1-laboratoriya: Texnika qawipsizligi qaǵıydaları. Fotometriya tiykarları. Fotometriya nızamların úyreniw. Kerekli ásbap hám qurılmalar

Laboratoriya jumısın orınlawda tómendegilerge itibar beriw kerek: Jumıs processinde tek taza, qurǵaqlay hám pútkil, jumısqa jaramlı ásbap hám úskenelerden paydalanıw kerek. Ásbap hám úskenelerden paydalanıwdan aldın olardıń jol-jobaomasi menen jetilisken tanısıp shıǵıw kerek.
Elektr ólshew ásbapların oqıtıwshınıń ruxsatisiz tok derekyiga jalǵaw múmkin emes.
Laboratoriya jumısınıń elektr sxemasın jıynawda qátelikke jol qoyıp bolmaydı, keri jaǵdayda ásbap isten shıǵıwı hám oqıwshınıń turmısına qáwip tuwdırıwı múmkin.Ásbap hám jishozlarni stolga lining jollamasında kórsetilgen sıyaqlı jaǵdayda ornatıw kerek (jatqızılǵan, tik, múyesh astında hám h.).
Hár bir laboratoriya jumısın jıynap bolǵandan keyin, onı álbette oqıtıwshı k órip shıǵıwı jáne onıń ruxsatı menen tok derekyiga jalǵanıwı shárt.
Laboratoriya jumısın atqarıp bo'lgach, elektr ólshew ásbapların tok derekyidan úziwdi esten shıǵarmaslik kerek.
Ídıslarǵa suyıqlıqlardı qızdırıw ushın olardıń 1/3 bólegineshe suyıqlıq quyılıw maqsetke muwapıq. Elementlardı shıyshe ıdıslarda qızdırılǵanda olardı qurǵaqlay janılg'i jalınsına tekkizmaslik kerek (sebebi ıdıs muzdıń jarıǵı ketib sınıwı múmkin). Quriq janılg'ini isletip bo'lgach, onı arnawlı qaqpaq menen jasırıp óshiriw kerek.
Fotometriya tiykarları. Fotometriya nızamların úyreniw.
Teoriyalıq bólim
Jaqtılıq dáreklerin xarakterleytuǵın shamalar hám olar arasındaǵı óz-ara baylanıslılıq nızamların úyrenetuǵın optikalıqaning bólegi fotometriya dep júritiledi.
Jaqtılıq tolqın uzınlıǵı chekli ( =4. 10 ^-7 m - 7, 6. 10 ^-7 m) salasında ózgeretuǵın elektromagnit tolqınlar bolıp tabıladı. Elektromagnit tolqınlar energiyası tolqın uzınlıǵına baylanıslı bolıp, bul baylanısıw bólistiriw funksiyası arqalı ańlatıladı. Spektrni birlik keńligine sáykes keletuǵın energiyaǵa san tárepten teń shama bólistiriw funksiyası dep júritiledi.
(1)
Bólistiriw funksiyasına tiykarlanıp, jaqtılıq energiyası aǵımın tómendegishe ańlatıw múmkin.
(2)
Jaqtılıqnı belgilengenler etiwshi ásbaplar tiykarlanıp gúzek, fotoelement, barometr hám soǵan uxshash ásbaplar bolıp, olar bir-birinen nurga salıstırǵanda bayqaǵıshlıǵı menen parıq etedi.
Eger jasıl reńli ( =5, 5. 10 ^-7 m) nurga salıstırǵanda bayqaǵıshlıǵın bir birlik dep qabıl qilsak, basqa nurlardıń salıstırmalı bayqaǵıshlıǵın tolqın uzınlıǵına baǵlıqlıǵın tómendegi grafik menen súwretlew múmkin boladı hám ol kóriw funksiyası dep júritiledi (1-súwret, a)

1-súwret,
Jaqtılıq intensivligin, kóriw bayqaǵıshlıǵın esapqa alǵan halda xarakterlew ushın jaqtılıq aǵımı túsinigi kiritilgen hám ol - ga uyqas energiya aǵımın kóriw funksiyasına kóbeymesi menen anıqlanadı.
