1-ma’ruza. Sanoat portlovchi moddalarining qisqacha rivojlanish tarixi. Tog’ jinslarining xossalari haqida asosiy ma’lumotlar. Sanoat portlovchi moddalarining qisqacha rivojlanish tarixi

Tog' jinslarining kon texnologik xossalariga ularning mustahkamligi, qattiqligi, charxlovchanligi, burg'ilanuvchanligi, portlovchanligi, yoriqliligi kabi xossalari kiradi.
Tog’ jinslarining mustahkamligi deganda ularining tashqi ta'sirlarga kompleks qarshilik ko’rsata olish qobiliyati tushuniladi. Tog’ jinslarining mustahkamligi prof. M.M. Protodyakonov shkalasi bo’yicha baholib, tog’ jinsining bir o’qli siqishdagi vaqtinchalik qarshiligining 100 ga nisbati bilan o’lchanadi va qo’yidagi formula bilan aniqlanadi:

Tog’ jinslarining qattiqligi deganda tog' jinsining qattiq jism botirilishiga qarshilik ko'rsatish qobiliyati tushuniladi. Tog’ jinslarining qattiqligi Moos shkalasi bo’yicha baholanadi.
Tog’ jinslarining charxlovchanligi deganda kon mashinalarining ishchi organini yemirish qobiliyati tushuniladi.
Tog’ jinslarining burg'ulanuvchanligi deganda ularning burg'ulash insturumenti botirilishiga ko’rsatadigan qarshiligi tushuniladi. Tog’ jinslari burg’ilanuvchanligi burg’ilash tezligi (m/sek) bilan tavsiflanadi.
Tog’ jinslarining portlovchanligi deganda tog' jinslarining portlash ta'sirida parchalanishga qarshilik ko’rsata olish qobiliyati tushuniladi. Tog’ jinslarining portlovchanligi portlovchanligi portlovchi modda solishtirma sarfi bilan baholanadi.
Tog’ jinslarining yoriqliligi deganda tog' jinsi massivi tarkibidagi yoriqlar majmuyi tushuniladi.