1-kurs tarixyo`nalishitalabalariuchunArxeologiyavaetnologiyafanidan yakuniynazoratsavollari 1-variant

13-variant

1. 
   SharqiyKaspiybo‘yihududimezolitdavrimadaniyatlarixususiyatiniochibbering?
   
2. 
   Anov I Nomozgoh I majmualarixususiyatinitavsiflabbering?
   
3. 
   Oks sivilizatsiyasito‘g‘risidama'lumotbering?
   

1

14-variant

1. 
   JanubiyTojikistonningmezolitdavrimahalliymadaniyatlariqandayxususiyatgaegabo‘lgan?
   
2. 
   Gonurtepajahonsivilizatsiyasitaraqqiyotidaqandayo‘rnitutadi?
   
3. 
   JanubiyTurkmanistonningmadaniytaraqqiyotinitavsiflang?
   

1 savolgajavob

JanubiyTojikistonningmezolitdavrimadaniyatlari. Bu yerdagiKofirnahr, Vaxsh, Panjvodiylari,hattoPomirtog‘iningbalandqismidamezolitdavrigaoidgayaqinyodgorliklaraniqlangan. Ko‘pchilikyodgorliklarningmadaniyqatlamibuzilibketgan.

MezolitdavrigaoidTutqovul III, Chilchorchashma, DaraiSho‘r, Quyibulyon, Obikiyik, Oshxona Alichurvaboshqalaryodgorliklaryaxshio‘rganilgan. Bu yerningmezolitdavrimadaniyatlaritekislikvatog‘oldihududidaniboratikkiyo‘nalishdafaoliyatyuritib, mil. avv. XI-VII mingyilliklarbilansanalanadi. JanubiyTojikistonhududidajoylashganbarchayodgorliklarniA.Ranovturlidavrvamadaniyatdaniboratto‘rtaarxeologikmajmuagaajratgan.

BirinchimajmuashartliravishdaTutqovulmadaniyati (mil. avv. XI/X-VIII mingyilliklar) nomibilanyuritiladi. Bu madaniyatgaTutqovul 3, Chilchorchashmavaboshqayodgorliklartegishli. IkkinchimajmuahisoblanganVaxshmadaniyatiga (mil. avv. VIII-VII mingyilliklar) Daraisho‘r, Tutqovulningikkinchimadaniyqatlamitaalluqli. Bu madaniyatneolitdavriHisormadaniyatiningshakllanishidamuhimo‘rintutgan. Obikiyiknomibilanyuritilganuchinchimajmua (mil. avv. VIII-VII mingyilliklar) QuyiBulyonva Obi Kiyikyodgorliklaridaaksetgan. To‘rtinchi, Shugnovmajmuasi (mil. avv. X mingyillikyoki XI mingyillik ham bo‘lishimumkin) shunomdagimakonining 0 madaniyqatlamimoddiytopilmalaridao‘zaksinitopgan.

JanubiyTojikistonningmezolitdavrigaoidmazkurmadaniyatlari (majmualari) xo‘jaligivamoddiymadaniyati, xususan, tosh qurollariningishlanishusuligako‘raumumiyvao‘zigaxosjihatigaegaligibilanajralibturadi.

Bu madaniyategalariovchilik, baliqchilikvatermachilikkabio‘zlashtiruvchixo‘jalikshaklibilan kun kechirishgan. Asosiyovqurolinayzavao‘q-yoyhisoblangan. Baliqchilikdaishlatilganqurolnamunalaritopibo‘rganilmaganbo‘lsada, asosiyovquroligarpunbo‘lganliginitaxminqilishmumkin.

JanubiyTojikistonningmezolitdavri tosh qurollariningyasalishusuligako‘raShimoliyAfg‘oniston, Falastin, Suriyava Old Osiyoningayrimjoylaridantopilganqurollaro‘xshashjihatlarimavjudbo‘lib, buholatnitadqiqotchilarushbuhududlaro‘rtasidagenetikaloqadorlikbo‘lishimumkinliginitaxminqilgan.

