1-laboratoriya mashg’ulotini bajarish uchun namuna masalaning qo’yilishi

1-laboratoriya mashg’uloti. Dasturlashga kirish. Algoritm va uning xossalari. "Algoritm" tushunchasini rasmiylashtirish. Algoritmlarni ishlab chiqish tamoyillari.

1-LABORATORIYA MASHG’ULOTINI BAJARISH UCHUN NAMUNA

1. MASALANING QO’YILISHI.

1.1. ifodaning qiymatini hisoblash algoritmini tuzing.

1.2. Teng tomonli uchburchakning yon tomoni b va balandligi h ga teng. Shu uchburchakning yuzasini topish algoritmini tuzing.

2. ISHNING MAQSADI.

Algoritmning tasvirlash usullarini o’rganib chiqish. Qo’yilgan masala yuzasidan algoritm tuzish. Algoritmni blok-sxema va so’zlar orqali tasvirlash usullaridan foydalanib tasvirlash.

3. NAZARIY QISM.

Algoritm tushunchasi.

Oldingi talqin bo’yicha algoritm - bu cheklangan vaqt ichida muammoni yechish natijasiga erishish uchun ijrochining harakatlar ketma-ketligini tavsiflovchi aniq ko'rsatmalar to'plami. Kompyuterlarning ishlashida parallellik rivojlanishi bilan "ketma-ketlik" so'zi "tartib" degan umumiyroq so'z bilan almashtirila boshladi. Buning sababi shundaki, algoritmning ba'zi harakatlari birin-ketin bajarilishi kerak, ammo ba'zilari mustaqil bo'lishi mumkin. Kompyuter dasturlariga, shuningdek, masalan, taom tayyorlashning aniq ta'riflangan retsepti ham algoritm bo'lib, u holda ijrochi shaxsdir.

Algoritmni tasvirlash usullari.

Ijrochi tushunchasini biron bir rasmiylashtirish yordamida aniqlash mumkin emas. Ijrochi shaxs, odamlar guruhi, robot, dastgoh, kompyuter, dasturlash tili va boshqalar bo'lishi mumkin. Ushbu ijrochilarning har qanday xususiyatiga ega bo'lgan eng muhim xususiyat - bu ijrochining ba'zi buyruqlarni bajarishi. Shunday qilib, inson ijrochisi "turish", "o'tirish", "kompyuterni yoqish" va hokazo buyruqlarni bajarishi mumkin, va ijrochi - dasturlash tilidagi buyruqlarni bajaruvchi. Berilgan ijrochi bajarishi mumkin bo'lgan buyruqlarning butun majmuasi ijrochining buyruqlar tizimi deb nomlanadi.

Algoritmni tasvirlash uchun quyidagi usullar qo’llaniladi: og'zaki (yozib olish uchun cheklangan so'zlar to'plami va qat'iy qayd qoidalariga ega bo'lgan maxsus rasmiy tillardan foydalaniladi. Bu ma'lumotlarni qayta ishlashning ketma-ket bosqichlarini tavsiflash), formula, Og'zaki-formulali, so’zlar yordamida, grafik (o'zaro bog'liq funktsional bloklarning ketma-ketligi sifatida tasvirlangan, ularning har biri bittasining bajarilishiga mos keladi yoki bir nechta harakatlar – blok-sxema).
Blok-sxema usuli. Blok-sxemalar minimal miqdordagi so'zlardan foydalangan holda va tanlangan protsessual tildan qat'i nazar, algoritmni tavsiflashga imkon beradi. Amallar tartibi o'qlar bilan ko'rsatiladi.
Asosiy bloklar.

Blok	Tavsif
Boshlash	Boshlash - algoritm shu blokdan boshlanadi Kirish YO’Q, chiqish BITTA
Kiritish/chiqarish	Kiritish/chiqarish – o'zgaruvchi qiymatlarni kiritish/chiqarish uchun blok BITTA kirish, BITTA chiqish
Operator	Operator - bitta operator uchun blok - ko'pincha ta’minlash operatori BITTA kirish, BITTA chiqish
Ichki masala	Ichki masala - bu yordamchi algoritm bo'lib, u alohida blok sxemasi bilan, dasturda esa ko'pincha - alohida kichik dastur (protsedura yoki funksiya) bilan tavsiflanadi. BITTA kirish, BITTA chiqish
shart + -	Shart - shartni tekshirish uchun blok. Shart to'g'ri yoki noto'g'ri bo'lishi mumkin. BITTA kirish, IKKITA chiqish +/- – ha/yo’q (rost/ yolg’on)
Chiqish	Chiqish - algoritm shu blok orqali tugaydi Kirish BITTA, chiqish YO’Q

Yordamchi bloklar

Blok	Tavsif
	Tugun - shoxlarning birlashishi, nuqta bilan belgilanishi mumkin
2 1	Blok-sxema 2-sahifadan davom etadi. Blok-sxemasi dastlabki qismi 1-sahifada
A A	Blok-sxema A-nuqtadan davom etadi. Blok-sxemasi dastlabki qismi A-nuqtada
Par = Bosh. Qadam; Oxiri	Parametrik siklni belgilash uchun blok. IKKITA kirish va IKKITA chiqish

