1-mamaliy mashg’ulot mavzusi: Jismoniy tarbiya darsida o'quvchilar faoliyatini tashkil etish usullari. Reja

1-mamaliy mashg’ulot mavzusi: Jismoniy tarbiya darsida o'quvchilar faoliyatini tashkil etish usullari.


REJA:
1. Mashg'ulotlarni tashkil etish xususiyatlarini ochib berish.
2. Frontal usuliga tavsif.
3. Guruh usuliga tavsif.
4. Individual usul.
5. Aylanib yurib shug'ullanish usuli.

Axborot ma’ruza materiallari

1-savol. Mashg‘ulotlarni tashkil etish xususiyatlarini ochib berish.
1-ilova
O‘zbekiston mustakillikka erishgan dastlabki kunlardan boshlabok Respublikamiz birinchi prezidenti I.A.Karimov va xukumatimiz usib kelayotgan yosh avlodning salomatligi tugrisida muntazam gamxurlik kilib kelmokda. Prezidentimiz jismoniy tarbiya va sport bilan shugullanish soglikni mustaxkamlash, shuningdek, respublikamizning usib kelayotgan yosh avlodini uygun rivojlantirish jarayonining ajralmas bir kismi xisoblanishini ta’kidlab, barkamol avlodni tarbiyalashda jismoniy tarbiya va sportning urnini kursatib berdilar.
Bolalarni xar tomonlama rivojlantirish, ularni soglom turmush tarziga urgatishning zaruriy omillaridan biri jismoniy tarbiya va sport xisoblanadi.
Prezidentimizning tashabbuslari va kullab- kuvvatlashlari natijasida jismoniy tarbiya va sport mamlakatni ijtimoiy rivojlantirishning ustuvor masalalaridan biriga aylandi. Xukumatning jismoniy tarbiya va sportni, jumladan bolalar va usmirlar sportini tobora rivojlantirib borishga yunaltirilgan karorlari buning yorkin dalilidir.
Bolalar sportini ommaviy ravishda rivojlantirish maksadida 2002 yil 24 oktyabrdagi Uzbekiston prezidentining «Uzbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamgarmasini tashkil etish tugrisida»gi 3154-sonli Farmoni va Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 31 oktyabrdagi «Uzbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamgarmasining faoliyatini tashkil etish tugrisida»gi 374-sonli Karori kabul kilindi. Bu xujjatlarda soglikni saklash vazirligi oldiga bolalar sporti asosiy yunalishlarining tibbiy-ilmiy asoslarini ishlab chikish va usib kelayotgan yosh avlodning xar tomonlama jismonan va ma’nan rivojlanishiga kumaklashish vazifasi kuyildi.
Soglom bolani rivojlantirish borasida olib borilayotgan ilmiy tadkikotlar shuni kursatadiki, bola organizmining shakllanishida jismoniy tarbiya va sportning ta’siri bekiyos xisoblanadi. Inson organizmi muntazam ravishda xarakatlarga biologik extiyojni sezadi. Bu xarakatlar jismoniy kamolotga erishishda va intellektual rivojlanishda faol biologik stimul vazifasini bajaradi. Organizmning intensiv usish va rivojlanish davri bolalik va usmirlik vaktiga tugri keladi. Bugungi kunda respublikamizning soglom va garmonik rivojlangan fukarosini shakllantirishni jismoniy tarbiya va sportsiz tasavvur etib bulmaydi. Tugri tashkil etilgan jismoniy tarbiya va sport mashgulotlarining bolalar sogligi va tashki muxitning nokulay ta’sirlariga karshi turish kobiliyatiga muxim ta’sir kursatish tugrisida ilmiy asoslangan tadkikotlar mavjud.
Jismoniy tarbiya va sport bilan shugullanish bolalar va usmirlarda optimizm, ruxiy va ma’naviy tetiklikni shakllantiradi, vatanparvarlik va Vattanni sevish xis-tuygularini shakllantiradi.
Sportni bolalarning kundalik extiyojiga aylantirish va ularni sport turlariga jalb etish maksadida joylarda juda kup ommaviy musobakalar utkazilmokda.
Respublikamizning shaxar va kishloklarida mavjud 3 mln. 554 ming ugil va 3 mln. 416 ming kiz bolalarni sportning kuprok kaysi turiga kizikishi urganilib, ularning shaxar, kishlok yoki olis ovullarda, tog yoki chul xududlariga mos sport turlarini rivojlantirish imkoniyatlariga aloxida e’tibor karatilmokda.
SHunga binoan 6,9 mln.dan ortik ugil va kiz bolalarni ukishdan tashkari bush vaktlarida 91640 sport tugaragi va bulimlariga jalb etish, Respublika musobakalarini ukuvchilar urtasida tashkil etish va moliyalashtirish, sportni moddiy-texnik bazasini mustaxkamlash, sport inshootlarini sertifikatsiyadan utkazish, jismoniy tarbiya va sportga oid ukuv kullanmalar xamda sport turlari buyicha musobaka koidalarini tayyorlash kabi ishlar amalga oshirilmokda.
Bolalar sportini zamon talablari asosida rivojlantirishga xizmat kiladigan, mamlakatimizda joriy etilgan uch boskichdan iborat musobakalarni yaxlit milliy tizimi yoshlarni uzluksiz sportga jalb kiladigan asosiy mexanizm buldi.
Ushbu tizim:
- viloyat xokimliklari, tegishli vazirliklar va sport tashkilotlari ukuvchi-yoshlarini sportga keng jalb kilish borasidagi xarakatlarini birlashtirdi;
- kishlok joylarida tarkok,uzaro boglik bulmagan va anik maksadga karatilmagan musobakalarni tartibga keltirdi.
Mazkur tizim musobakalarini yanada takomillashtirish maksadida Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2003 yil 3 iyunda «Ukuvchi va talaba-yoshlarni sportga jalb kilishga karatilgan uzluksiz sport musobakalari tizimini tashkil etish tugrisida»gi 244-sonli karoriga binoan «Umid nixollari», «Barkamol avlod» va «Universiada» sport musobakalarining respublika finalini uch yilda bir marotaba utkazilishi belgilandi.
Bugungi kunda respublikamizning barcha shaxar va olis kishloklarida xam sport zallari, maydonchalari, klublari, salomatlik markazlari yangitdan kurilib, eskilari esa ta’mirlanib foydalanishga topshirilmokda. Bu erlarda ukuvchi yoshlar uzlarining yoktirgan sport turlari bilan shugullanishmokda.

