1-Mavzu. Elektr mashinalari va transformatorlar to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar. Reja

 
Transformatorlarning xalq hujaligidagi o’rni 
Elektr energiyasi turli xil elektrostantsiyalarda ishlab chiqarilib, elektr uzatish liniyalari 
orkali iste’molchilarga uzatiladi. 
Amalda iste’molchilar nominal kuchlanish 1000 gacha, 6 V, 12 V, 24 V, 36 V, 127 V, 
220 V, 380 V, 660 V, va 1000 V yukori, 6 kV, 35 kV, 110 kV, 220 kV larga bulinadi. Ko’pgina 
iste’molchilarni to’g’ridan to’g’ri elektr tarmogi manbaiga ulash mumkin bulmaydi. Bunday 
xolda kuchlanishni uzgartirib ya’ni pasaytirib yoki kuchaytirib beruvchi kurilma kerak buladi. 
Bu kurilma bir kuchlanishni boshka kuchlanishga uzgartirib beruvchi statik elektromagnit 
apparatga transformator deyiladi. 
Ma’lumki elektr energiya kuvvati asosan kuchlanish va tok kuchi kiymatlarining 
ko’paytmasi bilan aniklanadi. Ya’ni P=UI Formulaga asosan ma’lum kuvvatda kuchlanish 
katta bulsa tok kuchi kichkina buladi va aksincha Energiya uzatish liniya simlarida tok kuchi 
kichik bulsa, kuchlanishning yukotilishi xam kuvvat isrofi xam kam buladi. 
SHuningdek tok kancha kichik bulsa elektr uzatish liniyalaridagi simlarning kundalang 
kesim yuzasi kichik bulib, bu simlarga ketgan rangli metallar va tayanchlar sarfi kam buladi. 
Bundan kurinib turibdiki elektr energiyani uzok masofaga uzatishda va ularni iste’molchilarga 
istalgancha oshirish xamda kamaytirish uchun transformatorlar keng ishlatiladi.
 
 
1-rasm. Elektr energiyasini transformatorlar yordamida uzatish sxemasi 

---

Agar NGRES dan ishlab chiqarilgan kuvvatni Zarafshon, Uchkuduk kabi uzok 
masofalarga energiya uzatishda yukori kuchlanish talab etiladi. Ya’ni 110 , 220 kV 
kuchlanishli E.U.L. kurilgan. 
SHaxar va kishloklarda joylashgan iste’molchilari past kuchlanish bilan ta’minlanadi. 
Bunday vaktda pasaytiruvchi va kuchaytiruvchi transformatorlar kullaniladi. 
Transformatorlarning 50 kVA dan 1 mln kVA gacha standart kuvvatlari mavjud. 
Xulosa: 
SHunday kilib transformator kurilma bulmaganda edi iste’molchi talab kiladigan elektr 
energiyani maksadli bulmasdi.