1-laboratoriya ishi analitik tarozida ishlashni o'rganish kerakli asbob va materiallar

Tarozining sezgirligi

Tarozining sezgirligi deb strelkaning og’ish burchagi tangensi (tg) ni, shu

og’ishni yuzaga keltirgan qo’shimcha yuk P ga nisbatiga aytiladi, ya‘ni

(1)

Tarozining sezgirligini topish uchun 2-rasmdan foydalanamiz, BB‘ shayin 0 o’qi

atrofida aylanadi. B va B` nuqtalarga tortiladigan yuk bilan tarozi pallalari P osilgan.

Agar biror pallaga qo’shimcha P yuk qo’yilsa, shayin tebranilardan so’ng B``B```

muvozanat holatni oladi.

Tarozining strelkasi biror  burchakka og’adi. Qo’yilgan yuk ta‘sirida shayin

to'g’ri yelkasining egilish burchagini  ni e‘tiborga olsak, shayin B muvozanatni oladi. Kichik og’ishlarda og’ish burchagining tangensi qo’shimcha yukka propor-sional. Shayin uzunligining yarmini l₁ va shayin strelkasi bilan og’irligini Ps va 0 nuqtadan shayin og’irlik markazigacha masofani d deb olamiz. B^IV B^V muvozanat holat uchun og’irlik kuchi momentlar tenglamasidan og’ish burchagi va yelkalar orqali quyidagini yozamiz:

(3)

(4)

ni hosil qilamiz. Bundan tarozining sezgirligi (1) tenglamadan

(5)

ga teng bo’ladi.

Agar tortiladigan jism P juda og’ir bo’lmaganda shayinni egilish burchagini e‘tiborga olmasak, ekanligidan tarozini sezgirligi

(6)

ga teng bo’ladi.

Shunday qilib, tarozining sezgirligi tortiladigan jismga bog’liq bo’lmay, asosan shain uzunligi va shayinning osilish nuqtasi bilan uning og’irlik markazi orasidagi masofa (d) ga bog’liq ekan. Tarozining sezgirligini oshirish uchun tarozilarda d kichik qilib olinadi. Lekin bunday olish tarozi strelkasini tebranish davrini oshiradi va shu bilan birgalikda muvozanat holatiga yetib kelish vaqtini oshiradi. Shuning uchun bunday sezgir tarozilarda o’lchash vaqtini kamaytirish, muvozanat holatiga to’g’ri keluvchi qiymatni topish maqsadida strelkaning tebranishidagi og’ish amplitudalarining qiymatlarini topib aniqlanadi.

Tortishda 10 mgr dan kichik toshlardan foydalanish noqulay bo’lganligi sababli reyterdan foydalaniladi. Reyter massasi 10 mgr bo’lgan, simdan yasalgan va ilish uchun qulay shaklga keltirilgan qo’zg’aluvchan ilmoqsimon yukdan iborat. Reyter shayinning teng bo’limli yelkalarning birini ustiga ilib qo’yiladi. Odatda shayinning yelkasi 10 ta teng bo’limga bo’lingan bo’ladi. Agar reyter shayinninng o’rtasidan boshlab hisoblangan birinchi, ikkinchi va uchinchi va hokazo bo’limlarga ilib qo’yilsa, u tarozi pallasiga qo’yilgan 1, 2, 3 mgr yuklarga mos keladi.