1. Logistik tizim va modiy oqimlar tushunchasi Axborot logistikasi va uning tizimlari

2.Axborot logistikasi va uning tizimlari
Logistika maqsadlariga erishish uchun logistik jarayonlarni boshqaruv orqali doiiniy lar/da kuzatish va ta ’sir ko'rsatish zarur. Bu holatda boshqaruv ishlab chiqarishda va mahsulot sotishda band bo‘lgan ham m a bo'linmalarning faoliyatini bir-biriga moslashtirishga yo‘naltirilgan ho'ladi. Bunday birlashuvning quroli b o iib axborot ta ’m inoti xi/rnat qiladi. A xborot oqim lari logistik tizim ning ham m a cli-mentlarini birlashtiruvchilari sifatida nam oyon bo'ladi. Axborot i in Ii xil logistik operatsiyalarni bajarish davomida yuzaga keladi va moddiy oqim harakatining ham m a bosqichlarida uni kuzatib boradi. Logistik tizim da boshqaruv qarorlarini ishlab chiqishda va .|ahul qilishda axborot qo'ilaniladi. Axborot logistikasi moddiy oqimlarni kuzatib boruvchi berilnanlar oqimini tashkil etish va korxonada ta ’minot, ishlab chiqarish, soluv bo'limlarini bogclovchi muhim bo;g£in hisoblanadi. Axborot logistikasining maqsadi bo'iib boshqaruv tizimini axboioi bilan to'ldirishning yuqori darajasini ta ’minlash ham da logistik I i/i m boshqaruv iyerarxiyasining har bir darajasiga zarur axborotni ,(i ralgan sifatda va aniq m uddatlarda yetkazib berish hisoblanadi. I xigistikada axborot jarayonining asosiy funksiyalari. Axborot Inristikasi logistik tizim da o'tadigan axborot oqimlarini tashkil etadi. Axborot jarayonlarini amalga oshiradi. Axborot oqimi — bu m a’lum ketma-ketlikda, belgilangan yo‘nalishda harakatlanayotgan hamda boshlang'ich, oraliq va oxirgi nuqtalari belgilab qo‘yilgan axborotdir. Axborot jarayoni — bunda axborot o'zgarishiaming aniq ketma-ketligiga ega bo‘lgan asosiy obyekt sifatida ko‘rib chiqiladi. Bu holatda axborotni yig'ish, tahlil qilish, qayta shakllantirish, saqlash, qidirish va tarqatish muhim o‘rin tutadi.
Logistik tizimda o‘tadigan axborot jarayoni davomida quyidagi funksiyalar amalga oshiriladi:
• axborotni vujudga kelish joylaridan yig‘ish;
• axborotni tahlil qilish va qayta shakllantirish;
• axborotni yig‘ish va saqlash;
• axborotni tashish;
• axborot oqimini filtrlash, ya’ni boshqaruvning u yoki bu darajalariga zarur bo‘lgan ma’lumotlar va hujjatlarni tanlab olish;
• axborot oqimlarini birlashtirish va ajratish;
• elementar-axborot qayta shakllantirishlarni amalga oshirish;
• axborot oqimini boshqarish.
Rejali axborot tizimlari logistik tizimlami boshqarishning yuqori darajasida tashkil etiladi hamda strategik xarakterga ega bo'lgan qarorlarni tayyorlash va qabul qilish uchun xizmat qiladi: logistik zanjir b o ‘g‘inlarini tashkil etish va optim allashtirish; ishlab chiqarishni rejalashtirish; zaxiralar va zaxiralaming umumiy boshqaruvi va boshqalar. Dispozitiv yoki dispetcher tizimlar ombor yoki sexni boshqarish maqsadida tashkil etiladi va bu logistik tizimlarning samarali ishlashini ta’minlaydi.

Axborot logistikasi ularning harakati jarayonida moddiy qadriyatlarga hamroh bo'ladigan ma'lumotlar oqimlarini tashkil qilish bilan bog'liq. Bu sizga etkazib berish, ishlab chiqarish va sotishni bog'lashga imkon beradi. Logistikadagi axborot oqimlari mahsulotlarning harakatlanishi va saqlash jarayonlarini boshqarish vositasidir. Bu tovarlarni kerakli miqdordagi o'z vaqtida etkazib berishni, kelishilgan konfiguratsiyani va talab qilinadigan sifatni minimal xarajatlar va optimal xizmat bilan ta'minlaydi.