2 savolgajavob

Birinchiguruhyodgorliklarmaydoni 12-25 ga.daniborat ilk shaharshaklidagi (GonurtepavaTo‘g‘aloq 21) manzilgohlar. Ular ark vashahristonqismidantashkiltopib, atrofiqalinmudofaadevorbilano‘rabolingan. Devorto‘g‘rito‘rtburchakburjlarbilankuchaytirilgan.

Ikkinchiguruhyodgorliklarbalandtagkursiustidaqurilganvamustahkammudofaatizimigaegabo‘lganqal'aqo‘rg‘onlar. UlardanKeleli 3, Keleli 4 yodgorliklariyaxshio‘rganilgan. Uchinchiturdagiyodgorliklaro‘troqdehqonchilikqishloqlaridir. Murg‘obvohasiningasosiyko‘pchilikmanzilgohlaridehqonchilikqishlog‘initashkiletadi. To‘rtinchiguruhyodgorliklarishlabchiqarishinshootlari. Beshinchiguruhyodgorliklargaalohidajoylashgandiniyinshoot-ibodatxonalarkiradi. Yodgorliklarningboshqabirguruhi-dafninshootbo‘lib, ularningbirnechtaturimavjud.

VohadagiengyirikyodgorlikGonurtepamanzilgohihisoblanadi. Manzilgohningasosiyqurilishimoratlariqal'avauningyaqinidagiibodatxonamajmuasidaniborat. Gonurtepaningmarkaziyqismidajoylashgankvadratshakldagiichkiqal'ataqirjoydailgaridanrejalashtirilganloyihaasosidabarpoetilgan. Qal'aikkiqatormudofaadevorivato‘g‘rito‘rtburchakburjlargaega. Devorlarorasidagiyo‘lakchaorqaliburjlargakirilgan. Burjlarningichkarisidamurakkabqurilishgaegao‘choqmavjud. V.I.Sarianidiningfikrigako‘rabuo‘choqlardadiniymarosimlarpaytidamuqaddasolovyoqilgan.

Qal'aningichkarisidagikvadratsimonshakldagi (120x125 m.) dunyotomonlarigamoslabqurilgansaroymajmuasiasosiyo‘rintutadi. Saroyningatrofimudofaadevoribilano‘rabolingan. Ichkaridagiimoratlarijudazichqurilgan. Saroyyaqinidamahalliyhukmdorvasaroyamaldorlariuchunxizmatqilganibodatxonajoylashgan. Ibodatxonamajmuasiolovvasuvgasig‘inish, qurbonlikkeltirish, in'omqilishodatlariuchunxizmatqiluvchiumumiymajmuanitashkiletgan.

Shahardaaholiuy-joy imoratlari, ishlabchiqarishinshootlarijoylashgan. Shaharningsanitariyaqoidalarigaqat'iyamalqilingan. Bu yerdashahargasopolquvurlardaichimliksuviolibkirilgan. Uy-joylaraholiningjamiyatdatutganmavqyeigaqarabbirvako‘pxonalibo‘lgan.

Murg‘obvohasiningboshqabiryirikmanzilgohiTo‘g‘aloq 1 hisoblanib, umumiymaydoni 12 ga.daniborat. Manzilgohningmarkazidabalandligi 4 m. tag kursiustidaqurilganinshootjoylashgan. ManzilgohTo‘g‘aloqmikrovohasiiningmarkazihisoblangan.

Keleli 3 vaKeleli 4 yodgorliklaribaland tag kursiustidadunyotomonlarigamoslabbarpoetilgankvadratshaklidagimanzilgohlarbo‘lib, ularningatrofiikkiqatordevoribilano‘rabolingan, o‘rtasidayo‘lakchamavjud. Mudofaadevoritashqitomondanburjlarbilankuchaytirilgan. Bu manzilgohlarbronzadavriaholisiningqishloqlaribo‘lgan.

3 savolgajavob