(3)
ol halda jaqtılıqtıń tolıq aǵımı :
(4)
Jaqtılıq tolqınları uzınlıǵın qandayda bir tarawına tuwrı keliwshi hám kóriw sezimsi menen bahalanatuǵın energiya aǵımına san tárepten teń shama - jaqtılıq aǵımı dep júritiledi. (SI sistemasında Vt-menen olshenedi).
Jaqtılıq dáregi, yoruglik kúshi dep atalatuǵın birlik keńislikdegi múyesh ishinde tarqalıp atırǵan jaqtılıq aǵımına san tárepinen teń shama menen xarakterlenedi hám ol vt/ steradian menen olshenedi:
(5)
d - keńislikdegi múyesh bolıp, SI sistemada steradiantlarda olshenedi.
R - radiuslı sferik sirt ishine uchi 0 noqatda bolǵan konus sırtı menen shegaralanǵan keńisliktiń bólegine keńislikdegi múyesh dep ataladı. (1-súwret, b).
Eger konusni sferadan ajratgan dS_o sırtı san tárepinen R₂ ge teń bolsa, oǵan tiralgan keńislikdegi múyesh bir steradian dep qabıl etilgen.
(6 )
(4) ifodadan paydalanıp noqatlıq jaqtılıq dáreginiń tolıq jaqtılıq aǵımın tómendegishe ańlatıw múmkin:
(7)
Jaqtılıq texnikasında energetikalıq birlik menen birge kóriw sezimsin esapqa alǵan birlik kandela (Kd) da isletiledi. Bul birlik xalıq aralıq shártlesiwge qaray jaqtılıq kúshine salıstırǵanda qabıl etilgen bolıp, platinaning qatıw temperaturasında (2046, 6 K) hár bir sm₂ sırtdan perpendikulyar jóneliste shıǵıs nurlanıw quwatınıń 1/60 bólegine teń.jaqtılıq aǵımınıń bul ólshew degi birligi, kúshi 1 Kd bolǵan nuktaviy jaqtılıq dáreginen 1 steradian múyesh ishinde tarqalıp atırǵan energiya aǵımın anıqlama beredi hám lyumen. (Lm) dep júritiledi.
I Lm=I Kd x strad.
Fotometrik shamalardı energetikalıq birligi kóriw sezimsin esapqa alǵan birligine qandayda bir muǵdarda ekvivalent bolıp, ol jaqtılıqnı mexanik ekvivalenti dep ataladı.
A=0, 0016 Vt / Lm
Qandayda bir ólshemge iye jaqtılıq dárekleriniń saylanǵan baǵdardaǵı intensivligi, ayqınlıq menen xarakterlenedi. Ayqınlıq berilgen jónelisten kóriw sırtı birligine sáykes keletuǵın jaqtılıq kúshin ańlatadı.
(Vt/m² steradian ) (8)
Kóriw sezimsin esapqa alǵan haldaǵı birligi bolsa I nit=1Kd/ m² boladı.
Bettiń sáwlelendirilmektesi dárejesi birlik júzege túsip atırǵan jaqtılıq aǵımı menen anıqlanadı hám ol kórsetilgenlik dep ataladı :
(Vt/ m² ) (9 )
I lyuks=I (5) hám (6 ) ga tiykarlanıp
(10 )
Bettiń kórsetilgenligi, derekti jaqtılıq kúshine, nurni túsiw múyeshi kosinusiga tuwrı proporsional bolıp, derekten sırtqasha bolǵan aralıq (R-m²) kvadratına bolsa teris proporsional bolıp tabıladı.
Bul ko'rilayotgan ishda kórsetilgenlikti jaqtılıq dáreginen fotoelement sırtıǵa shekem bolǵan aralıqqa, jaqtılıqnı fotoelement sırtına túsiw múyeshine hám fototokni fotoelement sırtın kórsetilgen bólegine baǵlıqlıǵı tekseriledi.