1-kurs magistranti [phone] Ilmiy rahbar: Phd yoziyev G’. L. Annotatsiya

Koreya Respublikasi ASEAN mamlakatlari bilan iqtisodiy hamkorligi va uning xususiyatlari.
Naimov Saidjon Yusup o`g`li
TDSHU Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va
mamlakatshunoslik (Koreya) mutaxassisligi
1-kurs magistranti [phone]
Ilmiy rahbar: PhD Yoziyev G’.L.

Annotatsiya
Maqolada ASEAN mamlakatlari va Koreya Respublikasi o'rtasidagi rasmiy aloqalari hamda ular o`rtasidagi erkin savdo bitimlari xususiyatlari qisqacha tahlil qilingan.
Kalit so`zlar: tashqi iqtisodiy omillar, ASEAN, erkin savdo shartnomalari, ASEAN-ROK hamkorlik fondi.
ASEAN mamlakatlari va Janubiy Koreya o'rtasidagi rasmiy aloqalar 1989 yilda boshlangan va shu vaqtdan beri Sharqiy Osiyo mamlakati mintaqaviy tashkilot bilan yaqin aloqalarni o'rnatgan. Shuningdek ASEANning rivojlanayotgan bozori Janubiy Koreya uchun tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu maqolada, avvalo, ASEAN-Koreya savdo aloqalarining o'sishi va tendentsiyalari o'rganiladi.
Hozirgi davrda tashqi iqtisodiy omillarning asosiy xususiyatlari sifatida quyidagilarni qayd etish o’rinli:
Birinchidan, tashqi iqtisodiy faoliyatning axborot ta’minotiga e’tiborning ortishi, intellektual mulk, patent va litsenziyalar tizimini keng joriy etilishi. Davlatlararo mualliflik xuquqi himoyasining ta’minlanishi, jahon axborot bozorining shakllanishi.
Ikkinchidan, tashqi iqtisodiy faoliyat hozirgi davrda o’z infratuzilmasiga va unga ta’sir etuvchi xalqaro tashkilotlarga ega. OECD, JST, OPEC, BRIKS, ASEAN.
Uchinchidan, xalqaro iqtisodiy munosabatlarni monopoliyalashtirishga bo’lgan intilishning ortishi. Hozirgi kunda dunyodagi yettita sanoati rivojlangan mamlakat hissasiga jahon ishlab chiqarishining qariyb 80 foizi to’g’ri keladi. Yirik jahon xomashyo, tovar va xizmatlar hamda moliyaviy bozorlarning aksariyati rivojlangan davlatlar hududida mujassamlangan.
To’rtinchidan, tashqi iqtisodiy faoliyatning yangi axborot vositalari, texnologiyalari asosida shakllanishi va rivojlanishi.
Jumladan, B2B, B2C tarzidagi axborot tizimi xalqaro iqtisodiy munosabatlarning xuquqiy, tashkiliy, iqtisodiy va boshqa yo’nalishlarida hamkorlikni yanada rivojlantirish masalasini ilgari surmoqda.
Korеya Rеspublikasi hukumati rivojlanishning yangi modеlini taklif etdi, bu
o`z ichiga ish amaliyoti sifatini oshirishdan, xalqaro standartlargacha olib chiqish,
mеhnat rеsurslari va tеxnologiyalarni rivojlantirish va institutsion tizimning
samarasini oshirishdan iborat. Mamlakat rahbariyati islohatlar yo`lidan bormoqda
va kеlgusida ham moliya va korporativ sеktorda tizimni yangilash ishlarini olib
borish tarafdoridir, shu bilan bir vaqtda, iqtisodiy o`sishni ta'minlovchi egiluvchan
makroiqtisodiy siyosatni amalga oshirib kеlmoqda. Korеya Rеspublikasining
maqsadi, o`tmishga ildiz otgan muammolarni hal etib, 21 asrga mos kеluvchi,

Koreya kompaniyalari tomonidan ASEAN bozorining egallab olinishi (Bitim koreys kompaniyalariga ASEAN bozorini egallashga imkon beradi, chunki uning eksport bozori sifatidagi ahamiyati, ichki xarid qobiliyatining o'sishi tufayli tobora ko'proq yoritib beriladi.

