1-kurs tarixyo`nalishitalabalariuchunArxeologiyavaetnologiyafanidan yakuniynazoratsavollari 1-variant

16-variant

1. 
   Ilk ishlabchiqaruvchixo‘jalikshakllanishningomillarinianiqlang ?
   
2. 
   Old Osiyoningneolitdavrimadaniyatlariniizohlang?
   
3. 
   Jarqo‘tonning ilk shaharmarkazisifatidagiahamiyatiniyoriting?
   

16 variant

2 savolgajavob

YaqinSharqhududidagiIerixonmadaniyati (mil. av. IX/VIII-VII mingyil) ishlabchiqaruvchixo‘jalikgaasoslanganengqadimgimadaniyathisoblanadi. Bu madaniyatgaoid ilk o‘troqdehqonchilikqishlog‘iningo‘rni Tell as Sulton (Ierixon) manzilgohiningquyimadaniyqatlamidaaniqlangan.Ierixonmadaniyatiningdastlabki (Ierixon IA) bosqichdaaholiyerto‘lauy-joylardaniboratqishloqlardayashagan.Qishloqatrofi tosh devorbilano‘rabolingan.Manzilgohdanmotiga, o‘roqqadamasikamonpaykonivazifasinibajarganko‘psonlimikrolitlartopilgan.Tirikchilikmanbaitermachilikdaniboratbo‘lib, uningasosidadehqonchilikning ilk kurtaklaripaydobo‘laboshlaydi.

Ikkinchibosqichda (Ierixon IB) ierixonliklarhayotidamuhimo‘zgarishlarsodirbo‘lgan. Bu yergashimoldanaholiko‘chibkelibjoylashadi. Moddiymadaniyatvaxo‘jaliksohalaridama'lumyutuqlargaerishiladi. Uy-joylariyerustida, ilgaridanrejalashtirishasosidaqurilaboshlaydi.

Mazkurbosqichidaxo‘jaliksohasida ham muhimo‘zgarishsodirbo‘ladi. Terib-termachilikasosida ilk dehqonchilikshakllanadi.Soylarningetagidajoylashgantekismaydonlargaekilganboshoqli don ekinlaribahorgiyomg‘irsuvibilanlimanusulidaikki-uchmartasug‘orilgan. Dehqonchilikdaarpavabug‘doyekilgan. yerlargamotigayordamidaishlovberilgan. Hosilyog‘ochgaqotirilganmikrolit tosh o‘roqdao‘ribolingan.

Ovchilikasosidaxonakichorvachilikshakllangan.Topilgansuyaklargako‘rafaqatechki, ehtimolqo‘y ham xonakilashtirilgan. Don mahsulotlarizahirasiningko‘payishibilanmushuk ham xonakilashtiriladi. Ovchilikxo‘jaligiahamiyatinisaqlabqolgan.

Tosh qurollarikamono‘qininguchi, o‘roqqadamalari, keli, don yanchgich, turliidishlar, tosh boltalardaniborat.Loydanantropomorfvazoomorfhaykalchalaryasalgan. Ierixonmadaniyatiningoxirgibosqichidasopolidishlarpaydobo‘ladi. Dastlabkisopolidishlarqo‘ldayasalib, olovdapishirilmagan.

Marhumlaruylariningichida, gujanakholdakuzatuvbuyumlaribilanbirgako‘milgan. Makondantopilganodamlarningmaxsussaqlangan bosh suyagigaqaragandaierixonliklardiniye'tiqodidaajodlarruhigasig‘inishodatigaamalqilingan.

Ilk ishlabchiqarishningikkinchimarkaziKichikOsiyodahisoblanadi.Xojilar, Cheyniyutepa, ChatalHuyuk, AshikliHuyuk, NevaliChori, Gebeklitepamanzilgohlarineolitdavridehqonjamoasiningmuhimyodgorliklarisanaladi. Xojilarmanzilgohiningquyiqatlamidaneolitdavrining ilk bosqichigaoidxomg‘ishtdanqurilganuylarningo‘rnianiqlangan.Manzilgohdayashaganaholitermachiliknegizidao‘troqdehqonchilikxo‘jaligigao‘tgan.Dehqonchilikdaikkiqatorliarpaekishgan.

Cheyyunyutepamanzilgohidaneolitdavriishlabchiqaruvchixo‘jalikshakllariyaxshio‘rganilgan.Manzilgohningquyiqatlamidatopilmalargako‘radastlabkiikkibosqichidaxo‘jalikningovchilik-dexqonchilikshakliustunlikqilganbo‘lsa, uchinchibosqichdachorvachilikovchiliknisiqibchiqaradi. Dastlabqo‘yvaechkiboqilgan. Dehqonchilikdabirvaikkiqatorlibug‘doyekilgan.

Sopolbuyumlariuchramaydi, loydanyasalganhayvonxaykalchalarimavjud.Tosh qurollariningaksariyatimikrolitsimonchaqmoqtoshdanyasalgan.Uribyasalgankamsonlimisbuyumlari ham uchraydi.

KichikOsiyoningKoniyavodiysidajoylashganChatalHuyuk (maydoni 13 ga.) manzilgohidaneolitdavrio‘troqdehqonchilikmadaniyatiningyanadataraqqiyetganshaklinamoyonbo‘ladi. Manzilgohdan (mil. av. VII mingyillikikkinchiyarmi-VI mingyillikbirinchiyarmi) yiriko‘lchamlixomg‘ishtdanbarpoqilinganuylarningo‘rniochibo‘rganilgan.

Ba'zibirimoratlarningdevorigamazmunan boy rang-tasvirlarchizilganvabo‘rtmanaqshlar, xususan, buqavaqo‘yningboshiyopishtirilgan. Bundayimoratlaro‘troqdehqonjamoasiningibodatxonasihisoblangan.

Mehnatqurollarichaqmoqtosh, obsidian vasuyakdanyasalgan. ChatalHuyukyodgorligidantopilganmoddiyashyolargako‘raneolitdavriningso‘nggibosqichidamisniuribishlovberishorqaliyasalganbuyumlarningsoniko‘payadi. Manzilgohningyuqorimadaniyqatlamidankamsonlisopolbuyumlaritopilgan.Ularningsirtigaqizilchiziqlinaqshlarchizilgan

KichikOsiyodaneolitdavriningrivojlanganbosqichidaishlabchiqaruvchixo‘jalikningahamiyatiyanadaoshadi.Manzilgohdanmadaniylashtirilgano‘simliklarining 14 xilturianiqlangan.Dehqonchilikdabirvaikkiqatorarpahamdabug‘doyekilgan. Qo‘y, echkivaqoramoluychorvachiliginitashkiletgan. Ovchilikyordamchixo‘jaliksifatidaahamiyatinisaqlabqolgan.