Algoritmlarni so’zlar orqali tasvirlash. Algoritmik tillar.
Algoritmni tasvirlashning juda keng tarqalgan usuli bu uni algoritmik tilda yozishdir, bu umumiy holda yozuvlar tizimi va algoritmlarni bir xil va aniq yozish qoidalari va ularning bajarilishi. "Algoritmik til" va "dasturlash tillari" tushunchalari o'rtasida farq borligiga e'tibor bering;

Avvalo, algoritmik tilda ijrochi nafaqat kompyuterni, balki "sozlashda" ishlash uchun moslamani ham anglatishi mumkin. Algoritmik tilda yozilgan dastur albatta kompyuter uchun mo'ljallanmagan. Algoritmik tilni amaliy amalga oshirish har bir alohida holatda alohida masala.

Har bir til singari algoritmik til ham o'z so'z boyligiga ega. Ushbu lug'atning asosini u yoki bu algoritm ijrochisining buyruqlar tizimiga kiritilgan buyruqlarni yozish uchun ishlatiladigan so'zlar tashkil etadi. Bunday buyruqlar oddiy buyruqlar deyiladi. Algoritmik tilda ma'nosi va ishlatilish usuli bir marotaba o'rnatiladigan so'zlardan foydalaniladi. Ushbu so'zlar xizmatchi so'zlar deb ataladi.

Funksional so'zlardan foydalanish algoritmni yozishni yanada tavsifli qiladi va turli algoritmlarni taqdim etish shakli bir xil bo'ladi.

Algoritmik tilda yozilgan algoritmning nomi bo'lishi kerak. Berilgan algoritm qaysi muammoli yechimni tasvirlashi aniq bo'lishi uchun nomini tanlash maqsadga muvofiqdir. Algoritm nomini ajratib ko'rsatish uchun uning oldida ALG (ALGoritm) xizmat so'zi yozilgan. Algoritm nomidan (odatda yangi satrda) keyin uning buyruqlari olinadi. Algoritmning boshi va oxirini ko'rsatish uchun uning buyruqlari BOSH (Boshlash) va TAM (Tamom) xizmat so'zlari juftligiga kiritilgan. Buyruqlar ketma-ket yoziladi.

Algoritmni yozish ketma-ketligi:

ALG algoritm_nomi
BOSH

Algoritm buyruqlari ketma-ketligi

TAM

Masalan, robot-ijrochining harakatini belgilaydigan algoritm quyidagicha bo'lishi mumkin:

ALG robot-ijrochi
BOSH

OLDINGA

CHAPGA

O’NGGA

OLDINGA

TAM
Yangi algoritmlarni tuzishda oldinroq tuzilgan algoritmlardan foydalanish mumkin.

Boshqa algoritmlarning bir qismi sifatida to'liq ishlatiladigan algoritmlar yordamchi algoritmlar deyiladi. Oldindan tuzilgan har qanday algoritm yordamchi bo'lishi mumkin. O'zida yordamchi algoritmlarga havolani o'z ichiga olgan algoritm ma'lum bir vaziyatda yordamchi bo'lib chiqishi mumkin. Ko'pincha, algoritmlarni tuzishda yordamchi algoritmdan foydalanish kerak bo'ladi, bundan tashqari, bu juda murakkab va noqulay bo'lishi mumkin. Bunday algoritmni har safar qayta tuzish va undan keyin foydalanish uchun yodlash har safar mantiqsiz, ish boshlagan bo'lar edi. Shuning uchun, amalda, o'rnatilgan (yoki standart) yordamchi algoritmlardan keng foydalaniladi, ya'ni doimiy ravishda ijrochining ixtiyorida bo'lgan bunday algoritmlar. Bunday algoritmlarga "oddiy" yordamchi algoritmlar singari murojaat qilinadi. Robot ijrochisi ishchi maydonning istalgan nuqtasidan omborga o'tishi mumkin bo'lgan yordamchi algoritmga ega; ijrochi uchun BASIC dasturlash tili, masalan, o'rnatilgan SIN algoritmidir.
Algoritm yordamchi sifatida o'ziga murojaat qilishni o'z ichiga olishi mumkin va bu holda u rekursiv deb ataladi. Agar algoritmni o'ziga yo'naltirish buyrug'i algoritmning o'zida bo'lsa, unda bunday rekursiya to'g'ridan-to'g'ri deb nomlanadi. Berilgan algoritmga rekursiv chaqiruv shu algoritmda chaqiriladigan yordamchi algoritmdan kelib chiqadigan holatlar mavjud. Ushbu rekursiya bilvosita deb nomlanadi. Oldinga rekursiyaning misoli:
ALG harakat

BOSH

OLDINGA

O’NGGA

harakat

TAM
4. AMALIY QISM

1.1-masala.

4.1) Qo’yilgan masala algoritmini blok-sxema ko’rinishida tasvirlash



4.2) Qo’yilgan masala algoritmini so’zlar yordamida tasvirlash
ALG Ifodani_hisoblash

BOSH

KIRITISH x, y



CHIQARISH z

TAM
1.2-masala