1-Mavzu. Elektr mashinalari va transformatorlar to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar. Reja

 
Elektroenergetika soxasida ishlatiladigan elektr mashinalari to’g’risida umumiy 
ma`lumotlar 
Elektr mashinalari elektr energetika tizimining asosiy elementlari hisoblanadi. Ishlab 
chiqarilayotgan elektr energiyasining deyarli hammasi generatorlarda ishlab chiqariladi. Elektr 
energiyasining asosiy istemolchisi elektr yuritmalar (motorlar) bo’lib ishlab chiqarilayotgan 
elektr 
energiyasining 
qariyib 
to’rtdan uch qismini istemol qiladi. Uzatiladigan elektr 
energiyasining hammasi transformatorlardan o’tkazilib kuchlanishi o’zgartiriladi. SHunday qilib 
ushbu fanda elektr energiyasini ishlab chiqarishda, uzatishda va istemol qilishda qo’llaniladigan
elektr mashinalari o’rganiladi. SHuning uchun Elektomexanika fani elektr energetikasida ta’lim 
oluvchi talabalar uchun kelgusi maxsus fanlarni o’zlashtirishda muhim ahamiyatga ega.

---

Elektomexanika fanida bundan tashqari transformatorlar ham o’rganiladi. CHunki, elektr 
mashinalari bilan transformatorlar o’rtasida juda ko’p umumiylik bor. Har qanday elektr mashina 
transformator rejimida ishlay oladi.
Elektomexanika 
fani 
texnologiya 
talablariga 
to’laroq 
javob 
beradigan 
elektr 
mashinalarini yaratish, ularni konstruktsiyalarini soddalashtirish, ishonchligini, samaradorligini 
oshirish va ekspluatatsiya jarayonida xavfsiz ishlashini ta’minlab, ishlash muddatini uzaytirish 
o’rganadigan muammolari hisoblanadi. 
Elektomexanika fani barcha ixtisoslik fanlar uchun tayanch fan bo’lib hisoblanadi. 
«Elektr yuritma asoslari» va «Avtomatlashtirilgan elektr yuritmalar» faniga bevosita tayanch fan 
bo’lib hisoblanadi.
Elektr energiyasini uzatish va taqsimlash uchun transformatorlar qo’llaniladi. Sobiq 
Ittifoq elektromexaniklari uzoq masofalarga o’ta katta elektr energetik quvvatlarni uzatish uchun 
mo’ljallangan, kuchlanishi 1150 kV va 1500 kV bo’lgan transformatorlar yaratdilar. Elektr 
stantsiyalardagi 
turbogeneratorlar 
kuchlanishini 
oshiruvchi 
1000-1200 
MVA 
quvvatli 
transformatorlar ham nodir qurilmalar qatoriga kiradi. 
Transformator 
zavodlari, 
shu 
jumladan, 
CHirchiq transformator zavodi (CHTZ) 
iste’molchilarni elektr energiyasi bilan barqaror ta’minlovchi maxsus transformatorlar, reaktorlar 
va transformatorli nimstantsiyalar komplektlarini ko’plab ishlab chiqarmoqdalar.
Elektr stantsiyalari, nimstantsiyalari hamda halq xo’jaligining har bir korxonasida 
ishlatiluvchi transformator uskunalari elektr energiyasi bilan sifatli va ishonchli ta’minlashning 
garovidir.