1-лаборатория ишини бажаришда керак бўладиган Electronics Workbench дастурининг компонентлари

Bap. т.р.	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
12
Е,В	5	10	15	20	25	30	35	40	45	50	55	60
Rич, Oм	5	10	15	20	25	30	35	40	45	50	55	60

Ҳисобни қуйидаги қийматларида бажаринг: 0,1 R_ич; 0,5 R_ич; R_ич; 1,5 R_ич ; 2 R_ич; 4 R_ич ; 10 R_ич . Бошланғич ҳисоб натижаларини 2.3-жадвалга киритинг.

2.3 —жадвал

Берилган
	Rюк	Rюк, Ом	Дастлабки ҳисоб			Ўлчов натижалари
			I,А	Uюк, В		I,А	Uюк, В	Рюк, Вт
1	0,1 Rюк
2	0,5 Rюк
3	Rюк
4	1,5 Rюк
5	2 Rюк
6	4 Rюк
7	10 Rюк

Дастлабки ҳисоб натижалари бўйича (2.3 - жадвалга қаранг) I , (R_юк), U_юк (R_юк). Р_юк(R_юк), (R_юк) боғланиш графикларини чизинг.

3. Ишни бажариш тартиби

3.1. Идеал ўзгармас кучланиш манбаини текшириш.
EWB дастури очилади; Lab_TEC папкасининг файллар каталоги очилади, Lab_l файли очилади, шу вақтда монитор дисплейида 1.7 - расмда келтирилган схема пайдо бўлади.

2.2 расм. Идеал ўзгармас кучланиш манбаини текшириш.
Топшириқ варианти бўйича (2.1-жадвалга қаранг) идеал кучланиш манбаининг ЭЮКси катгалиги ўрнатилади, Резистор движогининг ҳолатини ўзгартириш йўли билан резистор қаршилигани 20% оралиғида ўзгартариб, M₁ амперметр кўрсатишини ва Мг вольтметр кўрсатишини ёзиб олинг. Ўлчов иатижаларини 1.3 - жадвалга қиритинг.
2.4 - жадвал
Идеал кучланиш манбаини текшириш.

n	R,Om	U,B	I,мА
1	200
2	400
3	600
4	800
5	1000

Ўлчов натижалари бўйича (2.4 - жадвалга қаранг) идеал кучланиш манбаининг ташқи тавсифи u(I) ни чизинг.


2.2. Ўзгармас ток идеал манбаини текшириш
Lbl_3 файлини киритинг, бу ҳолда монитор дисплейида 2.3 - расмда келтирилган схема пайдо бўлади.

2.3 - расм. Ўзгармас ток идеал манбаини текшириш
Резистор движогининг ҳолатини ўзгартириш йўли билан R резистив қаршиликни 20% оралигада ўзгартириб, M₁ амперметрнинг кўрсатишларини ва М₂ вольтметрининг кўрсатишини 1.4 - жадвалга ёзинг.
2.5 - жадвал

n	R, Ом	U, B	I,mА	Rупр, Ом
1	200
2	400
3	600
4	800
5	1000

Ўлчов натижалари бўйича (2.5 - жадвалга қаранг) идеал ток манбаининг ташқи тавсифини чизинг U(I).
2.3. ТББКМни текшириш
Lbl_3, файлни очинг, бу ҳолда монитор дисплейида 2.4 — расмда келтирилган схема пайдо бўлади.

2.4 — расм. ТББКМни текшириш
Резистор движокининг ҳолатини ўзгартириш йўли билан R резистив қаршиликни ўзгартириб Ml амперметрнннг кўрсатишларини ва М2 волътметрнинг кўрсатишларини 2.6 —жадвалга ёзинг.
2.6 — жадвал

n	R,Om	U,в	I,mA	Rvпp,Om
1	200
2	400
3	600
4	800
5	1000

Ўлчов натижалари бўйича (2.6 —жадвалга қаранг) КББТМ нинг ташқи тавсифини чизинг U(I).
Бошқарувчи қаршиликни аниқланг R_6oш= U/I₂.