2-savol. Frontal usuliga tavsif.
2-ilova
Darsda ukuvchilar faoliyatini tashkil kilish usullari deganda ukituvchi rejasiga muvofik ukuvchilarni mashklarni bajarish uchun uyushtirish usullari tushuniladi.
Frontal (yoppasiga) shugullanish usuli- mashklarni barcha ukuvchilar bir vaktda bajaradilar. Uning ustunligi kuprok ukuvchilarni kamrab olishda, darsda yukori zichlikka va katta jismoniy ogirlikka erishilishidadir, ukuvchilar ukituvchi farmoyishi yoki komandasini baravariga bajarsalar, yoppasiga shugullanish usuli mashklarni jamoa xolda bajarishning yaxshi namunasi bula oladi.
Mazkur usul ukuv muassasalarining barcha boskich ukuvchilari bilan olib boriladigan ishlarda, ayniksa, ukuv materiali bilan tanishtirishda keng kullaniladi.
Okimli usulda ukuvchilar bitta mashkni navbat bilan, ketma- ket tuxtovsiz okim tarzida bajaradilar. Bunday okimlar sharoitga karab ikkita, uchta bulishi mumkin.
Ikki yoki uch okimda dars zichligi, binobarin ogirligi xam oshadi. Okim usuli akrobatika mashklari, uzun argamchi bilan bajariladigan mashklar, skameyka va gimnastika devoriga tirmashishda, uni oshib utishda,muvozanat saklashda, tayanib sakrash, uzunlikka xamda balandlikka sakrashda kulaydir.
Okim usulining bir turi shuki, ukuvchilar bir necha xil mashkni navbat Bilan bajaradilar. Masalan, ukuvchilar dastlab skameykada yuradilar, sung yogochdan oshibutadilar, undan keyin plankadan sakraydilar. Bu usul ukituvchiga ukuvchilar tomonidan bajarilayotgan barcha mashklarni kuzatish imkonini bermaydi, shuning uchun u juda zarur bulgan joyda turadi.
Okim usuli kuprok malaka va kunikmalarni takomillashtirish maksadidagi mashklarni utishda, shuningdek ogirlikni oshirishda kullaniladi.

