1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

Tabiatda uchrashi. Tabiatda Al ning quyidagi birikmalari eng ko`p tarqalgan: alyumosilikatlar, boksitlar, korund va kriolit. Alyumosilikatlar yer po`stlog`ining asosiy massasini tashkil etadi. Gil–Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>•2SiO<sub>2</sub>•2H<sub>2</sub>O, nefelin–(Na, K)<sub>2</sub>[Al<sub>2</sub>Si<sub>2</sub>O<sub>8</sub>] muhim alyuminiyli rudalar hisoblanadi. Nefelinning yirik qatlamlari Rossiyada (Kola yarimoroli va Krasnoyarsk o`lkasida) uchraydi.

Boksitlar–tarkibida 30-60 % Al₂O₃ hamda 70-40 % temir oksidlari bo`ladi. Boksitning asosiy konlari Rossiyada (Boshqirdiston, Sibir), Qozog`istonda uchraydi.

Korund–Al₂O₃ tarkibli mineral, juda qattiq, abraziv material sifatida ishlatiladi.

Kriolit–AlF₃•3NaF yoki Na₃AlF₆ tarkibli mineral. Hozirgi vaqtda sun`iy yo`l bilan tayyorlanadi, alyuminiy metallurgiyasida ishlatiladi.

Al ko`p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Yer po`stlog`ida alyuminiyning miqdori 8,8 % ni tashkil etadi.

Olinishi. Sanoatda alyuminiy alyuminiy oksidning suyuqlantirilgan kriolit Na₃AlF₆ dagi eritmasiga CaF₂ qo`shib elektroliz qilish yo`li bilan olinadi. Bunda toza xomashyo ishlatiladi, chunki qo`shimchalar elektroliz vaqtida qaytariladi va alyuminiyni ifloslantiradi.

2Al³⁺ + 6e^- = 2Al 3O^2- - 6e^- = 3/₂O₂