnan asıp ketken, keń tarqalǵan jeke kompyuterlerden tısqarı, esaplaw sistemalarınıń arnawlı quralları da kóbeyip barmaqta. Bul hár túrli esaplaw texnikasınan paydalanıwshılar sanı da artıp barmaqtalıǵın bildiredió bunda eki qarama-qarsı tendensiyanı rawajlandırıwı gúzetilmekte. Bir tárepten, informatsiya texnologiyaları barǵan sayın quramalastırılmaqta hám olardı qollaw ushın, hám olardı keyingi rawajlanıwı ushın tereń bilimler talap qılınadı. Basqa tárepten, paydalanıwshılardıń kompyuterler menen baylanısı ápiwalılaspaqta. Kompyuterler hám informatsiya sistemaları barǵan sayın “doslıq múnásebet” bolıp barmaqta, hám hátte olar informatika hám esaplaw texnikası tarawında qániyge bolmaǵan adamlar ushın da túsinerli bolıp barmaqta. Bul narse, eń aldı menen paydalanıwshılar hám olardıń dástúrleri, esaplaw texnikasi menen arnawlı (sistemalı) dásturiy táminat – operatsion sistema arqalı baylanıs qilǵanlıqları ushın ǵana júzege keledi. OS paydalanıwshılar ushın da, orınlanıwshı afishalar ushın da interfeysti dúzedi. Paydalanıwshılar hám kóp ǵana xizmetshi dasturler, DT dan xamme dasturlerde tez-tez ushıraytuǵın ámellerdi orınlawdı soraydı. Bunday ámellerge, birinshi náwbette kiritiw- shıǵarıw, qálegen dásturdi iske túsiriw hám toxtatıw, qosımsha yad blogın alıw yaki onı bosatıw hám basqa kóp ǵana ámeller kiredi. Bunday ámellerdi hár waqıt dástúrlew hám ekilik kod sıpatında dástúr ishine tikkeley kiritiw maqsetke muwapıq emes bálki, olardı birgelikte jiynap dástúrden “soraw” arqalı orınlawǵa beriw qolaylı. Bul óz náwbetinde OS tıń arnawlı funktsiyalarınan biri. Ámeliy dástúrler, hám kóp ǵana sistemalı islew beriwshi dástúrler,(misalı, dástúrlew sistemaları yaki maǵlıwmatlardı basqarıw sisteması) kompyuter apparaturası menen tikkeley baylanısa almaydı hám olar OS ǵa múrájat etiw arqalı baylanısadılar. Paydalanıwshılar ushın da, OS komandasın kiritiw menen yaki sistema usınıs qılatuǵın múmkin bolǵan xáreketler arqalı óz dástúrleri hám kompyuter menen baylanıs qiladılar. Bunday óz ara baylanıs tek OS arqalı ámelge asırıladı. Bunday tiykarǵı funktsiyanı orınlawdan tısqarı, OS esaplaw resursların nátiyjeli bólistiriw hám esaplawdı isenimli dúziwge juwap beredi. OS tiykarların hám olardıń islew printsiplerin biliw, kompyuterden nátiyjeli paydalanıwǵa alıp keledi. OS lardı tereń úyreniw, aldı menen bul bilimlerdi, dástúriy táminat jaratıwda isletiwge imkan beredi. Álbette, bizdıń mámleketimizde xázirgi waqıtta, ámelde jańa OS lar jaratıw ústinde jumıs alıp barılmay atırǵan bolsada, quramalı informatsiya sistemaların islep shıǵıw, zamanagoy OS larda islewge móljellengen dástúrler, jiynaǵı hám afishalar jaratıw isleri jedel ráwishte alıp barılmaqta. Sonıń ushın da OS lardı hám olardıń islew printsipleri hám esaplawlardı shólkemlestiriwdi túsindiriwi shárt