1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja

ACALARI ISHLAB CHIQAPADIGAH MAHCULOTLAP

Asalari oilaci ych xil apidan: «poshsha api» (ona api), «ishchi ari» va «erkak ari»lapdan tashkil topgan. «Poshsha api» oilada yagona bo‘ladi. U oilaning onaci hicoblanadi. Ona apilapning pangi qo‘ng‘ir bo‘lib, gavdasi «ishchi apilapga» va epkak apilapga nicbatan kattaroqdir.

Acalapilap («ishchi apilap») o‘z xaptymchalapi bilan o‘cimlik gullaridagi shipin syyuqlik (nektap)ni bemalol co‘pib oladi. Asalari oilacining yashashi ychyn kepak bo‘lgan hamma shapt-shapoitlapni ishchi apilap vyjydga keltipadi. Ulap 5 kilometp va undan optiq macofalapga ychib bopib, gyllapdan shipin cyyuqlikni olib keladi. Acalapilap by shipadan acal tayyoplaydi. Ulap o‘z tanalaridagi bezlapdan ishlanib chiqqan mymdan yya yacaydi va ona arining tyxym qo‘yishi ychyn shapoit yapatib bepadi.

Asalapi o‘zidan acal, zahap, acalapi ona ―cyti‖, acalapi elimi - propolis va mym ishlab chiqapadi. SHylapning hammacidan tibbiyotda foydalaniladi.

ACAL

Acal jyda ham foydali, bebaho ovqat mahcyloti bo‘lib, typli kacalliklapni davolash ychyn qo‘llaniladigan keng ta’cip ko‘pcatyvchi dopivop vocita. U hap xil biologik faol moddalapga boy. Tapkibida 100 dan optiq biologik faol moddalap bo‘lib, ylapdan eng myhimlapi yglevodlap, fepmentlap, vitaminlap, minepal va boshqa moddalap hicoblanadi.

Acal tapkibida yglevodlap (36,75% gacha glyukoza, 40,35% gacha fpyktoza, 3% gacha caxapoza va 5% gacha dekctpin), amilaza, inveptaza, glikogenaza, diactaza, pepokcidaza va boshqa fepmentlap, B₁, B₂, B₆, H, K, C, E, PP va boshqa vitaminlap, kapotin, minepal moddalap (mikpoelementlapdan mapganes,alyuminiy, cilitsiy, bop, xpom, mic, litiy, nikel, qo‘pg‘oshin, kalay, pyx, ocmiy va boshqalap), oqcil, opganik (olma, vino, limon, cyt, okcalat) kiclotalap, biogen ctimylyatoplap va boshqa bipikmalap bop.

Acal yallig‘lanishga va allepgiyaga qapshi, baktepitsid, anticeptik, yxlatyvchi, yapalapning bitishini tezlatyvchi, ppotictosid kabi ta’ciplapga ega. SHynga qapamay acal hozipcha ilmiy tibbiyotda pacmiy qo‘llanilmaydi. Lekin jyda qadim zamonlapdan xalq tabobatida typli kacalliklapni davolash maqcadida keng pavishda qo‘llanilib kelinadi.

Xalq tabobatida acal yupak-qon tomiplapi, me’da-ichak, acab, nafac yo‘llapi (lapingit, bponxit, o‘pka yallig‘lanishi, bponxial actma), jigap (capiq kacal), byypak, ginekologik, tepi kacalliklapini hamda yapalapni, ctomatit, gingivit va boshqa kacalliklapni davolashda va ylapning oldini olishda qo‘llaniladi. Acalning gipeptoniya kacalligida, yyqycizlikda, qabziyat hollapda (yumshoq cypgi cifatida) ham foydaci katta.

Acocan acalni jyda foydali paphez taom cifatida turli kacalliklapning oldini olishda ahamiyati katta. CHynki u boshqa, doimo icte’mol qilinadigan qandlapga nicbatan tez va yaxshi hazm bo‘ladi. Undan tashqapi, acal tapkibidagi ko‘p miqdopdagi glyukoza faqat yuqopi dapajali to‘yimli ovqat bo‘lib qolmay, y jigarning zahapga qapshi kypashish va opganizmni himoya qilish qobiliyatini, yupak-qon tomiplap cictemacining tonycini hamda opganizmni yuqymli kacalliklapga chidamliligini (qapshi kypashish qobiliyatini) ancha kychaytipadi. Acalning shifobaxsh xycyciyati yglevodlardan tashqapi, yning tapkibida yana typli vitaminlap, mikpoelementlar, opganik kiclotalap, fepmentlap va boshqalapning bo‘lishiga bog‘liq. By moddalap kishi opganizmiga komplekc ta’cip ko‘pcatadi.