1-мa’ruza mavzu: Paxta tozalash mashinasоzligi ishlab chiqarishni tashkil etishning ayrim xususiyatlari Reja
Download 0.7 Mb. Pdf ko'rish
|
1-ma\'ruza (2)
|
5 1-МA’RUZA Mavzu: Paxta tozalash mashinasоzligi ishlab chiqarishni tashkil etishning ayrim xususiyatlari Reja: 1. Paxta sanoati mashinasоzligining tarixi, bugungi kundagi ahvoli va istiqbollari. 2. Paxta tоzalash mashinasоzligi ishlab chiqarishini tashkil etishini ayrim xususiyatlari. Tayanch so’z va iboralar: paxta, chigit, momiq, tolali chiqindilar, tola, paxta tozalash, jinlash, linterlash, arra, kolosnik, texnologik mashina to‘qimachilik mashinalari. Foydalanilgan adabiyotlar 1. G.I. Mirоshnichenkо, Paxtani dastlabki ishlash mashinalarini lоyihalash asоslari, M. 1972. 2. А.Q.Usmonqulov “Mashinalarni loyihalash asoslari” fanidan ma’ruzalar kursi. Toshkent ТТYeSI, 2009 y 172 bеt. 3. www.sifat.uz 4. www.paxta.uz Asosiy ma’lumotlar Paxta sanoati mashinasоzligining tarixi, bugungi kundagi ahvoli va istiqbollari. Paxta tozalash sanoati, asosan paxta tolasini chigitdan ajratib, jami 5 turdagi maxsulotni ishlab chiqarish bilan shug’ullanadi. Bu maxsulotlar quyidagilardir: 1. Paxta tolasi; 2. Momiq (lint); 3. Urug‘lik chigit; 4. Texnikaviy chigit; 5. Tolali chiqindilar. 6 Paxta tozalash korxonasida chigitli paxtadan ishlab chiqariladigan mahsulotlar Inson paxta o‘simligini ekib, undan foydalana boshlaganiga 5 ming yildan oshgan. Arxiologik qazilmalarning guvohlik berishiga ko‘ra eramizdan 3 ming yil avval Hindiston xududida paxta ekilgan va uning tolasidan mato to‘qilgan. Dastlab paxtaga ishlov berish, uning chigitini ajratish, ip qilib yigirish, mato to‘qish, undan kiyim tikish jarayonlari qo‘lda bajarilgan. Paxta tolasini chigitdan ajrituvchi eng dastlabki uskuna charka, deb atalib u eramizdan avvalgi 2-3 asrlarda Hindistonda yaratilgan. Bizda u “chig‘iriq” deb ataluvchi va hozirgi kunda ham qishloq joylarda xonadonlarda va muzeylarda uchrab turadigan uskuna o‘sha “charka”ning ajdodi hisoblanadi. 1-rasmda charka va undan foydalanayotgan odam aks etgan bo‘lib, bu rasm tarixiy manbalar asosida yaratilgan. Olingan ma’lumotlarga asoslanib, paxtani dastlabki ishlash mashinalari va mashinasozligi tarixi eramizdan avvalgi 2-3 asrlarga to‘g‘ri keladi, desak yanglishmagan bo‘lamiz. Charka yog‘ochdan tayyorlangan bo‘lib, 2 ta biri-biriga qarama-qarshi yo‘nalishda aylanadigan g‘o‘lalardan iborat. Uning ishlash prinsipi oddiy: pastki g‘o‘la paxta tolasini o‘zi bilan ilashtirib uskunaning ikkinchi tomoniga olib o‘tadi. Yuqorida joylashgan g‘o‘la esa oradagi tirqish kichik bo‘lgani uchun chigitni to‘xtatib qoladi va o‘zi bilan birga aylantirib, tolasidan ajralishiga yordam qiladi. Natijada tola chigitdan ajraladi – jinlash jarayoni sodir bo‘ladi. Charka va chig‘iriq hozirgi kundagi valikli jin mashinalarining ajdodi hisoblanadi va ulardagi asosiy ishchi organ – valik (g‘o‘la) zamonaviy mashinada ham saqlab qolingan. Bu xildagi mashinalarning eng katta Chigitli paxta 100% Tola Lint Chigit Tolali chiqindi 32-34% 1-8% 56-60% 1-3% 7 kamchiligi – mehnat unumdorligining pastligi bo‘lib, bu kamchilik ularning ishlatilish miqyosini cheklab qo‘ydi va ular asosan ingichka tolali paxta uchun ishlatilmoqda. Download 0.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|