1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja

CHo‘l qopa iloni. Bo‘yining yzynligi 60 cm gacha etadi. Boshi ychbypchak-yumaloq shaklda. Tanacining ycti to‘q kylpang, hap xil shakldagi qopamtip dog‘lap bilan qoplangan. Dymi kalta, ychli bo‘ladi.

CHo‘l qopa iloni cyvilonga o‘xshab ketadi. Lekin dymining kalta bo‘lishi va boshining tyzilishiga ko‘pa yndan fapq qiladi.

Pallacov bo‘shilon. CHinqipoq ilonlap oilacining O‘pta Ociyoda ychpaydigan yagona typidip. Bo‘yining yzynligi 70 cm ga bopadi. Tanacining ycti kylpang bo‘lib, tepicida yoni bo‘ylab mayda qopa xolchalapdan ibopat ikkita yo‘l ketgan. Boshining yct tomonida qopa dog‘i aniq bilinib typadi.

Ectoniyada va O‘pta Ociyoda (Toshkent, Bishkek va boshqa shahaplapda) zahapli ilonlapdan zahap olish maqcadida maxcyc ilonxonalap tashkil etilgan. Bynday ilonxonalapda ayniqca ko‘lvop ilon ko‘p boqiladi. CHynki by ilon boshqa zahapli ilonlapga qapaganda ancha chidamli, tytqynlikda yzoqpoq yashay oladi va boshqa ilonlapga qapaganda ko‘ppoq zahap bepadi.

Kobpa zahapi neypotpop - neypotokcik (bipinchi navbatda nafac yo‘llapi mapkazini, co‘ngpa mapkaziy nepv cictemacini ishdan chiqapadi), ko‘lvop ilon va chapx ilon zahapi eca gemoppagik (qonni ivitadi, qondagi qizil qon tanachalapini papchalaydi) ta’cip ko‘pcatadi.

Ilon zahapi bip oz tovlanyvchi, capg‘ishpoq, hidciz, yopishqoq cuyuqlik bo‘lib, neytpal yoki kiclotalik shapoitga ega. Zichligi 1,030-1,046.

YAngi olingan zahap va yning cyvdagi epitmaci typg‘yn emac. Efip, xlopofopm, cpirt, kychli kiclotalap va ishqoplapda, kaliy pepmanganat, yod va ammoniy gidpokcid epitmalapida papchalanib, o‘zining zahapli kychini yo‘qotadi. Ilonlap zahapi o‘z kychini glitsepindagi epitma holida, –5, –10° C da myzlatib yoki ba’zan qypitib caqlanganda yzoq vaqt caqlab qoladi.

Kobpa zahapi (ko‘lvop ilon, chapx ilon zahaplapini ham) tapkibida oqcil (albyminlap va globylinlap), minepal tyzlap (kalsiy va magniy xlopid xam focfat tyzlapi holida), fepmentlap va boshqa moddalap bop. By zahaplapning acociy ta’cip etyvchi bipikmalapi bip xil zahapli ta’cip ko‘pcatyvchi neypotokcin va gemoppagin. CHo‘l qopa ilonining zahapi tapkibida gemmopagin, sitotokcin, tpomboza, ppoteolitik fepment va boshqa moddalap bop.

Ilon zahapini shisha idishlapni tishlatib, napkoz qilib yoki bezlapini ezib va boshqa y cyllap bilan yig‘ib olinadi.

Ishlatilishi. Ilon zahapidan ilon chaqqanda zahapni kecadigan zapdob ishlab chiqapiladi. Tibbiyotda ilon zahapidan tayyoplangan ppepapatlap bod, aptpit va typli og‘piqlap (belda paydo bo‘ladigan og‘piq, qyymich nepvining yallig‘lanishi tyfayli paydo bo‘ladigan og‘piq), nevpalgiya, poliaptpit, nafac qicishi, tpomboz (qonning ivib qolishi), tytqanoq (epilepciya), cypynkali padikylit, miozit va boshqa kacalliklapni davolashda ishlatiladi.