Logistikada axborot oqimlari tushunchasi va tasnifini tahlil qilar ekanmiz, avvalo asosiy elementlarga to'xtalib o'tishimiz zarur. Bunga quyidagilar kiradi:

• 
  Oqim.
  
• 
  Tizim.
  
• 
  Texnologiya.
  

Logistikadagi axborot oqimlari - bu transport tizimidir, bu orqali ma'lumotlar boshqarish tizimiga kiradi va kiradi. Barcha kerakli ma'lumotlar kerakli vaqt oralig'ida olinishi kerak. Buning uchun axborot logistikasi quyidagi funktsiyalarni bajaradi:

• 
  Ma'lumot yig'ish.
  
• 
  Tahlil.
  
• 
  Ko'chirish.
  
• 
  Saqlash va to'plash.
  

Ma'lumotlar oqimini filtrlash, ma'lum bir boshqaruv tekisligi uchun muayyan holatda zarur bo'lgan narsani aniq tanlash uchun.

1. 
   Axborotni birlashtirish va ajratish.
   
2. 
   Boshlang'ich o'zgarishlarni amalga oshirish.
   
3. 
   Ma'lumotlar oqimini boshqarish.
   

Va bularning barchasi axborot bilan amalga oshiriladi - ro'yxatga olinadigan, uzatiladigan, o'zgartiriladigan va iqtisodiy ob'ekt manfaatlariga (yoki ularga qarshi) ishlatilishi mumkin bo'lgan va ishlatilishi mumkin bo'lgan turli xil ma'lumotlar to'plami. Ular ko'pincha rejalashtirish, buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil va tartibga solish kabi boshqaruv funktsiyalarini amalga oshirish uchun ishlatiladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, logistikada moddiy va axborot oqimi bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir. Shunday qilib, mantiqiy tizimlarda aylanayotgan ma'lumotlar bajarilgan operatsiyalarni boshqarish va boshqarish imkonini beradi. Shu bilan birga, ko'plab tasniflash xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Shunday qilib, bog'lanish yo'nalishiga qarab logistikada axborot oqimlarining turlari quyidagilar bo'lishi mumkin:

Landshaft. Xabarlar bir xil boshqaruv darajasidagi sheriklar o'rtasidagi biznes aloqalari orqali uzatiladi.

Vertikal. Xabar oqimi etakchidan tizimning bo'ysunuvchi bo'g'inlariga o'tadi.

• 
  Ularning o'tish joyiga qarab:
  

• 
  Tashqi. Xabarlar oqimi tizimga tashqi muhitda.
  
• 
  Ichki. Xabarlar oqimi tizim ichida tarqaladi.
  

Sayohat yo'nalishiga qarab:
Kiritish. Xabarlar oqimi mantiqiy tizimning o'ziga yoki uning tarkibiy qismlaridan biriga uzatiladi.
Dam olish kunlari. Xabarlar oqimi mantiqiy tizim yoki uning tarkibiy qismlaridan tashqarida uzatiladi.

1. 
   Muntazam.
   
2. 
   Savdo sirlari.
   
3. 
   Davlat sirlarini o'z ichiga olgan.
   

Qamrab olish sohasiga qarab:

1. 
   Mahalliy.
   
2. 
   Norezident.
   
3. 
   Uzoq.
   
4. 
   Xalqaro.
   

Logistikada axborot oqimlarining qisqacha tasnifi. Ammo bu hammasi emas. Logistikada moddiy va axborot oqimi haqida gapirganda, sinxronizatsiya darajasi ham ko'rsatilishi kerak. Masalan, ma'lumotlar olib kelishi, qiymatlarni kuzatishi yoki ularga amal qilishi mumkin. Bundan tashqari, ushbu oqimlar bir yo'nalishda yoki qarama-qarshi yo'nalishda yo'naltirilishi mumkin. Shu bilan birga, bunday nuanslar mavjud:

