1-labaratoriya mashgʻuloti Mikroskopning tuzilishi va u bilan ishlash Reja: Mikroskop haqida maʼlumot

2-labaratoriya mashgʻuloti Oʻsimlik hujayralarining tuzilishi va ularni oʻrganish

Reja:

1Hujayraning kashf etilishi

2.Hujayraning tuzilishi

Hujayraning kashf etilishi

• 
  hujayradan iborat degan fikrni ilgari surdi. I.O. Shixovskiy (1838–
  
• 
  1840) о‘simliklar hujayrasiga izoh bergan.
  
• 
  I.D.Chistyakov (1871) “О‘simlik hujayrasining tarixiga doir”
  
• 
  asarida о‘simliklar hujayrasining sitokinez bо‘linishini aniqladi.
  
• 
  Rudolf Virxov (1859) sitokinez tо‘g‘risidagi tushunchani
  
• 
  qonunlashtirdi va “Har qanday hujayra faqat hujayradan paydo
  
• 
  bо‘ladi” degan nazariyani yaratdi. Bu nazariya hozir ham ilmiy
  
• 
  adabiyotlarda tez-tez uchrab turadi.
  
• 
  Hujayra tо‘g‘risidagi nazariyaning paydo bо‘lishi va shakllanishi
  
• 
  uzoq tarixiy (taxminan tо‘rt yuz yil) davrni о‘z ichiga oladi. Shu davr
  
• 
  ichida bir hujayrali va kо‘p hujayrali о‘simliklar va hayvonlar
  
• 
  organizmining tuzilishi tо‘g‘risida talaygina ilmiy tadqiqotlar
  
• 
  tо‘plandi.
  

Sitoplazma protoplastning bir qismi bо‘lib, hujayra qobig‘idan

• 
  Sitoplazma protoplastning bir qismi bо‘lib, hujayra qobig‘idan
  
• 
  membrana - plazmalemma bilan vakuoladan ikkinchi membrana –
  
• 
  tonoplast bilan chegaralangan. U tiniq, rangsiz kolloid holidagi modda
  
• 
  hisoblanadi. Sitoplazma gialoplazmasida maxsus vazifalarni
  
• 
  bajaruvchi plastidlar, Goldji apparati, endoplazmatik tо‘r,
  
• 
  mitoxondriyalar va boshqa organoidlar (yunon. – organon – a’zo,
  
• 
  eidos – tо‘r) joylashgan.
  
• 
  Sitoplazmaning negizini tashkil etgan biologik membrana zich
  
• 
  yupqa parda holatida bо‘lib, fosfolipidlar va oqsillar –
  

Ribosomalar. Ribosomalar asosan gialoplazmada har doim uchrab

• 
  Ribosomalar. Ribosomalar asosan gialoplazmada har doim uchrab
  
• 
  turadigan teng miqdordagi oqsil va RNK dan tashkil topgan 17–23 nm
  
• 
  diametrga ega bо‘lgan mayda zarrachalardir. Ular hujayra yadroida,
  
• 
  mitoxondriyasida va plastidlarda ham uchrab, ular о‘lchami jihatidan
  
• 
  ancha kichikroq bо‘ladi. Ribosomalar hujayrada alohida – monosoma
  
• 
  yoki guruh bо‘lib joylashsa – polisomalar deyiladi. Polisomalarda
  
• 
  ribosomalar о‘zaro ipsimon RNK molekulalari orqali bog‘lanadi.
  
• 
  Eukariot organizmlarning hujayralarida ribosomalar oqsilni sintez
  
• 
  qiluvchi markaz hisoblanadi. Ribosomasiz hujayra uzoq yashay
  
• 
  olmaydi (2-rasm).
  
• 
  Mikronaychalar. Kо‘pchilik hujayralarda topilgan organoid
  
• 
  hisoblanib, ularning diametri 250A ga teng va ichi kanallardan iborat
  
• 
  naychalardir. Mikronaychalarning devorlari oqsil molekulalaridan
  
• 
  tuzilgan. Ular sitoplazma va uning hosilalarining harakatida, masalan,
  
• 
  xivchinlarning tuzilishida qurilish materiali sifatida ishtirok etsa
  
• 
  kerak. Hujayrani bо‘linish vaqtida mikronaychalardan urchuq ini hosil
  
• 
  bо‘ladi. Hujayra bо‘linishining oxirgi bosqichida iplar qaytadan
  
• 
  mikronaychalardan ajralib ketadi. Ehtimol mikronaychalar zich
  
• 
  hujayra qobig‘iga ega bо‘lmagan hujayralarda tayanch vazifasini
  
• 
  bajaradi.
  
• 
  Lizosomalar. Endoplazmatik tо‘r yoki diktiosomalarning mahsuli
  
• 
  sifatidagi sitoplazmada uchraydigan organelladir. U gidrolitik
  
• 
  fermentlarga ega bо‘lib, hujayradagi barcha mikromolekulalarni va
  
• 
  boshqa organik birikmalarni parchalaydi. Bundan tashqari lizosomalar
  
• 
  2 – rasm. Ribosoma va lizosomal