1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja

Geografik tarqalishi. Arktika va cho‘l tumanlardan tashqari hamma erda uchraydi. Asosan u o‘rmon, o‘rmon-cho‘l va cho‘l hududlaridagi (cho‘lni shimoliy tumanlarda) o‘tloqlar, ko‘chalarda, hovli, bog‘, parklar, ekinzor va boshqa erlarda o‘sadi. Mahsulot Ukraina, Belorus respublikalari, Voronej, Kursk, Kuybishev viloyatlari va Boshqirdistonda tayyorlanadi.

Mahsulot tayyorlash. O‘simlik gullay boshlaganda ildizi bilan birga sug‘urib olinadi. So‘ngra bog‘lam qilib, ildizi chopib tashlanadi. Qolgan er ustki qismini soya erda 40-50^oS da quritiladi.

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi. Tayyor mahsulot ildizdan va alohida ildiz bilan birgalikda o‘simlikning er ustki qismidan (barg va gul aralashmalaridan) tashkil topgan. Ildizi o‘q ildiz, shoxlanmagan yoki kam shoxlangan, ildiz uzunasiga burishgan, mo‘rt, yoshlarining ustki tomoni qo‘ng‘ir, qarilariniki esa to‘q qo‘ng‘ir rangli bo‘lib, uzunligi 10–15 sm, yo‘g‘onligi 0,3– 1,5 sm. Ildizi hidsiz, achchiq mazasi bor.

XI DF ga ko‘ra namligi 14 %, umumiy kuli 8 %, 10 % li xlorid kislotada erimaydigan kuli 4 %, ildiz bo‘g‘izidan tozalanmagan ildizlar 4 %, ichi po‘k (bo‘sh) ildizlar 2 %, ichi qo‘ng‘ir rangga aylangan ildizlar 10 %, uzunligi 2 sm dan qisqa bo‘lgan ildizlar 5 %, organik aralashmalar 0,5 % va mineral aralashmalar 2 % dan, qirqilgan mahsulot uchun 7 mm dan yirik bo‘lgan bo‘laklar 10 %, teshigining diametri 0,5 mm li elakdan o‘tadigan mayda qismlar 10 % dan oshmasligi lozim. Suvda eriydigan ekstrakt moddalari esa 40 % dan kam bo‘lmasligi kerak.