1-ma’ruza. “O‘zan oqimi dinamikasi. O‘zanni rostlash fanining maksadi va vazifalari

-(Q/s)=B(u/t) (2.1)

bu yerda Q- suv sarfi, gidrografga mos ravishda vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchan, U- taqqoslash tekisligi ustidagi erkin suv sathi koordinatlari, V - oqim kengligi (suv sathi bo‘ylab).

3-расм. Икки створдаги оқим ўзгариши.

4-расм. Уч створдаги тошқиннинг бирлашиши.



5-rasm. Beqaror tartibotdagi oqimning gidravlik sxemasi

Tenglamadan ko‘rinib turibdiki, suv satxining ko‘tarilishi yoki pasayishi suv sarfi oqim buyicha o‘zgarsagina kuzatiladi.

b) S oraliqda yon tomondan o‘zanning birlik uzunligiga q qo‘shimcha suv sarfi kelib qo‘shilsa, uni tenglamaning chap qismiga qo‘shib qo‘yiladi:

q-(Q/s)= B (u/t) (2.2)

(2.2)- tenglama oqim beqaror tartibotining asosiy xususiyatini belgilaydi. Bu harakat tenglamalari bilan to‘ldirilib, quyidagi kurinishda yoziladi:

- (u/s) = ( /2g)(u² /s) +u²/S²R +( 1/g)(u /t ) (2.3)

bu yerda u - o‘rtacha tezlik; S - Shezi koeffitsienti; R - gidravlik radius;

(2.3) – tenglamadagi u ni Q/ ekanligini hisobga olsak, quyidagi ko‘rinishga keladi:
-(u/s) =(/2g)[(/s)(Q/)²]+(Q/k)² +(1/g)[(/t)(Q/)] (2.4)

bu yerda  - jonli kesim yuzasi ; k - sarf moduli, k =  S R^1/2 ;

(2.2) va (2.4)-tenglamalarni birgalikda yechilishi toshqin hisobining asosiy vazifasi bo‘lib, u orqali toshqin vaqtida oqim bo‘yicha ilgarilanma harakat tezligi, suv sarfi, tezlik va sathning o‘zgaruvchanliklarini aniqlash mumkin.
Bu tenglamalarni yechish usullari gidravlika kurslarida keltirilgan.
A.N.Raxmanov taxminiy usulni S. A. Xristianovich, N. T. Meleщenko, M. S. Yakubov aniq usullarni taklif qilishgan.