3-4-savol. Guruh va individual usuliga tavsif.

3-ilova
Guruxli usuli shundan iboratki, unda ukuvchilar guruxlarga bulinadilar, xar bir gurux ukituvchi topshirigiga binoan mustakil shugullanadi.Mashk uchun jixoz va inventar etishmaganda shu usulga murojaat kilinadi. Vaktdan okilona foydalanish maksadida bir vaktda ikkita-uchta mashk turi urganiladi. Guruxlar ma’lum bir vaktdan sung joy almashadilar. Xaar bir guruxga ukuvchilarning mashgulot paytidagi xarakatini kuzatib turish uchun boshlik tayinlanadi.
Guruxlarga bulinish ikkitagacha, uchtagacha sanash yoki bir kator kolonnadan ikki, uch kator kolonnaga kayta saflanish va xar bir katorni tegishli joyga burib olib bori shorkali amalga oshiriladi.
Darsda guruxlar bir-biriga xalakit bermaydigan tarzda joylashadi.
Guruxli usul barcha ukuvchilar mustakil mashgulotlarga etarli darajada tayyor bulganlaridan sung kullanilishi mumkin.
Individual usul shundan iboratki, bunda xar bir ukuvchi mashk bajaradi, kolganlar esa uni kuzatib turishadi. Bunday usul yakunlovchi darslarda kullaniladi. Bu ukituvchiga xar bir mashk bajarilgandan sung yakun chikarishga,bolalar e’tiborini mashkni yaxshirok bajarishga, kamchilik va xatolarga karatishga imkon beradiki, bu ta’lim va tarbiya jixatdan juda muxim.
5-savol. Aylanib yurib shug‘ullanish usuli.
4-ilova
Aylanib yurib shugullanish usuli- darsning ma’lum bir vaktida ukuvchilar 4-8 kishilik bir necha guruxga bulinib, ukituvchi kursatmasiga binoan turli snaryad yoniga yoki mashgulot joyiga boradilar va ukituvchi signali buyicha mashklarni mustakil bajara boshlaydilar. Ma’lum bir vakt utgach (30-40 sek), ukituvchi yangi signal beradi va ukuvchilar boshka snaryad yoki mashgulot urniga uyushgan xolda utadilar. Barcha ukuvchilar dars rejasida kuzda tutilgan xamma mashklar bilan shugullanib bulmagunlaricha shu tarzda davom etaveradi. Ukuvchilar bir snaryaddan ikkinchisiga utib va barcha mashklarni bajarib, guyo mashklar doirasini tugallaganlari uchun bu usul aylanma usul deyiladi. Bu usulni shuning uchun xam trenirovka deb ataydilarki, uning asosiy maksadga yunalganligi shugullanuvchilarning jismoniy sifatlari rivojlanish darajasini oshirish va organizmning funksional imkoniyatlarini takomillashtirishdan iboratdir. Bunga mashklarni muayyan izchillikda, ixtiyoriy yoki berilgan sur’atda, muayyan vaktda yoki ma’lum mikdorda kup martalab takrorlash orkali erishiladi.
Darsda ukuvchilar faoliyatini tashkil kilish usullari kuyilgan vazifalar, sharoit, ukuvchilar soni va ularning tayyorgarligiga boglik. Bundan tashkari turli usullarning kullanishi ukuvchilarning darsga bulgan kizikishini va darsning samaradorligini oshiradi.
Adabiyotlar
1. Xolodov SH. K. Kuznitsov V.S Tioriya i metodika fizicheskogo vospitnaniya i sporta M Asag`eta. 2000 y
2. Gogunov E. N Martg`enov B.N. Psixologiya fizicheskogo vospitiniya i sporta: Uchenoe posobie,— M., 2000