ASEAN, Janubi-Sharqiy Osiyo xalqlari uyushmasi, Indoneziya, Malayziya,
Filippin, Singapur, Tailand, Bruney, Vetnam, Laos, Myanma va Kambodja kabi 10
a'zo davlatni o'z ichiga oladi va iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda keng
hamkorlik tizimini yaratdi.
Janubi-Sharqiy Osiyoda erkin savdo bitimlari va boshqa tadbirlar orqali iqtisodiy integratsiya bo'yicha ASEAN mamlakatlari markaziga ega bo'lgan ko'p o'lchovli kooperativ tuzilmani tashkil qilishi doimiy ravishda bashorat qilinmoqda. Sharqiy Osiyoning hozirgi iqtisodiy tuzilmasida ushbu tashkilotga qaratilgan ASEAN tashabbusi, mintaqadagi erkin savdo bitimlari Kamboja, Laos, Myanma va Vetnam iqtisodiyotlari hayotga tatbiq etilishini taxmin qilish bilan yanada kuchayishi kutilmoqda¹. ASEAN bozori asosan kam daromadli aylanma ishlab chiqarish bazasi yoki xom ashyo sotib olish bozori sifatida tan olingan bo'lsa-da, ichki bozorga mahalliy investitsiyalar asta-sekin kengayib bormoqda, chunki Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarining jadal iqtisodiy o'sishi tufayli ularning mahalliy xarid qobiliyati mustahkamlandi.
Jahon iqtisodiyoti keng miqyosdagi erkin savdo shartnomalari (FTA) asriga
kirar ekan, Koreya global qiymat zanjirlarini o'rnatishga intilayotgan xorijiy
sarmoyadorlar uchun eng maqbul joyi sifatida ko`rilmoqda.
Koreyaning mega-FTA tarmoqlari AQSh, Evropa Ittifoqi va Xitoyni o'z
ichiga olgan dunyoning eng yirik bozorlariga tarifsiz yoki past tarifli kirishni
ta'minlaydi. Koreyada ishlab chiqarilgan va Xitoyga eksport qilinadigan mahsulotlar
uchun Koreya-Xitoy FTAga muvofiq 48 soatlik bojxona tartibi qo'llaniladi. Bunday
imtiyozlardan foydalanish uchun Koreyada turli sarmoyador kompaniyalar soni
ko'payib bormoqda. Koreyaga sarmoya kiritish Xitoy va ASEAN bozorlaridan
tashqarida global miqyosda faoliyat yuritadigan ko'p millatli kompaniyalar uchun
eng yaxshi strategiya bo'ladi.

Savdo

Eksport

Import

Saldo

ASEAN-Korea savdo hajmi holati (Birlik: 100 million AQSh dollari,%)²
Source: KITACountry