1. 
   Ularning kelib chiqish manbai.
   
2. 
   Harakat yo'nalishi.
   
3. 
   Oqim darajasi.
   
4. 
   Qabul qilish va uzatish tezligi.
   

Sifatli axborot tizimlarini shakllantirish uchun oqimlarni ma'lum ko'rsatkichlar kontekstida o'rganish kerak. Bu amalda nimani anglatadi? Aytaylik, ish joyini kompyuterlar bilan ta'minlash masalasini hal qilishimiz kerak. Shu bilan birga, u orqali qanday hajmdagi ma'lumotlar o'tishi haqida ma'lumotlar yo'q va kiruvchi ma'lumotlarning ishlash tezligi aniqlanmagan. Oqimlar haqida tasavvurga ega bo'lish uchun ularni bir nechta xususiyatlar yordamida baholashingiz kerak:

1. 
   Kelib chiqish manbalari. Axborotni mantiqiy zanjir ishtirokchilari tomonidan ham, tegishli tashkilotlar tomonidan ham yaratish mumkin.
   
2. 
   Yo'nalishda to'g'ridan-to'g'ri, bilvosita, gorizontal va vertikal farqlanadi. Birinchi holda, xabarda bajarilishi kerak bo'lgan talablar mavjud deb taxmin qilinadi. Bilvosita - bu muammo bilan tanishish uchun ma'lumotlarni uzatish. Gorizontal oqimlar bir xil darajadagi ishtirokchilar o'rtasida, vertikal oqimlar esa menejerlar bo'ysunuvchilar bilan o'zaro aloqada bo'lganda hosil bo'ladi.
   
3. 
   Ma'lumot uzatish hajmi. Buni hisobga olish uchun bir nechta usullardan foydalaniladi. Eng ommabopi oqimdagi hujjatlar yoki varaqlar (sahifalar) sonini aniqlashni o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, baholash kompyuter tizimlarining maxsus o'lchov birliklarida amalga oshiriladi. Kichik oqimlar uchun hujjat qatorlari soni yoki ishlatilgan so'zlar (harflar) ishlatilishi mumkin.
   
4. 
   Davriylik, ya'ni uzatiladigan ma'lumotlar qanchalik tez-tez hosil bo'ladi.
   

Barcha hujjatli ma'lumot oqimlari tasdiqlash tartibidan o'tishi kerak. Masalan, rejalashtirilgan xabarlar korxona ma'muriyati tomonidan tasdiqlanadi va do'konlarning boshqaruviga o'tkaziladi. Har bir hujjat ma'lum bir shaxs tomonidan imzolangan bo'lishi kerak. Bu shaxslarning muayyan faoliyat sohalari bo'yicha vakolatlari va majburiyatlarini chegaralash uchun amalga oshiriladi. Agar imzo bo'lmasa, u holda hujjat haqiqiy emas deb hisoblanadi. Shuni ta'kidlash kerakki, agar bu bilan bog'liq muammolar bo'lmasa, unda amal qilish muddati va saqlash muddati to'g'risida savollar tug'iladi. Bu to'liq axborot xabarlariga taalluqlidir. Ulardan ba'zilari paketlarga to'planishi mumkin, boshqalari elektron tashuvchida saqlanadi.

Axborot oqimlari va logistika tizimlari - moddiy harakatlarni ta'minlash uchun. Agar barcha o'zgarishlar sinxron tarzda sodir bo'lsa, bu maqbuldir. Ammo amalda talab qilinadigan hujjatlar ilgari va aksincha etkazib berilishi ko'pincha aniqlanadi. Birinchi holda, qabul qiluvchi barcha hujjatlar olinmaguncha tovarni saqlovchi hisoblanadi. Ammo moddiy emas, balki axborot oqimidan oldinroq bo'lish afzaldir. Uning kattaligi bir vaqtning o'zida qayta ishlangan yoki uzatiladigan ma'lumot miqdori bilan o'lchanadi. Kibernetika buni batafsil o'rganadi. Logistikada axborot oqimi o'lchov birligi biroz. Agar elektron hisoblash texnologiyasidan foydalanilsa, unda bayt asos bo'lib olinadi. U sakkiz bitni o'z ichiga oladi. Nima uchun bunday? Haqiqat shundaki, bayt mashina so'zining bir qismidir va elektron kompyuter mavjud bo'lgan ma'lumotlarni qayta ishlaganda umuman ishlatiladi. Shuni esda tutish kerakki, logistika operatsiyalaridan tashqari, ma'lumotlar oqimlarining paydo bo'lishi va uzatilishiga olib keladigan boshqalar ham amalga oshiriladi.