1 маъруза Мавзу: Стереотопографик усулда план ва карталарни тайёрлаш усуллари

6 - Ma’ruza
Mavzu: Avtomatlashtirilgan usulda karta tuzish
Reja:

1. 
   Karta tuzish usullari
   
2. 
   Avtomatlashtirilgan usulda karta tuzish.
   

Fotogrametrik usullar bilan nuqtani fazoviy koordinatasini aniqlashga fazoviy fototriangulyatsiya deyiladi. Fazoviy fototriangulyatsiyani kohishni asosiy nazaryasi joydagi va suratdagi nuqtalami koordinatalari orasidagi analitik, geometrik baholashga asoslangan. kameral sharoitda nuqtani fazoviy koordinatasini fazoviy fototriangulyatsiya orqali aniqlanadi data geodezik ishlar xajmini kamaytiradi.

Qo ‘shni modellarni birlashtirish sxemasi
Fazoviy fototriangulyatsiya qatorini kohishda zonadagi uch yoqlama bo‘ylama qoplanishda nuqtalar yakka model hosil qiladi.Tanlangan nuqtalar bog‘lovchi nuqtalar deyiladi. Bu nuqtalar yakka modellarni marsho‘rutdagi bo‘limmodellariga birlashtirish uchun foydalaniladi. Marsho‘rut modeli tayanchnuqtalarga oriyentirlanadi. Agar fazoviy fototriangulyatsiyayordamida qohilsa u holda masala yechimi sxematik tarzda quyidagicha bo‘ladi. Birinchi model modeldagi ikita tayanch nuqtalarga I va II ga tashqi oriyentirlab qohiladi. Bu faqat masshtabga keltirish, azimut bo‘yicha oriyentirlash va ko‘ndalang burilishni bajarish imkoniyatini beradi keyin ikkinchi model kohilib boglovchi nuqtalar yordamida birinchi modelga birlashtiriladi. Qohilgan modellar shu tartibda marshurutni oxirigacha bajariladi. Natijada marshrut bo‘limi bo‘yicha model hosil qilinadi. Modelni ko’rishda aniqdanishi kerak bo’lgan nuqtalar va tayanch nuqtalar I, II, III, IV fotogrametrik koordinatalari aniqlanadi.
Tayanch nuqtalar va marshrut bo’limi modelini tashqi oriyentirlashni bajarish orqali geodezik koordinata sistemasiga utish mumkin. Buning natijasida bog’lovchi nuqtalardan tashkari istalgan nuqtalarni fazoviy koordinatalarni aniqlash mumkin.
Avtomatlashtirilgan sistema bo‘yicha karta tuzish. Raqamli karta tuzish usuliga asoslangan. U uchta jarayon ya’ni ma’lumot yig‘ish, modellashtirish va saqlash hamda ma’lumotni taqdim etishdan iborat. Bunga quyidagi ishlarni bajarish kiradi.

1. 
   F otogrammetrik ma’lumotlari yig‘ish.
   
2. 
   Dalada o‘lchangan qiymatlar to‘g‘risida ma’lumot yig‘ish.
   
3. 
   Aerosuratni ototransformatsiyalash
   
4. 
   Raqamli karta tuzish.
   
5. 
   Raqamli kartografik ma’lumotlarni ishlab chiqish.
   
6. 
   Karta bosib chiqarish.
   

Ushbu ishlarni bajarish uchun quyidagi ma’lumotlar zaro‘r bo‘ladi.

1. 
   Masshtabi 1:8000 va 1: 40000 li bo‘lgan o‘lchami 23x23 sm li
   

oqqorarangdagi aerosuratlar

2. 
   Obyektiv va subyektiv sabablarga ko‘ra aerofotosyomka qilishimkoniyati bo‘lmagan hollarda taxsometrik syomka materiali vektor ko‘rinishida grafik formatlar DXF, DON faylariorqali beriladi.
   
3. 
   Kartografik materiallar grafik shaklda beriladi.
   
4. 
   Koordinatlar va tayanch nuqtalar katalogi fayl shaklida mashinali tarqatuvchi va qog‘ozi hujjat shaklida berilishi mumkin.
   

Avtomatlashtirilgan sistema bo‘yicha masshtabi 1:8000 li bo‘lgan aerosuratdan foydalanib 1km² maydonni egalagan masshtabi 1:2000 karta hosil qilinadi. Masshtabi 1: 40000 li aerosuratdan foydalanib 20 kvadrat km
maydonni egalagan masshtabi 1:10000 li karta hosil qilinadi.
Kartada quyidagi obyektlar ko‘rsatiladi.

1. 
   Geodezik punktlar.
   
2. 
   Yer kadastri obyektlari
   
3. 
   Siyosiy ma’mo‘riy bo‘linish maydonlari
   
4. 
   Jismoniy va yuridik shaxslarga tegishli bo‘lgan yer uchastkalari
   
5. 
   Turli yer turlarini chegaralari.
   
6. 
   Ko‘chmas mulk obyektlari
   
7. 
   Muhandislik inshootlari.
   
8. 
   Transport obyektlari
   
9. 
   Gidrotexnik inshootlar va suv ta’minlash obyektlari.
   
10. 
    Aholi punktdagi ko‘chalar.
    
11. 
    Tomorqa yerlari
    
12. 
    Gidrografiyaobyektlar.
    
13. 
    Botqoq va sho’rli yerlar
    

Avtomatlashtirilgan sistema bo’yicha tuzilgan kartalar grafik shaklda 5 -10 nusxada qog‘ozga chiqariladi. Poligrafik bosib chiqarish ko‘zda to‘g‘ilmagan. O‘lar kulrangli yuqori sifatli. Chiziqli inshootlar bo‘yalgan poligon sifatida ko‘rsatiladi. Shtrixli chiziqlar 0,04 mm kam yoki ko‘p bo‘lmasligi kerak. Kartada koordinata turi va izohlar beriladi. Raqamli kartalar obyekt to‘g‘risida koordinatali ma’lumotlar standart formatda fayl ko‘rinishida beriladi (DGN,DXF,DBF). Fotokartalar aniqligiga qo‘yilgan talablar oddiy uso‘lda, berilgan masshtabda tuzilgan kartalarga qo‘yilgan talab bilan bir hil.Avtomatlashtirilgan uso‘l bo‘yicha to‘ziladigan kartalarni ishlab chi qarish samaradorligini oshirish uchun 6 ta turli kartografik programma paketlaridan foydalaniladi.

1. 
   Fototriangulyatsiya. Fotogrammertik ma’lumotlarni yig‘ish
   
2. 
   Yig‘ilgan ma’lumotlarni tahlil qilish
   
3. 
   Kartografik ma’lumotlarni ishlab chiqish
   

5. 
   Ortoransformatsiyalash.
   
6. 
   Kartani bosib chiqarish