Darja Davlatlar Savdo Eksport Import

ASEAN-Koreya aloqalarining ahamiyati

○ 1989 yil noyabrda ASEAN va Koreya o'rtasida sektorlararo dialog aloqalari o'rnatildi. Koreyaga 1991 yilda Kuala-Lumpurda bo'lib o'tgan ASEAN vazirlarining 24-yig'ilishida ASEAN tomonidan to'liq dialog sherigi maqomi berilgan. 2004 yil ASEAN-Koreya Respublikasi (Koreya) bilan o'zaro muloqot aloqalarining 15 yilligi nishonlandi. Ushbu voqeani xotirlash va 21-asrdagi munosabatlarning kelajagini belgilash uchun ASEAN va Koreya 2004 yilda bo'lib o'tgan ASEAN-ROK sammitida Qo'shma deklaratsiyani tuzdilar. Qo'shma deklaratsiya ASEAN-ROK munosabatlarini yanada kengroq va mazmunli ravishda rivojlantirish uchun rejani taqdim etdi.
○ 2005 yilda Qo'shma deklaratsiyadan so'ng siyosiy xavfsizlik, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy hamkorlikni rivojlantirish va 2020 yilgacha ASEANning to'liq integratsiyalashgan ASEAN hamjamiyati (shu jumladan ASEAN Iqtisodiyoti) maqsadini qo'llab-quvvatlash uchun ASEAN-ROK harakatlar rejasi to'g'risida kelishuv imzolandi. Jamiyat 2015 yilgacha) Malayziyaning Kuala-Lumpur shahrida. Harakatlar rejasi Qo'shma deklaratsiyada belgilangan maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan.
○ 2009 yilda ASEAN va Koreya o'rtasidagi muloqotning 20 yilligini nishonlagan ASEAN-Korea Center tashkil etildi. U 2007 yilda ASEAN-ROKning 11-sammitida ASEANga a'zo 10 davlat va Koreya tomonidan imzolangan O'zaro anglashuv memorandumiga (MOU) muvofiq tashkil etilgan.
○ 2010 yilda Xa-Noyda bo'lib o'tgan 13-ASEAN-ROK sammiti davomida rahbarlar ASEAN-ROK muloqotlarini har tomonlama hamkorlikdan strategik sheriklik darajasiga ko'tarishga kelishib oldilar va ASEAN-ROK tinchlik va farovonlik uchun strategik sheriklik to'g'risidagi qo'shma deklaratsiyani va uning harakat rejasini qabul qildilar. , bu 2011-2015 yillarni o'z ichiga oladi.
○ 2017 yilda ASEAN-Madaniyat uyi Koreya Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tomonidan 2014 yilgi ASEAN-ROK yodgorlik sammitining keyingi loyihasi sifatida tashkil etilgan. Hozirda u Koreya fondi tomonidan koreyslar o'rtasida ASEAN mamlakatlari madaniyati va jamiyatlarini targ'ib qilish uchun ishlaydi.
ASEAN-ROK hamkorlik fondi (AKCF)
○ 1989 yilda ASEAN va Koreya o'rtasida sektorlararo dialog aloqalari o'rnatilgandan so'ng, Koreya hukumati odamlar almashinuvini rivojlantirish maqsadida 1990 yilda ASEAN-ROK maxsus hamkorlik jamg'armasini (SCF) tashkil etdi. 1996 yilda ASEAN-ROK Harakatlar rejasida ko'rsatilgan hamkorlik loyihalarini amalga oshirish maqsadida kelajakka yo'naltirilgan hamkorlik jamg'armasi (FOCF) ishga tushirildi. 2015 yilda SCF va FOCF AKCFga birlashtirilib, yillik 7 million AQSh dollari miqdorida mablag 'ajratdilar. 2016 yil oxiriga qadar jami badal hajmi 81 million AQSh dollarini tashkil etdi.
○ ASEAN-ROK hamkorlik jamg'armasining (AKF) 2017-2020 yilgi yangi asosining asosiy maqsadi ASEANning siyosiy-xavfsizlik, iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy hamjamiyat loyihalarida ko'rsatilgan ASEAN Vizion 2025 ni amalga oshirishga hissa qo'shishdan iborat. ASEAN-ROK harakat rejasida (2016-2020) belgilangan tanlangan ustuvorliklar bilan.
○ ASEAN-ROK dasturlarni boshqarish jamoasi (AKPMT) 2016 yilda AKCF mablag'lari asosida tashkil etilgan.
Koreya dunyoning uchala eng yirik bozorlari bilan FTA imzolagan yagona
Osiyodagi iqtisodiyotdir. Eng yirik bozorlar - Evropa Ittifoqi, AQSh va Xitoy.
Koreyaning FTA global tarmog'i 52 ta sherik mamlakat bilan dunyoda uchinchi yirik
bozorni tashkil qiladi. Koreyaning kompaniyalari Osiyoning kuchli tomonlaridan
foydalanish orqali rivojlangan mamlakatlar bozorlariga chiqishlari mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.

1. 
   http://uza.uz/uz/documents/o-zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyoyevning-o-22-12-2017
   
2. 
   Chŏn, S. (2018). The Economic Development of South Korea : From Poverty to a Modern Industrial State. Abingdon, Oxon: Routledge. Retrieved from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&site=eds-live&db=edsebk&AN=1704312
   
3. 
   Han, S.-J., & Shim, Y.-H. (2018). The Global Economic Crisis, Dual Polarization, and Liberal Democracy in South Korea. Retrieved from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&site=eds-live&db=edsbas&AN=edsbas.F238DEBF
   
4. 
   Rozman, G., & Radchenko, S. (2018). International Relations and Asia’s Northern Tier : Sino-Russia Relations, North Korea, and Mongolia. Singapore: Palgrave Macmillan. Retrieved from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&site=eds-live&db=edsebk&AN=1610147
   
5. 
   Shin, K.-Y. (2019). Neo-liberal economic reform, social change, and inequality in the post-crisis period in South Korea. Asiatische Studien : Zeitschrift Der Schweizerischen Asiengesellschaft / Études Asiatiques : Revue de La Société Suisse-Asie, (1), 89. https://doi.org/10.5169/seals-823078
   
6. 
   Stanley, L. (2018). Emerging market economies and financial globalization: Argentina, Brazil, China, India and South Korea. Germany, Europe: London: Anthem Press. Retrieved from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&site=eds-live&db=edsbas&AN=edsbas.B6B463E6
   
7. 
   Geun Lee. (2009). A theory of soft power and Korea’s soft power strategy. Korean Journal of Defense Analysis, 21(2), 205–218. https://doi.org/10.1080/10163270902913962
   

1^ Хруцкий В. Е. Южнокорейский парадокс. - М.: Финансы и статистика, 1993. - 240 стр. 76

2Source: KITACountry