1-mavzu: analizatorlarning yosh xususiyatlari va gigiyenasi reja: Organizm faoliyatida sezgi organlarining roli

---

1-MAVZU:ANALIZATORLARNING YOSH XUSUSIYATLARI VA 
GIGIYENASI 
Reja: 
1. Organizm faoliyatida sezgi organlarining roli. 
2. Ko‘rish organing yosh hususiyatlari. 
3. Teri, hid bilish va ta’m bilish organlarining umumiy tuzilishi. 
4. Eshitish organining yosh xususiyatlari. 
5. Ko‘rish va eshitish organlarining gigiyenasi. 
Tayanch tushunchalar: Analizator, sklera, rangdor parda, to‘r parda, gavhar, 
ko‘z akkomodatsiyasi, yaqindan va uzoqdan ko‘rish, nog‘ora pardasi, uzangi, 
sandon, bolg‘acha, evstaxiy nayi, chig‘anoq, yarim aylana kanallar. 
Tashqi dunyodan ta’surotlarni qabul kiluvchi organlarga sezgi organlari deb 
ataladi. Oliy nerv faoliyatini o‘rganish mobaynida analizatorlar haqida tasavvurlar 
vujudga kelgan. 
I.P.Pavlov ta’limoticha analizatorlar uch qismdan: 
analizatorlarning retseptor qismi-retseptor: O‘tkazuvchi qism; markaziy yoki 
markaziy qismdan tashkil topgan yagona funksional sistemadir. 
Bosh miya yarim sharlari po‘stlog‘ida har bir analizatorning oliy markazi 
joylashgan bo‘ladi. Pereferik qism - ma’lum turdagi ta’sirlovchilarni qabul qiladi. 
O‘tkazuvchi qism qo‘zg‘alishlarni markaziy nerv sistemasiga o‘tkazadi. 
Retseptorlar 
turli 
xil 
bo‘ladi: 
fotoretseptorlar, 
termoretseptorlar, 
mexanoretseptorlar. 
Analizatorlarga: 1.Teri analizatorlari. 2.Xid bilish analizatorlari. 3.Eshitish 
analizatora 4.Ko‘rish analizatori. 5.Maza bilish analizatori.Har bir organ ma’lum 
ta’sirotni qabul qiladi. 
Korti a'zosi besh qator bo'lib joylashgan tukli hujayralardan tuzilgan. Bu 
a'zoning har bir qatori 60-70 ta tukli retseptor hujayralardan iborat. Hujayralarning 
tuklari turli uzunlikda bo'lib, eng kalta tukligi (130-135 mkm) hujayra 
chig'anog'ining asosida (lamina basilaris) joylashgan. Chig'anoq asosida chig'anoq 
yo'liga ko'tarilgan sari hujayralarning tuklari asta-sekin uzunlashadi. Eng uzun 
tukli (230-234 mkm) retseptor hujayralar chig'anoq yo'lining uchidajoylashgan. 
Ularning ustki tomonida tomsimon plastinka (membrana tectoris) bo'ladi. Uning 
bir uchi tukli hujayralar ustida, erkin ikkinchi uchi chig'anoqning asosiy 
membranasiga birikib joylashgan
1
.