1-mavzu. Dunyo mamalakatlari tipologiyasi

15-mavzu. Ko‘chirilgan kapitalizm mamlakatlari
Kapitalizm - ishlab chiqarish vositalari xususiylashtirilgan va daromad uchun ishlaydigan hamda narx-navoni bozor iqtisodiyoti belgilaydigan iqtisodiy tizimdir. Dunyoda hozir toʻliq kapitalistik iqtisodiyotli tizim yoʻq, barcha mavjud tizimlar aralashdir; lekin koʻp tizimlarda bozor iqtisodiyoti asosiy rol oʻynaganligi uchun, kapitalizm atamasini ularga nisbatan qoʻllashadi. xususiy mulk, bozor iqtisodiyoti va demokratik intilishlarga asoslangan jamiyat turi. Ijtimoiy tafakkurning turli oqimlarida kapitalizm — erkin tadbirkorlik tizimi, industrial jamiyat taraqqiyotining bosqichi, kapitalizm ning hozirgi davri esa — "aralash iqtisodiyot", "postindustrial jamiyat", "axborot jamiyati" va b. sifatida taʼriflanadi. Marksizmda kapitalizm — i.ch. vositalariga xususiy mulkchilikka va yollanma mehnatning kapital tomonidan ekspluatatsiya qilinishiga asoslangan ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya, deb talqin etiladi.

«Ko‘chirilgan» kapitalizm - Ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy tizimi turli davrlarda Yevropadan ko‘chib kelgan aholi tomonidan shakllantirilgan va hozirgi kimda rivojlanishning yuqori ko'rsatkichlari bilan tavsiflanadigan mamlakatlar guruhi. Bunday davlatlarga Avstraliya, Yangi Zelandiya, Isroil. JAR singari davlatlar misol bo‘ladi.

Kichik kapitalistik mamlakatlarga G‘arbiy Yevropa mamlakatlari va «Ko‘chirilgan kapitalizm» mamlakatlari bular: Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya va boshqalar kiradi.
Ko'chirish kapitalizmi mamlakatlari - Avstraliya, Yangi Zelandiya, Janubiy Afrika va Isroil. Ularning umumiy tomoni bor - tarixning ma'lum bir bosqichida ularning barchasi boshqa shtatlardan (birinchi uchta holatda - Buyuk Britaniyadan) kelgan muhojirlarning ko'chirish koloniyalari sifatida shakllangan. Shunga ko'ra, bu mamlakatlarning barchasi o'zlarining "o'gay onalari" - Britaniya imperiyasining asosiy iqtisodiy, siyosiy xususiyatlari va madaniy an'analarini hali ham saqlab qolgan. Isroil bu guruhda alohida o'rin tutadi, chunki u Ikkinchi Jahon urushidan keyin butun dunyodan yahudiylarning ommaviy ko'chishi natijasida shakllangan.
Ko‘chirilgan kapitalizm mamlakatlari - bular asosan sobiq mustamlaka Britaniya mustamlakalari, ularning ba’zilari hali ham Angliya, Avstraliya, Kanada, Janubiy Afrika qirolichasini o‘z davlati boshlig‘i sifatida tan olishadi. Bu mamlakatlar aholisi migratsiyaning hal qiluvchi roli bilan shakllangan. Mahalliy aholi rezervatsiyalarga joylashtirilgan va ularning daromadlari va hayot sifati sezilarli darajada past bo‘lgan. Qo‘shni davlatlar - iqtisodiy gigantlar. Boshqa rivojlangan mamlakatlar bilan solishtirganda, ularning iqtisodiyotida tog‘-kon sanoati katta ahamiyatga ega.
“Ko‘chirilgan kapitalizm” mamlakatlarini guruhlashtirishga Tariх yordam beradi. Bu mamlakatlarga Buюk Britaniyaning aholi ko’chirib keltirilgan sobiq mustamlakalari (dominionlari) – Kanada, Avstraliya, YAngi Zelandiya, Janubiy Afrika Respublikasi. Bu mamlakatlarda feodalizm tuzumi bo’lmagan hozirgi kunda siyosiy va iqtisodiy rivojlanishiga ko’ra boshqa mamlakatlardan farq qiladi.