1-mavzu: “Eksperimentni rejalashtirish va statistik taxlil” fanining umumiy asoslari

a* parametr "a" o’rnida ishlatilganda oshish yoki kamayish tomoniga siljiydigan muntazam xatoliklar bermaydi, ya’ni M[a*]=a shart bajariladi, boshqa baholashlarga ko’ra eng kichik dispersiyaga ega bo’ladi [10].

D[a*]=min.

Demak, tarkibiy, aralashmagan va samarali baholash minimal xatolikka ega bo’ladi. Amaliyotda bunga har doim ham erishib bo’lmaydi va xatoliklarga yo’l qo’yiladi. Mustaqil tajribalarda x tasodifiy kattalik, m matematik kutilma va D dispersiyasi noma’lum bo’lgan, olingan x1 , x2 , x3 , ..., xn qiymatlar bilan chegaralangan xajmdagi statistik ma’lumotni qayta ishlashda, bu parametrlarni aniqlash uchun yaqinlashtirilgan qiymatlar (baholashlar) dan foydalanish zarur. Birlik o’lchashning kvadrat chetlanishi: , o’rtacha qiymatlarning esa: bu yerda: n - o’lchashlar soni

Matematik statistikada m* va D* baholashlarning aniqligi haqida berilgan ishonchli ehtimollikda ishonarli interval kattaligiga ko’ra fikr yuritiladi. O`lchashlarning berilgan soni uchun ishonarli darajani =0,9 yoki 0,95 deb qabul qilib, Styudent koeffitsienti tn aniqlanadi, uning yordamida esa xatolik kattaligi m= tn m ham aniqlanadi.

Matematik statistikada m* va D* baholashlarning aniqligi haqida berilgan ishonchli ehtimollikda ishonarli interval kattaligiga ko’ra fikr yuritiladi. O`lchashlarning berilgan soni uchun ishonarli darajani =0,9 yoki 0,95 deb qabul qilib, Styudent koeffitsienti tn aniqlanadi, uning yordamida esa xatolik kattaligi m= tn m ham aniqlanadi.

O`rtacha kattalik va o’rtacha kvadratik chetlanishlar qiymati oxirida ushbu ko’rinishga keladi:

m  m=m  tnm ;    =   tn .

6. KORRELYATSIYA KOEFFITSIENTI VA KORRELYATSION MUNOSABATLARNI ANIQLASH

Olingan to’g’ri chiziqli bog’liqlikka ega bo’lgan ma’lumotlarning moslanish darajasini korrellyatsiya koeffitsienti yordamida baholanadi:

bu yerda: K*xy - statistik korrelyatsiya momenti;

*x, *y - x va y kattaliklarning o’rtacha kvadratik chetlanishi.