2.3 Ҳақиқий номустақил манбани текшириш

Lbl_4, файлни очинг, бу ҳолда монитор дисплейида келтирилган схема пайдо бўлади: R_н=R_юк R_ич=R_bh

Топшириқ варианти бўйича (2.1 - жадвалга қаранг) R_ич резистор қаршилигининг қийматини ўрнатинг. Дастлабки ҳисоб (2.2-жадвалга қаранг)даги қийматлар бўйича R_юк ни ўзгартириб, M₁ амперметрнинг кўрсатишларини ва М₂ вольтметрнинг кўрсатишларини 2.2 —жадвалга киритинг. I ва и_юк ни ўлчаш натижалари бўйича

P_юк=IU_юк ва (1.4)

ларни ҳисоблаб натижани 1.2 - жадвалга киритинг ва I(R_юк ), U_юк (R_юк), P_юк (R_юк), (R_юк) боғланишларнинг графикларини уларнинг дастлабки ҳисобдаги графиклари билан бирга чизинг.


2.4. Қўшимча топшириқ
E₁, Е₂ манбаларни мос (1.11—расм) улашда ўзгармас ток тармоқланган занжирини текшириш.

2.5— расм. E₁ ва Е₂ иккита кучланиш манбаи бўлган ўзгармас ток тармоқланган ЧЭЗини текшириш.

2.5 а) расмда келтирилган схемани олиш учун Lbl_5 файлини очиб, M₁амперметр орқали ток ва M₂вольтметр орқали кучланиш ўлчанади. Биринчи ва иккинчи схемаларда ток қуйидаги ифода бўйича ҳисобланади:

U_R3=I₃R₃

мусбат ишора биринчи схема учун (1.11—а расм), манфий ишора эса, иккинчи R₂ схема учун (2.5- 6 расм).

2.5. Ҳисобот мазмуни
Лаборатория иши бўйича ҳисобот қуйидагилардан тузилади:
4.1. Ишнинг номи ва мақсади.
4.2. Текширилаётган занжирларнинг электр схемалари.
4.3. Ҳисоб формулалари.
4.4. Дастлабки хисоб ва тажриба натижалари.
4.5. Юк тавсифлари I (R_ЮK), U_ЮK (R_ЮK), P_ЮK(R_ЮK),
(R_ЮK) ва реал манбанинг ташқи тавсифи графиклари.
4.6. Тадқиқот натижалари бўйича хулосалар.

2.6. Мустақил тайёрланиш учун саволлар

2.1. electronic workbench дастурига тегишли бўлган ҳамма турдаги кучланиш манбаларини (ЭЮК) санаб ўтинг. Уларнинг шартли белгилари ва хоссалари ва хоссалари қандай?
2.2. Electronic Workbench дастурига тегишли бўлган ҳамма турдаги ток манбаларини санаб ўтинг. Уларнинг шартли белгилари ва қандай?
2.3. Ток манбаи ва кучланиш манбаининг ички қаршилиги нимага тенг?
2.4. Реал электр энергая манбалари идеал электр энергия манбаларидан нимаси билан фарқ қилади?
2.5. Реал кучланиш манбаини реал ток манбаига эквивалент алмаштириш ёки тескари алмаштириш қандай амалга оширилади ?
2.6. Идеал манбанинг иш ҳолатларидан қайсиларини биласиз?
2.7. Реал манбанинг қисқа туташув ва салт иши ҳолатлари қайсилар?
2.8. Реал манбанинг мослашган ҳолати нима?
2.9. Юк қаршилигининт қайси қийматида унда максимал қувват ажралади ?
2.10. Номустақил манбаларнинг қайси турларини биласиз?
2.11. Номустақил манбалар нима мақсадда қўлланилади?
2.12. EWB дастурида резистор параметрларининг ўзгариши қандай амалга оширилади?
2.13. EWB дастурида потенциометр қаршилигининг ўзгариши қандай бажарилади?
2.14. EWB дастурида схемани ҳисоб учун (моделлаштириш) ишга тушириш қандай бажарилади?
2.15. Е WB дастурида моделлаштириш жараёнини қандай қилиб секинлаштириш ва тўхтатиш мумкин?
2.16. EWB дастурида мустақил электр энергия манбаларининг параметрларини созлаш қандай бажарилади?
2.17. Номустақил электр энергия манбалари параметрларини ўзгартариш қандай амалга оширилади?